Download pdf - Textualscholarship.nl

Inleiding 89
ning en het afgewerkte kunstwerk’. 144 Deze aanname zou worden gesteund
door composities van modeltekeningen, zoals die op andere plaatsen in de
codex afzonderlijk zijn opgeplakt.
Een dergelijke afgewerkte compositie is de voorstelling van het Laatste
Oordeel op f. 15v (pl. VI). Deze bestaat uit twee onder elkaar geplaatste
scènes. De bovenste is een opgeplakte voorstelling van de Deësis, met links
Maria, met ontblote rechterborst, in het midden Christus, en rechts Johannes.
145 De verbindende regenboog waarop Christus zetelt, is bijgetekend en
verwijst naar Apok. 11:19. 146 De onderste scène, die de opstanding van de
doden verbeeldt, werd rechtstreeks op het papier van het ‘draagblad’ getekend.
Bij de kunstwerken waarvoor de modeltekeningen dienden, moet
naar onze mening beslist aan muurschilderingen gedacht worden. Een
muurschildering die beide genoemde scènes verenigt, treffen we bijvoorbeeld
aan op de westelijke voorgevel in het noordelijk schip van de Sankt
Nikolaikirche in Kalkar. 147
Een tweede compositie komt voor op f. 14r (pl. III). Zij bestaat uit een
uitgeknipte tekening van sint Maarten die de bedelaar de helft van zijn
mantel schenkt, en in de linker bovenhoek, direct op het papier van het
draagblad getekend en ingekleurd, Christus op de wolken; en ook hij
houdt een halve mantel vast. Waar de betekenis van de compositie op f. 15v
voor zichzelf sprak, wordt die op f. 14r verhelderd door de rijmtekstjes die
hand C de drie afgebeelde figuren laat spreken.
De derde compositie die Renger noemt, is de Aanbidding der wijzen op
f. 24v (pl. X). Deze bestaat uit vier verschillende zilverpentekeningen, die
naast elkaar op één blad zijn geplakt en tot één geheel werden verwerkt
door de toegevoegde gemeenschappelijke ondergrond met gras en bloemen;
ook is de bijgewerkte bank waarop Maria zit, deels op het plaatje van
de eerste koning doorgetrokken, zoals op f. 15v het puntje van de mantel
van Maria op de afbeelding van Christus en Johannes de Doper getekend
is, met het aanvullen van de scène. 148 Verder is de aureool van Maria dezelfde
als die van Martha op f. 92v, die gedeeltelijk op het perkament van
het ingeschakelde blad getekend werd. De bijgetekende ster met wolken
144 Vlaamse miniaturen 1993, 212. Om Renger (1987, 394) zelf te citeren: ‘It seems reasonable
to assume for the time being that the larger and more finished Wiesbaden drawings were intended
as such patterns, to be used as a planning stage between model drawings and finished works’.
145 Door De Hommel-Steenbakkers (2001, 338) omschreven als ‘iconografisch thema afkomstig
uit de Byzantijnse kunst, voorstellende de tronende Christus tussen Maria en Johannes de
Doper als bemiddelaars tussen Christus en de Mensheid’.
146 Cf. De Hommel-Steenbakkers, i.h.b. 233-234.
147 In die kerk vinden we ook een gewelfschildering van Christus als Salvator die treffende gelijkenis
vertoont met de afbeelding op f. 1; hij heeft een spreukband met identieke tekst. Zie voor
beide muurschilderingen De Werd 2002, 18-19.
148 Renger 1987, 395. Cf. Vlaamse miniaturen 1993, 212.