Download pdf - Textualscholarship.nl

Inleiding 87
fragiele zilverstiftfiguren langzaamaan zouden verbleken.
Naar grootte variëren de tekeningen van 9 x 9,8 cm tot het formaat van
een volledig blad. De kleinere tekeningen werden op drie manieren in het
handschrift ingevoegd. In totaal vier – een is er thans verdwenen – werden
op de toegevoegde kleinere blaadjes 132 en 136 geplakt. Vaker zijn twee of
drie tekeningen op een volledig daarvoor gebruikt blad gelijmd, verfraaid
met een verbindende groene ondergrond, een rood raamwerk en een simpele
decoratie, waarna de bladen tussen of binnen de katernen werden ingeschakeld.
Waar ruimte tussen de opgeplakte tekening en de omlijsting
over was, werd, ter opvulling daarvan, de kleur van de ondergrond over de
rand van de tekening uitgebreid. Hierdoor waren de onregelmatig uitgesneden
plaatjes niet alleen in een geordende ruimte geplaatst en visueel verenigd;
de toevoegingen gaven elke tekening ook de status van individueel
devotioneel object. 138 Twee kleinere tekeningen zijn op een pagina gelijmd
waarop al tekst voorkwam: die van een profeet in kolom 2vb, en die van de
profeet Daniël en de apostel Thomas midden op f. 120v. Ze zijn, aldus Renger,
door hun omlijsting en eigen teksten gemaakt tot een volledig vergelijkbaar
equivalent van de gebeden en korte teksten die vaker als bladvulling
dienen.
De onregelmatige vormen van de grisaille-tekeningen vormen een aanwijzing
dat ze afkomstig zijn uit grotere modelbladen, misschien een voorbeeldenboek.
139 Zo kunnen de figuur van Jeremia, links op f. 15r, en de tekening
rechts ervan gediend hebben als zilverstift atelier-modeltekeningen
van disputerende profeten. De tekening van Jeremia is de enige in de codex
die volledig met pen en inkt werd overgetrokken. Dat kan al eerder gebeurd
zijn, om de zichtbaarheid van een vervaagde maar waardevolle afbeelding
te herstellen, in de tijd dat zij nog als een model gebruikt werd. 140
De met zwarte inkt op geel-groen getint papier gemaakte, en met wit gehoogde
tekening van Maria en kind en de heilige Catharina en Barbara, die
op f. 118v gelijmd werd, representeert volgens Renger het type van schijnbaar
‘kant en klare’ compositie, die als zodanig met contemporaine schilderijen
vergeleken kan worden. 141
Binnen de grotere groep van pen-en-inkttekeningen onderscheidt Renger
er twee die oorspronkelijk van omlijsting, tekst en decoratie voorzien waren:
de Salvator Mundi, op f. 1v, en de afbeelding van Mozes die de wet-
138 Renger 1987, 391.
139 Renger 1987, 392. Zie ook Scheller 1995, i.h.b. 40-41.
140 Cf. Renger 1995, 209.
141 Renger 1995, 209. Gewezen wordt op detailovereenkomsten met het schilderij Madonna en
kind met engelen en vlinders in de Gemäldegalerie in Berlijn, dat rond 1410 wordt gedateerd en
aan Johan Maelwael wordt toegeschreven.