Download pdf - Textualscholarship.nl

84 Het Wiesbadense handschrift
men het vaak over ‘Duitse kleuring’ gehad. 132 Dit fenomeen kan men ook
observeren in de Augustijnken-tekst in het Wiesbadense handschrift.
Bij rijmteksten is de gelaagdheid in de taal meestal makkelijker te zien
dan bij prozateksten, omdat in het bijzonder de rijmen vaak het substraat
aan het licht brengen. Wanneer men de rijmen in de tekst van Augustijnken
bekijkt, is men snel geneigd de term ‘Duitse kleuring’ te relativeren.
Een deel van de rijmen verwijst naar de oostelijke periferie van het Nederlandse
taalgebied, namelijk naar de streek van de Nederrijn (305 dich), het
zuidoosten van Limburg (57/8 versteit:wijsheit, 95/6 ghesacht:ghewracht,
231/2 steit:gheseit) en een enkele keer het Ripuarische gebied (175/6
haen:staen). Het aantal rijmen waarin ‘echte’ tweede klankverschuiving
waar te nemen valt, is daarentegen gering (bv. 373/4 ghescaft:craft, maar
craft is ook Hollands). Andere Duitse kenmerken zijn nicht voor ‘niet’ (rijmend
op 254 ghesticht, 261/2 niet:gheschiet) en liep/lieb (333/34 sciep:lief).
Die zogenaamde Duitse kleuring moet aan de bekende veertiende-eeuwse
mode toegeschreven worden om aan teksten een Duits tintje te geven. Als
men de overige rijmen bestudeert, dan moet men een grote diversiteit constateren;
met andere woorden, Augustijnken was waarschijnlijk een Hollander
(van Dordt/Dordrecht?) maar kende voldoende regionale varianten
om daarmee handig te kunnen rijmen. 133 Dit is het bekende fenomeen dat
met Jacob van Maerlant misselike tonghe kan worden genoemd.
Waar de legger van de Expositie op het Sint-Jansevangelie vandaan komt,
is niet meer te achterhalen. Uit de oostelijke kleur van sommige rijmen valt
hierover niets af te leiden.
Die exposicie van Apocalipsi
Beda’s Apocalyps-commentaar werd, op een kleine onderbreking na, gekopieerd
door hand 3 in de eenheid die door de katernen 6-7 (f. 62-89) gevormd
wordt. In de tekst duikt op een zeer consequente manier een West-
Vlaams kenmerk op dat men in de andere teksten niet aantreft, en wel de
geronde vocaal in de ghone (nnl. degene). Dit valt niet te rijmen met het
Oost-Vlaams/Brabantse karakter van het afschrift en zou dus uit de legger
afkomstig moeten zijn. Opvallend is ook het gebruik van of voor af, dat in
dezelfde richting wijst. Helaas zijn de overige teksten van hand 3 (op f. 90-
91) te kort, en de rijmvarianten in Den lof van Maria ghemaect op drie sta-
132 De Duitse kleuring in Middelnederlandse teksten vormt het onderwerp van de dissertatie
van Corrie de Haan nadat talrijke anderen zich daarover hadden uitgelaten. Zie De Haan 1999,
109 noot 18.
133 Van Anrooij (1991, 100) maakt melding van een Augustine den clerc in Gentse rekeningen
vanaf 1323 tot het midden van de veertiende eeuw; de persoon in kwestie wordt in deze rekeningen
ook met het voor de ‘Hollandse’ sprookspreker kenmerkende diminutief Augustinkine aangeduid.