Download pdf - Textualscholarship.nl

78 Het Wiesbadense handschrift
Het archief van Arnstein werd in 1803 naar Weilburg, en vanuit Weilburg
in 1841 naar het Herzoglich-Nassauische Zentralstaatsarchiv in Idstein
overgebracht. Vanuit Idstein kwam het in 1881 in het Preussische Staatsarchiv,
thans Hessische Hauptstaatsarchiv in Wiesbaden, waar het handschrift
wordt bewaard onder de signatuur 3004 B 10.
Lokalisering
1. Mengtaal
Nadat het codicologische onderzoek heeft getoond dat het aandeel van de
handen 4 en 5 niet organisch deel uitmaakt van de Wiesbadense codex, is
het goed deze twee handen bij het algemene onderzoek voorlopig buiten
beschouwing te laten. We zullen hun taal apart bestuderen en bekijken hier
eerst het werk van de overige zeven kopiisten.
Bij het bladeren in het handschrift en het bekijken van steekproeven in de
hele tekst wordt al gauw duidelijk dat men te maken heeft met een codex
die uit het zuidwesten van het Middelnederlandse taalgebied afkomstig
moet zijn. Dit blijkt b.v. uit de talrijke vormen met ie i.p.v. uu (liede, dierbaer,
vier), het optreden van cht i.p.v. ft (cracht, -achtich) en de vele vormen
met e i.p.v. i (met, es, nemmer, let, sempel). Naast algemeen verspreide
vormen als comen en tonen en gerundia zonder apocope (type te
minnen) treffen we ook de Vlaamse alternatieven commen, toghen en veelvuldig
het gerundium op -e (te minnene) aan. Dat we niet helemaal in de
kuststreek moeten zoeken bewijst het verregaande ontbreken van spontane
palatalisatie in woorden als op en vol (waarnaast echter een enkele keer
ook upperste verschijnt) en het ontbreken van de ou-spelling voor oe (roepen,
proeven). Naast bracht, ambacht en af mist men de westelijke varianten
met o, en voor de ie vinden we geen ê in spiegel. Lichaem kent ook niet
de Zuidwest-Vlaamse tegenhanger lachaem. Eerder Oost-Vlaams zijn het
optreden van met als bijwoord, de afwisseling van die en de in de functie
van bepaald lidwoord en ook de i in woorden als mysse en silveren in het
suffix -nisse. Het ontbreken van umlaut in woorden als salich en geslacht en
de verregaande afwezigheid van het Brabantse voegwoord ochte tegenover
of resp. ofte wijzen ook eerder naar het westen dan naar het oosten.
Maar meteen moet eraan toegevoegd worden dat op vrijwel geen enkele
bladzijde een homogene streektaalvariëteit te bekennen valt. Wij hebben
dus bijna overal te maken met mengtaal, en wel met een mengeling van
Vlaamse en Zuid-Brabantse kenmerken. Deze treft men bijvoorbeeld aan in
talrijke woorden met e resp. i, zoals es/is, kennen/kinnen, engel/inghel,
blent/blint, sente/sinte, brengen/bringen, clemmen/climmen en denken/
dinken. Ook in het paar toghen/tonen is de eerste variant Vlaams, de twee-