Download pdf - Textualscholarship.nl

Inleiding 19
karakter heeft. In het bijzonder de Antihiërarchische disputatie bevat, als
gezegd, veel expliciete kritiek op slechte geestelijken, die de algemeen gehoorde
klachten overstijgt. Wat de antikerkelijke stellingname betreft, sluit
dit gesprek volgens Lievens nog het best aan bij Meester Eggaert en de onbekende
leek, een gefingeerde dialoog uit de eerste helft van de veertiende
eeuw, waarin de gesprekspartner van Eggaert ‘een religieus en ethisch bewogen
leek’ is, die ‘een vurig pleidooi houdt tegen het zedelijke verval
binnen de kerkelijke hiërarchie en opkomt voor de door God verlichte
maar door de Kerk vervolgde leek’. 24 Misschien mag een vergelijking gemaakt
worden met de korte Armoededialoog (tekst 30) op f. 91v, waarin de
leek en niet de magister beleert, zoals in de Antihiërarchische disputatie de
joffrouwe van oerdinen en niet de priester van oerdenen (of pape) het gesprek
draagt en partij voor de leken kiest. 25
Delen uit vooral het eerste kwart van Meester Eggaert en de onbekende
leek werden opgenomen in Questien (tekst 34). 26 Lievens zoekt de auteur
ervan in het deels orthodoxe, deels onorthodoxe milieu van de begaarden. 27
In Questien wordt weliswaar een kritische houding tegenover de tekort
schietende clerus aangenomen, maar zij vormt niet de algemene teneur van
de tekst. Andere teksten gaan probleemloos uit van ondergeschiktheid van
24 Lievens 1982, 170. Cf. Lievens 1985, 191-192. De tekst van Meester Eggaert en de onbekende
leek is volledig alleen overgeleverd in handschrift Brussel, KB, 888-890, f. 205va-285vb (met
het opschrift Dit es een ander boxken) en is integraal uitgegeven door Schweitzer (1997).
25 Lievens 1982, 167-170; cf. http://www.fransmensonides.nl/ahd.htm (31-7-2008).
26 In onderstaand schema is aangegeven uit welke vragen van de Dialoog van Meester Eckhart
en de onbekende leek is geput voor de Questien. De Dialoog bevat 141 vragen. Vraag 90 is de laatste
die voor de Questien is gebruikt. Deze vraag komt in het Brusselse handschrift (cf. supra, noot
24) voor op f. 224vb. Hieruit blijkt duidelijk dat de vragen 91-141 een disproportioneel deel van
de tekst in beslag nemen. De Questien zijn dus gebaseerd op slechts een kwart van de volledige
tekst van de Dialoog.
W E W E W E W E W E
1 14, 15, 56 9 11 17 57 25 67 33 79
2 10 48 18 58 26 68. 69, 70 34 80
3 85 11 19 59, 60 27 71 35 81
4 86 12 49 20 62 28 73 36 82
5 87 13 51 21 63 29 74 37 83
6 88 14 52 22 64 30 75 38 84
7 15, 89, 90 15 54 23 65 31 76
8 15, 13, 2, 3 16 55 24 66 32 77
W = vragen hs. Wiesbaden; E = Eckhart en de leek
27 Lievens 1985, 192: ‘Brengen wij nu alle bovengenoemde trekken van onze auteur samen –
simpele ongeleerde, mystieke, celibataire mannen, levend in gemeenschap en een ordeskleed dragend,
maar toch niet behorend tot de traditionele kloosterorden –, dan kom ik uit bij bogaarden,
de mannelijke pendant van de begijnen. Deze leken woonden samen in kongregaties, niet onderworpen
aan een kloosterregel, wel ongehuwd maar zonder blijvende geloften.’ Zie t.a.v. Questien
Lievens 1982, i.h.b. 168-169.