\9wiGIA - Gemeente Woerden

Archeologische beleidskaan gemeente Woerden (toelichting)
Ontwikkeld in samenwerking met de gemeenten Lopik, Montfoort en Oudewater
I Inleiding
In de bodem van Woerden liggen unieke archeologische waarden. Samen vormen zij de spiegel van
tenminste 2000 jaar bewoningsgeschiedenis. Dit zogenaamde 'bodemarchief is van groot maatschappelijk
belang, omdat het voor het grootste deel van de geschiedschrijving de enige bron van informatie is.
Tegelijkertijd is het bodemarchief kwetsbaar voor allerhande andere ingrepen en vormen van gebruik die nu
eenmaal verband houden met wonen, werken en recreëren. Deze functies gaan niet altijd goed samen met
het streven naar behoud en een goed beheer van het bodemarchief. Archeologische waarden die door
bodemingrepen zoals ploegen, heien, graven en veranderingen in het waterpeil worden verstoord of
vernietigd, zijn definitief verloren. Daarom is het noodzakelijk dat de gemeente in het ruimtelijk beleid
waarborgen inbouwt voor de omgang met dit bodemarchief. Dit is een uitvloeisel van het Verdrag van
Malta, dat door Nederland in 1992 werd ondertekend en dat op I september 2007 in de Nederlandse
wetgeving werd verankerd via de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz). Sedert die datum
zijn gemeenten op basis van artikel 38a van de herziene Monumentenwet verplicht om bij het vaststellen
van bestemmingsplannen en beheersverordeningen (en de bestemming van gronden) "rekening te houden
met de in de grond aanwezige dan wel te verwachten monumenten". De uitvoering van de Monumentenwet
en de integratie van archeologie in ruimtelijke ordeningsprocessen is daarmee een primair gemeentelijke
opgave geworden. De wet gaat hierbij uit van het 'veroorzaker betaalt'-principe. Dit betekent dat
gemeenten voorwaarden kunnen stellen aan de omgang met het bodemarchief en de burger, afhankelijk van
de archeologische verwachting, geconfronteerd kan worden met kosten voor onderzoek en behoud. Vanuit
het oogpunt van rechtmatigheid is het van belang dat gemeenten in hun ruimtelijk beleid hierop anticiperen.
Afhankelijk van de omvang van het eigen bodemarchief, de ruimtelijke ontwikkelingsdruk en de eigen
ambitie met betrekking tot het archeologisch erfgoed kunnen gemeenten hiervoor verschillende
instrumenten inzetten en de toepassing daarvan organisatorisch en procedureel in de eigen organisatie
inbedden.
De gemeente Woerden heeft een rijke archeologische traditie die het gevolg is van de aanwezigheid van het
Romeinse castellum Laurium in de binnenstad. Al voor de implementatie van het Verdrag van Malta in de
Nederlandse wetgeving (Wet op de archeologische monumentenzorg 2007) kon Woerden dan ook bogen
op een schat aan ervaring met de integratie van archeologie in beslissingen omtrent de inrichting van de
(binnenstads)ruimte. Sinds 2004 beschikt de gemeente over een archeologische monumentenkaart van de
binnenstad, bevatten een groot deel van de bestemmingsplannen inmiddels een archeologische paragraaf en
is de gemeentelijke ambitie verwoord in een beleidsnota archeologie (2007). Daarin wordt de visie van
Woerden op haar bodemarchief als volgt verwoord:
"[de gemeente] wil zich niet beperken tot wat strikt gezien door de wet wordt voorgeschreven. De
gemeente maakt zich hard voor een op inhoud gebaseerd archeologiebeleid en wil dit actief vormgeven,
waarbij kansen voor de stad maximaal worden benut en bedreigingen voor het bodemarchief tot een
minimum worden beperkt". 1
"Om het gemeentelijk beleid vorm te geven zullen beleidsinstrumenten moeten worden gemaakt en
verbeterd", zo stelt dezelfde nota. De beoordeling of er bij ruimtelijke ontwikkelingen sprake is van een
archeologische verwachtingswaarde en dus of archeologisch (voor)onderzoek nodig is, gebeurde in
Woerden de afgelopen jaren met behulp van de landelijke IKAW (Indicatieve Kaart Archeologische
Beleidsnota archeologie (Hazenberg 2007, 5).
VESTIGIA BV Archeologie