\9wiGIA - Gemeente Woerden

Archeologische beleidskaan gemeente Woerden (toelichting)
Ontwikkeld in samenwerking met de gemeenten Lopik, Montfoort en Oudewater
Cultuurhistorische inventarisatiekaarten
5.1 Omschrijving
Het grondgebied van Woerden maakt deel uit van het Nationaal Landschap het Groene Hart en is
cultuurhistorisch waardevol. 31 Kenmerkend is het contrast tussen de open polders, die volgens het vaste
copesysteem ontgonnen zijn, en de besloten lintbebouwingen langs de weteringen en de waterlopen. Voor
Woerden is de stroomrug van de Oude Rijn daarvan de historische levensader: gedurende het grootste
deel van de geschiedenis was dit de enige verbinding over land in de laaggelegen natte regio; niet voor niets
stichtten de Romeinen hier een versterking, het castellum Laurium. Vanaf omstreeks 1000 na Chr. werden
de klei- en veengebieden vanaf de oeverwallen van de Oude Rijn in noordelijke en zuidelijke richting
ontgonnen. In de loop van de Late Middeleeuwen (1050-1500 na Chr.) en Nieuwe tijd (1500-heden) kreeg
dit landschap zijn huidige eigenheid door de grote verscheidenheid aan wateren (natuurlijk en gegraven),
vormen van bewoning (kastelen/versterkingen, boerderijen) en watergebonden elementen zoals sluizen,
dijken, molens, forten en bruggen. De restanten daarvan - zowel onder- als bovengronds - vormen het
archief voor de geschiedenis van de afgelopen 1000 jaar. Een deel daarvan heeft ook een relevantie voor de
op te stellen archeologische verwachting ('jonge' archeologie). Op de cultuurhistorische inventarisatiekaart
zijn cultuurhistorische objecten en structuren geselecteerd en over twee thematische kaarten verdeeld:
bewoning (kaart 6) en waterstaat/verdediging (kaart 7).
Het grondgebied van de gemeente Woerden werd door de gemeentelijke herindelingen van 1964, 1989 en
2001 uitgebreid met respectievelijk Barwoutswaarder en Rietveld, vervolgens Kamerik en Zegveld en als
laatste Harmeien.
5.2 Bronnen
De cultuurhistorische inventarisatie is gebaseerd op gepubliceerde gegevens. Onderzoek van primaire
bronnen (archiefonderzoek) viel buiten het kader van dit project, met uitzondering van de hieronder
genoemde historische kaarten. Deze zijn doorzocht op de locatie van objecten met een openbare functie,
gerelateerd aan de thema's bewoning en waterstaat/verdediging (bijvoorbeeld herberg/rechthuis, sluis, brug,
veerverbinding) in de periode 1600-1900.
Er is gebruik gemaakt van de volgende informatiebronnen:
• Cultuurhistorische Hoofdstructuur van de Provincie Utrecht
(http://geocement.esrinl.com/cultuurhistorie/chs I .html);
• de Cultuurhistorische Atlas van de Provincie Utrecht (Tastbare Tijd) inclusief de digitale
bestanden; 32
• literatuur; 33
• historische kaarten, met name de Generaale land-kaarte van den Loopicker-waard, 1771 (D.W.C.
Hattinga) en T Hooghe Heymraedtschap van den Landen van Woerden, 1670 (Justus en David
Vingboons). Deze kaarten zijn gekozen vanwege hun betrouwbaarheid en bruikbaarheid ten
opzichte van de moderne topografische ondergrond;
31 Zie website Cultuurhistorische Hoofdstructuur van de Provincie Utrecht; Blijdenstijn 2005;
32 Blijdenstijn 2005. De digitale bestanden zijn welweillend ter beschikking gesteld door de provincie Utrecht.
33 O.a. Van Es & Van Ginkel-Meester 2000; Loeff & Smeets 2000; Blijdenstijn 1999; Olde Meierink et al 1995; De Leeuw e.a. 2008;
Haartsen et al. 2003. Voor alle geraadpleegde bronnen zie de literatuurlijst achterin dit rapport.
VESTIGIA BV Archeologie