Borskanker - The Cancer Association of South Africa

Klein of groot
Verlig die nood

Borskanker is die
mees algemene
kanker wat Suid-Afrikaanse
vroue affekteer

*
SA Statistiek soos per Nasionale Kankerregister (NKR) 2004
*

Borskanker -
wat is die simptome?
Vroeë borskanker toon gewoonlik nie simptome nie, maar soos die gewas groter
word, kan die bors anders begin lyk of voel
Tipiese veranderinge sluit in:
• ’n Knop of verdikking in of naby die bors of in die armholte
• 'n Verandering in die vorm of grootte van die bors
• Kuiltjies of rimpels in die vel van die bors
• ’n Tepel wat na binne inkeer
• Abnormale afskeiding van die tepel
• Skubberigheid, rooi of geswolle vel op die bors, tepel of areola (die donker
deel rondom die tepel)
• Die vel van die bors lyk of voel soos lemoenskil

Vroeë opsporing van borskanker
Borskanker wat vroegtydig opgespoor word, kan
meer effektief behandel word met 'n groter kans
op herstel
Selfs al voel jy nou gesond, is jou kans om
borskanker te kry groter net omdat jy ‘n vrou is en
ouer word
Vroegtydige
opsporing van
borskanker kan jou
lewe red!
Gereelde
ondersoeke gee
gemoedsrus

Vroeë opsporing van borskanker
Bors-selfondersoeke (BSO) behoort
elke maand tydens ovulasie gedoen te
word (verkieslik op dieselfde tyd van
die dag)
Wees bewus van hoe jou borste
normaalweg lyk en voel – baie vroue
ondervind dat hul borste soms
knopperig voel wat normaal is
Bespreek enige veranderinge
wat jy opmerk met jou
gesondheidspraktisyn

‘n Bors-selfondersoek is
so maklik soos 1-2-3
1. Voor die spieël
Voor 'n spieëI, kyk vir enige veranderinge in
die normale voorkoms en hoe jou borste voel,
soos klein kuiltjies, verskil in grootte of
afskeiding van die tepel
Ondersoek op vier maniere: arms langs die
sye; arms bokant die kop; hande ferm op die
heupe geplaas en in ‘n vooroor gebukkende
posisie

‘n Bors-selfondersoek is
so maklik soos 1-2-3
2. Lê plat
Lê op jou rug met ‘n kussing onder jou
regterskouer en jou regterhand onder jou kop
Maak klein, ferm sirkelbewegings met die vier
vingers van jou linkerhand in 'n
op-en-af patroon oor die hele bors area, onder
die arms en op tot by die skouer
Herhaal met die regterhand op die linker bors

‘n Bors-selfondersoek is
so maklik soos 1-2-3
3. In die bad
Met jou regterarm gelig, ondersoek jou
regterbors met ‘n seperige linkerhand en plat
vingers. Gebruik dieselfde metode wat by
stap 2 (‘Lê plat’) beskryf word
Herhaal aan die ander kant

Vroeë opsporing van borskanker
‘n Kliniese Borsondersoek (KBO) is ‘n visuele en
tasbare ondersoek van die hele bors - vanaf die
sleutelbeen tot die bralyn en van die armholtes tot by
die borsbeen
As jou roetine mediese ondersoek nie 'n KBO deur 'n
mediese praktisyn insluit nie, vra daarvoor
Vroue 40 of ouer, of wat ander risikofaktore het,
behoort elke 2 - 3 jaar vir 'n mammogram verwys te
word
As jy ’n verandering
in jou borste of
armholtes opmerk,
vra jou mediese
praktisyn om ‘n
kliniese
borsondersoek
(KBO) te doen

Loop jy ‘n risiko vir borskanker?

Jy het ‘n groter kans om borskanker
te kry indien...
Jy ouer as 50 is
• Die kans om borskanker te kry verhoog namate jy ouer word
• Alhoewel die meeste vroue ouer as 50 is wanneer hulle gediagnoseer
word, word vroue in hulle twintigs en dertigs toenemend met
borskanker gediagnoseer

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jy 'n gesinslid met borskanker het
• Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry as jou ouma, ma, suster
of dogter bors- of ovariese kanker gehad het
• Jou risiko verhoog verder as hulle dit voor 50-jarige ouderdom gehad het
• Vra jou mediese praktisyn aangaande genetiese raadgewing

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jy 'n persoonlike geskiedenis van kanker het en daarvoor behandel is
• Vroue wat voor die ouderdom van 30 hoë dosisse chemoterapie, of
bestraling van die borskas (insluitende die borste) ontvang het, het ‘n groter
kans om borskanker te kry
• Studies dui daarop dat hoe jonger 'n vrou is wanneer sy hierdie behandeling
ondergaan, hoe groter is haar kanse om later borskanker te kry

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jou borsweefsel baie dig is
• Vroue wie se mammogramme toon dat hul borsweefsel digter is as
ander vroue van dieselfde ouderdom, het 'n groter kans om borskanker
te kry
• Ultraklank mag benodig word aangesien digte borsweefsel dit moeilik
maak om moontlike gewasse op te spoor

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jy nog nooit geboorte geskenk het nie,
of jy 35 of ouer was met jou eerste swangerskap
• Vroue wat nooit kinders gehad het nie het 'n groter kans om borskanker
te kry
• ‘n Moontlike verklaring hiervoor is dat swangerskappe die aantal
menstruele siklusse in ‘n vrou se lewe verminder

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jy tans geboortebeperkingspille
(mondelike voorbehoed-middels) reeds vir etlike jare gebruik – of
tot onlangs gebruik het
• Studies toon dat vroue wat mondelike voorbehoedmiddels gebruik
'n groter kans het om borskanker te kry as vroue wat dit nooit gebruik het
nie
• Die risiko verlaag as jy dit vir meer as 10 jaar ophou gebruik het

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jy post-menopousaal is en gekombineerde hormoonvervangingsterapie
(HVT) gebruik (wat estrogeen en progestoroon bevat)
• Kombinasie HVT verhoog ook die kanse dat borskanker eers in ‘n gevorderde
stadium opgespoor word - moontlik omdat dit borsweefsel laat verdig wat
mammogramme minder effektief maak
• Hoër dosisse kombinasie HVT verhoog borskankerrisiko meer as laer dosis
kombinasie HVT
• Vroue wat kombinasie HVT gebruik se risiko vir borskanker verhoog aansienlik binne
die eerste 2 tot 3 jaar van gebruik
• Vroue wat kombinasie HVT vir minstens 5 jaar ophou gebruik het, se risiko vir
borskanker verlaag

Jy het ‘n groter kans om borskanker te kry
indien...
Jy meer as een standaard sopie alkohol per dag drink
• Alkohol verhoog beslis vroue se kanse om borskanker te kry
• Die risiko verhoog namate meer alkohol gebruik word
• Diegene wat meer as een standaard alkoholiese drankie (sopie) per dag
drink se risiko is bykans dubbel dié van vroue wat nie alkohol gebruik nie
• Oormatige gebruik van alkohol verhoog ook die risiko om mond-, keel-,
slukderm- en lewerkankers te ontwikkel

Onthou...
Die meeste
vroue met
verskeie
risikofaktore
het ontwikkel
nooit
borskanker nie
Alhoewel baie
skaars, kan
mans ook
borskanker
ontwikkel
Jy kan jou kanse om
borskanker te kry, verlaag
deur 'n gebalanseerde
lewenstyl te handhaaf en
deur omgewings-
karsinogene
(kankerveroorsakende
stowwe) te vermy
Vroue wat vir
minstens 18
maande
borsvoed, kan
hul (en hul
babas) se risiko
verder verlaag
Wees fisies
aktief, waak
teen oorgewig
en beperk jou
alkoholinname

Wat doen KANSA om te help?
Ons help deur seker te maak dat Suid-
Afrikaanse vroue toegang het tot Kliniese
Borsondersoeke (KBO) wat potensieel hul
lewens kan red
Ons Mobiele Gesondheidseenhede reis na
ver afgeleë plekke in Suid-Afrika om vroue
te bereik wat nie andersins toegang tot ‘n
KBO sou hê nie

Wat doen KANSA om te help?
Limfedeembehandeling
Limfkliere en –vate word dikwels
tydens kankerchirurgie verwyder
As die oorblywende limfvate nie
genoegsaam vloeistowwe kan
dreineer nie, bou daar 'n oormaat
vloeistof op en veroorsaak swelsel
of limfedeem
Radioterapie kan ook
limfklierskade veroorsaak

Wat doen KANSA om te help?
Verskeie KANSA Sorgsentra bied
limfedeembehandeling aan
Terapeute (wat spesiale opleiding in die
hantering van limfedeem ondergaan het),
Gebruik volledige Ledigingsterapie (VLT)
om hierdie simptome by kankerpasiënte
te verlig
VLT-behandeling sluit in limfdreinering per
hand, drukverbande, spesiale oefeninge
en vel- en naelversorging

Wat doen KANSA om te help?
Pruike
Kankerbehandeling lei dikwels tot
haarverlies. Vra jou haarkapper om jou pruik
(wat by ons Sorgsentra gehuur of gekoop kan
word) na jou behoefte te stileer
Borsprosteses
Borsprosteses word by ons Sorgsentra te
koop aangebied, waar personeel en
vrywilligers jou met kundige raad en advies
kan bedien – sommige Sorgsentra verkoop
ook onderklere wat saam met prosteses
gedra kan word

Wat doen KANSA om te help?
Die ‘Donna Glove’ is...
• Die eerste handskoen in die wêreld wat
borsknoppe kan help opspoor
• Klinies getoets om knoppies so klein soos
suikerkorrels op te spoor
• Veilig en effektief en het geen newe-effekte
nie – ideaal vir self-ondersoeke by die huis
• Het ‘n opsporingskoers van bykans 100%
• Een van KANSA se Seël van Erkenningprodukte

Wat doen KANSA om te help?
SureTouch
KANSA is ‘n pionier van die nuutste
tegnologie vir veilige borsondersoeke
Ondersoek en geverifieer deur KANSA,
word die SureTouch siftingstoestel na
stedelike, voorstedelike en landelike
gemeenskappe regoor die land
geneem, om sodoende maklike en
veilige borsondersoeke te beskikbaar
te stel

KANSA het die afgelope jaar...
• 17 238 vroue ondersoek vir borskanker
• ‘n Verdere 4 849 Kliniese Borsondersoeke
gefasiliteer in samewerking met die
Departement van Gesondheid
• Spesialisondersteuning aan sowat 47
limfedeempasiënte per maand gebied

KANSA het die afgelope jaar...
• Ondersteuning aan 10 451 individuele
kankerpasiënte verleen deur middel van
ons 174 ondersteuningsgroepe en met
behulp van ons 2 600 opgeleide sorg- en
ondersteuningsvrywilligers
• Ongeveer 6 400 pasiënte elke maand
besoek en ondersteun terwyl hulle
kankerbehandeling by onkologieklinieke
ontvang het
• 45 000 individue, wat deur kanker
geraak is, met berading ondersteun
terwyl 4 370 mense baat gevind het
deur mediese hulptoerusting wat aan
hulle geleen is

Kliniese borsondersoeke
word landswyd by KANSA
se Mobiele
Gesondheidseenhede of
Sorgsentra gedoen

Een van KANSA se Mobiele
Gesondheidseenhede skep bewustheid
en doen gratis siftingstoetse in die
gemeenskap

Een van KANSA se Mobiele
Gesondheidseenhede skep bewustheid
en doen gratis siftingstoetse

Wees deel van die stryd
teen borskanker...
Gaan gereeld vir
siftingstoetse
Maak ‘n donasie
Sluit aan as ‘n
lid
Word ‘n
vrywilliger

Om KANSA te help om ons kankersiftingsprogramme
uit te brei, oorweeg dit asseblief om 'n skenking by
enige van ons meer as 50 KANSA Sorgsentrums
landswyd te maak

Kontak ons…
Skakel ons tolvry 0800 22 66 22, of e-pos info@cansa.org.za
Teken in op ons KANSA Nasionale Facebook-blad:
CANSA: Fighting cancer in South Africa
Word ook deel van ons Twitter-blad:
@CANSA - http://twitter.com/cansa
Besoek ons webtuiste
www.cansa.org.za