Bergrede

A
L B E R TO N
L S
EW EN ENTRUM
GEMEENTE
BYBELSTUDIE VIR SELGROEPE
DIE KONTRAKULTUUR VAN DIE KONINKRYK
Indien Jesus se Bergrede die waarheid bevat, soek die moderne mens op die verkeerde plek na
geluk, sukses, bevrediging en vreugde. Ware geluk lê nie in wat vir ons kultuur waardevol en belangrik is
nie. Jesus skets in Matteus 5-7 ‘n téén-kultuur. Hy sê: “Ek gaan jou wys wat saak maak, en wat
waardevol is”. Ek nooi u: kom saam op ‘n ontdekkingstog om Jesus se kontrakultuur te ontdek en te
beproef.
God se historiese doel was om ‘n volk vir Homself te roep. Sy volk is ‘n heilige volk, wat apart
van die wêreld bestaan, en vir Hom leef. As Hy die volk uit Egiptiese slawerny lei, waarsku Hy hulle
daarteen om gelykvormig aan die kultuur van die wêreld rondom hulle te begin leef: Levitikus 18: Die
Here het vir Moses gesê: 2 “Praat met die Israeliete en sê vir hulle: Ek is die Here julle God. 3 Julle mag nie
maak soos die Egiptenaars by wie julle gewoon het, of soos die Kanaäniete na wie se land toe Ek julle
bring nie. Julle mag hulle gebruike nie navolg nie. 4 Julle moet my bepalings nakom en my voorskrifte
gehoorsaam deur daarvolgens te lewe. Ek is die Here julle God. 5 Wees gehoorsaam aan my voorskrifte
en bepalings. Wie dit doen, sal lewe. Ek is die Here.
God se mense lyk anders en tree anders op. Hulle leef volgens ander standaarde. Bileam getuig
oor Israel in Numeri 23: Ek sien ’n volk wat op sy eie woon en hom van die nasies afsonder.
Israel se geskiedenis is egter een van ongehoorsaamheid aan dié opdrag. Psalm 106 bevat ‘n
goeie opsomming van Israel se pad: 34 Hulle het nie die ander volke uitgeroei soos die Here hulle beveel
het nie, 35 maar hulle met die heidene vermeng en húlle praktyke aangeleer: 36 hulle het die afgode van
die heidene begin dien en daarin verstrik geraak. 37 Hulle het hulle seuns en dogters aan veldduiwels
geoffer 38 en onskuldige bloed vergiet, die bloed van hulle seuns en dogters wat hulle aan die afgode van
Kanaän geoffer het. So is die land met bloed bevlek. 39 Die volk het hulle verontreinig deur hulle optrede
en het troubreuk gepleeg deur hulle dade. 40 Die toorn van die Here het teen sy volk ontvlam, Hy het ’n
weersin gekry in die volk wat aan Hom behoort 41 en hulle aan heidene oorgegee, sodat hulle haters oor
hulle geheers het. 42 Hulle vyande het hulle verdruk en hulle onder hulle gesag laat buig. 43 Talle kere het
die Here sy volk gered, maar hulle het opstandig gebly en dieper in hulle sonde weggesink. 44 Tog het Hy
sy oë nie vir hulle nood gesluit nie; Hy het hulle smeekgebede verhoor. 45 Ter wille van hulle het Hy aan sy
verbond gedink, en in sy groot liefde was Hy genadig.
Jesus preek sy bekende Bergrede naby aan die begin van sy bediening. Jesus se eerste boodskap
nadat Hy gedoop is, vind jy in Matteus 4: 17 Van toe af het Jesus begin preek en gesê: “Bekeer julle, want
die koninkryk van die hemel het naby gekom.” Dié boodskap vorm die direkte konteks vir die Bergrede.
Die Bergrede vertel waaruit die bekering en geregtigheid bestaan wat die koninkryk inlui. Of om dit
1

anders te stel, die Bergrede beskryf hoe die gelowige mens, en die gemeenskap van gelowiges, se lewe
lyk as die koninkryk van God aangebreek het. Hulle leef onder die genadige regering van God.
Hoe lyk hulle? In een woord: ANDERS! Hulle loop nie in pas met die wêreld en sy waardes en
standaarde nie, maar in pas met hul Here. Die sleutelteks van die Bergrede vind jy in Matteus 6: 8 Moet
dan nie soos hulle maak nie...
Die verenigende tema in die Bergrede is die kontras tussen gelowige en nie-gelowige, tussen
Christus se kultuur en die mense se kultuur. Christene is anders – anders as die wêreld se mense, en
anders as die nominele kerk (die kerk van die skrifgeleerdes). Hul waardestelsel; etiese standaarde;
godsdienstige toewyding; houding jeens geld en ambisie; lewenstyl; en netwerk van verhoudings lyk en
funksioneer anders. Hierdie sewe elemente vorm die inhoud van die Christen se bestaan as deel van ‘n
kontrakultuur, en die Bergrede. Dit is die lewe van die koninkryk, ‘n lewe onder die heerskappy van
God.
Jesus kies sy twaalf dissipels volgens Matteus 4:18-22, doen baie weldade aan baie mense
(Matteus 4:23-25) en gaan teen die berg op as Hy die skare sien wat na Hom stroom. Hy gaan
doelbewus op die berg sit, want Hy is die nuwe Moses. Sy twaalf dissipels om Hom verteenwoordig die
twaalf stamme van Israel, en Hy gee in die Bergrede die inhoud van sy juk, wat lig en sag is, teenoor die
juk van die Wet van Moses, wat ongenadig en veroordelend is (Matteus 11:29-30).
Interessant dat Matteus sy evangelie in vyf dele groepeer, nes Moses se Wet uit vyf boeke bestaan.
Elkeen van Matteus se dele eindig met die woorde, “toe Jesus klaar was” – slaan dit gerus na en merk
dit by Matteus 7:28; 11:1; 13:53; 19:1 en 26:1.
Dit gaan in die Bergrede om:
• ‘n Christen se karakter – 5:3-12
• ‘n Christen se invloed – 5:13-16
• ‘n Christen se geregtigheid – 5:17-48
• ‘n Christen se vroomheid – 6:1-18
• ‘n Christen se ambisie – 6:19-34
• ‘n Christen se verhoudings – 7:1-20
• ‘n Christen se toewyding – 7:21-27.
Hierdie studie handel oor die eerste drie elemente, wat die belangrike Matteus 5 vorm.
Die studies is lang, te lank om by die selgroep behandel te word. Dit is doelbewus so geskryf. Die
doel daarvan is dat u elke studie voor die tyd in u stiltetyd deurwerk. U leier gaan slegs die
belangrikste elemente uitlig, en dan aan u geleentheid bied om vrae te stel wat by u opgeduik het terwyl
u met die studie besig was. Ek moedig u aan om moeite met die studie in u stiltetyd te maak – slegs so
gaan u waarde daaruit put en gaan Matteus 5 ontsluit word en u lewe verander.
Kyk na Matteus 16:15: “Wat deur die mens as belangrik beskou word, is ‘n gruwel voor God”. Wat
beteken Jesus se uitspraak, in die lig van die gelykenis van die oneerlike bestuurder (Lukas 16:1-13)?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
2

MATTEUS 5:3-12 – ‘N CHRISTEN SE KARAKTER
Lees Matteus 5:3-12. Waaroor gaan dit in dié gedeelte?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
In elk van die saligsprekinge (Matteus 5:3-12) gaan dit om mense wat beskryf word, eienskappe of
kwaliteite wat aanbeveel word en seëninge wat belowe word.
Die agt kenmerke wat beskryf word, is die kwaliteite wat voorkom by mense wat gekies het om hul
geloof in Jesus Christus te stel. So lyk hulle as hulle getrou aan Jesus leef, as Hy Here van hul lewe is. En
die doel hoekom Jesus dié mense en hul eienskappe beskryf, is om daarby te voeg: dit is hoe God oor
hulle dink! En wat Hy vir hulle gee.
Soms het predikers die saligsprekinge beskryf as ‘n voorskrif hoe om geluk te vind, en geluk dan
geskets as ‘n blote emosie. Feit is egter: as jy agter Jesus aanloop, vra dit soms dat jy jou eie gerief en
geluk verontagsaam uit gehoorsaamheid aan Hom. Jy mag selfs jou lewe verloor!
Die “geluk” waarvan Jesus praat, het nie met ‘n emosie te doen wat van oomblik tot oomblik
verander nie. Dit het met ‘n ewig vasgestelde waarheid te doen, omdat God dit bepaal: jy is gelukkig in
sy oë. Want Hy spreek sy seëninge oor jou uit.
Dit is ‘n vreemde geluk. Die wêreld wil nie dié seëninge hê nie. Dit beteken vir hulle niks. Maar die
gelowige mens besef dat niks so kosbaar is as wat God beloof nie.
Kyk weer na elkeen van die saligsprekinge. Wat, dink jy, beteken elke beskrywing van die Christen
se eienskappe, en seëninge?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Onthou asseblief, die Bergrede sê nie wat jy moet doen om ‘n Christen te word nie. Om ‘n Christen
te word, het baie min te doen met iets wat jy doen. God het eintlik alles klaar vir jou gedoen: Hy het dat
sy Seun aan die kruis gesterf het om die skuld van jou sonde te delg. Al wat Hy van jou vra, is dat jy na
Hom kom en sê: “Here, ek is ‘n sondaar. Ek verdien die dood. Vergewe my, op grond van wat Jesus
gedoen het. Dankie dat U dit doen! Amen”. Dan is jy sy kind. Die Bergrede bevat nou aanwysings vir
hoe jy lyk en optree as jy klaar kind van God is.
1. Gelukkig is die mens wat sy armoede voor God besef om Hom te behaag, en hom op God alleen
vir genade beroep, wat besef dat sy bankrot voor God staan en die dood verdien - God gee sy
3

koninkryk as ‘n gratis geskenk aan so ‘n mens. Dit beteken dat die Here in dié mens se lewe
regeer.
Tot watter mate besef jy jou afhanklikheid van God?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
2. Gelukkig is die mense wat hartseer is en berou het oor hul sonde – God sal hulle vertroos met sy
vergifnis.
Is dit nie dalk hoekom ons so maklik oor en oor dieselfde sondes herhaal nie, omdat ons nie
werklik berou het daaroor en dit met pyn en skande bely nie?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
3. Gelukkig is die sagmoedige, konsidererende en nederige mense wat hulself en ander vanuit God
se perspektief sien – God berei die nuwe wêreld vir hulle voor.
Hoe reageer jy as iemand jou kritiseer? En as iemand van jou skinder? En as iemand beledigend
raak en jou lelike name noem?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
4. Gelukkig is die mense wat geestelik honger is na die dinge van die Here, en wat besig wil bly om
die belange van die Here te dien – God self sal hul honger stil.
Waarvan getuig jou aptyt? Wat is vir jou werklik belangrik?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
5. Gelukkig is die mense wie se hart in beroering kom vir ‘n ander mens in nood – God sal in hul
nood by hulle wees en vir hulle onderneem.
Waar leef die mense-in-nood in jou wêreld? Wat is hul nood? Wat kan jy daaraan doen?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
6. Gelukkig is die mense wat eg is in hul toewyding aan God – hulle sal God in sy heerlikheid sien.
4

7. Gelukkig is die mens wat oop en eg en eerlik met ander mense saamleef en sodoende vrede in
hul wêreld indra – God beskou hulle as sy ware kinders.
Is dit moontlik om eg in jou toewyding aan God te leef, maar nie eg en eerlik voor mense nie?
_______________________________________________________________________________
8. Gelukkig is die mense wat beledig en vervolg word omdat hulle beginselvas staan by wat vir God
belangrik is – God regeer in hul lewe.
Beleef jy soms die verskil in waardesisteme tussen jou en ‘n ander mens, wat spanning maak en
jou in die benarde posisie plaas waar jy ongewilde besluite moet neem? Bespreek.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Ten slotte, Friedrich Nietzsche, die Duitse filosoof, het op grond van die Bergrede na die Christelike
geloof verwys as ‘n godsdiens van bejammering. Hy staan vir ‘n godsdiens van mag, waar die mens vir
sy belange opstaan en sy regte opeis. Jesus se godsdiens is dié van ‘n kind, sê Nietzsche.
Ja, God se weë keer die wêreld se weë om. In die wêreld is jy gelukkig as jy lag en vrolik is, as dit
met jou goed gaan en dinge vir jou regloop. In God se nuwe wêreld is die mens wat treur en dien, wat
beledig en vervolg word, gelukkig. Die wêreld se kultuur en Christus se kultuur staan in menige opsigte
lynreg teenoor mekaar.
5

MATTEUS 5:13-16 – ‘N CHRISTEN SE INVLOED
Lees Matteus 5:13-16. Waarvoor is sout en lig nuttig?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Selfs die armste huis gebruik sout en lig. Dit is onvervangbare huishoudelike kommoditeite. Sout
gee smaak aan kos en bewaar dit teen bederwing. Vir eeue het geen ys- of vrieskaste bestaan nie, en
sout was die enigste manier om vleis te bewaar, behalwe as dit soos biltong of bokkems behandel is.
Die wêreld is ‘n plek van verderf. Sonde breek alles stukkend. Sout werk die verderf teë. Die wêreld is
ook ‘n donker plek waar hoop nie bestaan nie. Watter bydrae kan die Christen tot ons wêreld maak om
sout en lig te wees?
_______________________________________________________________________________
Sodiumcholoried is ‘n stabiele chemiese samestelling wat haas enige aanval kan teenstaan. Tog kan
dit self bederf word wanneer dit met onsuiwerhede gemeng word. Dan word sout nutteloos, en kan
selfs gevaarlik word. Dit kan nie eens op ‘n komposhoop gebruik word nie. Wat Israel as sout geken
het, het uit die area rondom die Dooie See gekom. Dié samestelling moes eers uitgewas word. Wat
agtergebly het, was ook ‘n wit medium maar het na niks gesmaak nie. Dit was slegs stof. Wat sê dit vir
jou van die Christen se taak op aarde?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Lees Johannes 8:12 en 9:5. Vergelyk dit met Filippense 2:15. Wat is die implikasies?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Wat leer ‘n mens hieruit?
Daar is ‘n fundamentele verskil tussen Christene en nie-Christene, tussen die kerk en die wêreld.
Stem jy saam? In watter opsig(te) bestaan die verskille?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Christus plaas ‘n groot verantwoordelikheid op ons skouers met sy onderskeid tussen gelowiges en
ongelowiges. Dié verantwoordelikheid bestaan tweevoudig. Sout en lig het dit in gemeen: dit gee en
versprei sigself, die teenoorgestelde van enige selfgesentreerde godsdiens. Die funksie van sout is om
verderf teë te werk, en van lig om donkerte te verdryf. Die Christen se taak bestaan uit evangelisasie en
6

sosiale aksie. Ons bring die lig in die wêreld as ons Jesus na ander bring. En ons bring sout na die aarde
as ons sosiale verderf teëwerk. Wat kan jy doen om dié funksies te vervul?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Wat sal gebeur as Christene in jou wêreld werklik sout en lig word?
_______________________________________________________________________________
7

MATTEUS 5:17-20 – ‘N CHRISTEN SE GEREGTIGHEID
“Christene staan nie onder die wet van Moses nie. Hulle onderhou nie die bepalings van die wet nie.
Want hulle is vrygekoop deur die bloed van Jesus om die wet te onderhou”. Stem jy saam? Lees
Matteus 5:17-20 en dink weer daaroor.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Christus het nie die wet kom afskaf nie, maar vervul. Dit beteken dat Hy die ware betekenis van die
wet kom aantoon het. Die seremoniële en reinheidswette was slegs afskaduwings van die Groter
Werklikheid wat in Christus aanbreek. En Hy het ook die ware diepte van die betekenis van die morele
wette kom aantoon. Sy lewe sê: dit is wat God bedoel het toe Hy die Wet aan Israel gegee het. Die Wet
is my wil.
Wat, dink jy, bedoel Jesus met vers 20?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Maak die wet ons vir God behaaglik? Hoe word ons gered? Moet ons dan nog die wet onderhou?
Lees ook Lukas 16:16-17.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Die Jode het getel dat daar 248 bevele en 365 verbiedinge in Moses se wet voorgekom het, en hulle
het nougeset alles probeer onderhou om God te behaag. Hulle het selfs nog verder gegaan en ‘n
“omheining” om die wet aangebring deur ekstra gebooie. In die proses het hulle egter hoogmoedig en
arrogant geword omdat hulle hulself as goed beskou het. En hulle het so die gees van die wet gemis:
God se hart klop van liefde. En die mens wat aan Hom behoort, se lewe word primêr deur liefde
gekenmerk. Die Christen onderhou ook dit wat saak maak in die wet van Moses, maar nie meer om God
te behaag nie. Nee, Christus het God klaar behaag. Nou lê ek my nie meer daarop toe om die wet te
onderhou nie, maar om God se wil te doen. Kyk na Jeremia 31:33. Hoe het God die wet op ons harte
geskryf? Lees Esegiël 36:27. Geesvervulde mense sien nie neer op die wet nie. Die Gees doen presies
in ons hart wat die wet in Israel gedoen het: Hy openbaar God se wil. En as ek God se wil doen, vervul
ek die ware bedoeling van die wet. Die res van Matteus 5 gaan voorbeelde gee van wat dit beteken om
nie bloot aan die eise van die letterlike wet van Moses te voldoen nie, maar om die ware betekenis
daarvan uit te leef.
Nooit verwerp Christus die wet van Moses nie. Wat Hy wel verwerp, en in sterk taal, is die Fariseërs
en skrifgeleerdes se uitleg van die wet – ‘n uitleg wat hulself pas en tot liefdelose optrede aanleiding
gee. Vir een voorbeeld, kyk na die verhaal van die barmhartige Samaritaan, in Lukas 10:25-37. Die
priester en Leviet het rede gehad om nie by die arme man te gaan kniel en te help nie, want “die wet
8

van Moses” bepaal dat as hy met ‘n lyk in aanraking was, hy nie tempeldiens mag verrig nie. En dalk is
die man dood! Sien jy hoe die wet misbruik is?
Wanneer jy liefhet, vervul jy die hele wet en doen jy die wil van God. En jy wil die wil van God doen,
nie sodat jy gered word nie, maar omdat jy gered word. Jy kan nie anders nie, want jy het die natuur
van Christus deelagtig geword. Jy sal teen jou natuur oortree as jy nie aan God se standaarde opleef
nie!
9

MATTEUS 5:21-30 – ‘N CHRISTEN SE GEREGTIGHEID: WOEDE EN LUS
Die Jode wou die sesde gebod beperk tot moord. As jy getrou aan God leef, sal jy nie moord pleeg
nie. Hoe antwoord Jesus hierop, in verse 22-26?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Sommige manuskripte het in vers 22 die invoeging “Elkeen wat sonder rede vir sy broer kwaad is”.
Die beste manuskripte bevat nie dié woorde nie, maar dalk gee dit die bedoeling van die teks beter
weer. God se woede word soms beskryf, in terme van mense se dwaasheid en sonde. Nie alle woede is
verkeerd nie. Jy het reg en rede om kwaad te word as jy sien hoe pornografie, passiewe rook of drank
mense se lewens verwoes. En om iets drasties daaraan te doen, om ‘n aktivis vir sosiale geregtigheid te
word. Na alles is jy geroep om sout en lig te wees. Martin Luther het gepraat van die woede van liefde,
wat niemand kwaad bring nie maar vyandig teen die sonde is. Jesus se verwysing is na woede gebaseer
op trots, ydelheid, haat en bitterheid, weerwraak en kwaadwillige geniepsigheid.
Die woord “raka” beteken “dwaas, gek, leeg tussen die ore, moroon” of enige van die woorde wat
mense gebruik om ander uit te skel wat hul irriteer. Kyk ook na Jakobus 1:19-20. Vergelyk dit ook met 1
Johannes 3:15-17. Wat sê dit vir jou?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Die sewende gebod verbied egbreuk. Ook hier het die Jode verskeie teenmaatreëls ingebou om
hulle te pas, wat die gebod van sy krag ontneem het en aan seksuele sonde ‘n noue definisie gee. Jesus
kom stel God se hart, sy wil in perspektief as Hy hieroor praat. Wat sê Hy oor egbreuk in verse 27-30?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Jesus sluit alle vorme van immoraliteit in as hy oor egbreuk praat. Wat bedoel Jesus as Hy na die
regteroog en regterhand verwys? Vergelyk Job 31:1, 7 en 9 asook 2 Petrus 2:14.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Seksuele sonde word byna altyd voorafgegaan deur fantasieë. In ons dag is pornografie vrylik
beskikbaar, en het seksuele fantasieë ‘n multimiljoen rand-besigheid geword. Mense se seksuele
behoeftes word uitgebuit om geld te maak, en die mense is die slagoffers van fantasieë wat onrealisties
is. Wat sê verse 29-30 hiervan? En van die manier waarop ‘n vrou aantrek?
_______________________________________________________________________________
10

_______________________________________________________________________________
Om jou oog uit te pluk en jou hand af te kap, beteken in die praktyk dat jy sal weier om sekere
materiaal te lees of daarna te kyk. Ons tydgenote mag dink dat ons agterlik en agter die tyd is. Maar
ons weet hoekom ons dit doen: ons Meester het ons gewaarsku dat sonde altyd verwoes, en dat
egbreuk ‘n sonde is wat ‘n klomp mense se lewens in gevaar stel.
Jesus se lering loop ook hier teen die grein van permissiwiteit van die moderne samelewing. Hy stel
jou voor die keuse: kies jy vir Hom of vir die wêreld?
11

MATTEUS 5:31-37 – ‘N CHRISTEN SE GEREGTIGHEID – GETROUHEID IN DIE HUWELIK EN EERLIKHEID IN
SPRAAK
Lees Matteus 5:31-32. Vergelyk dit met Matteus 19:3-9. Wat leer Jesus oor egskeiding?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Dit gaan nog steeds om Jesus se uitspraak: as die skrifgeleerdes die wet van Moses getrou hou, voel
hulle goed daaroor, maar dit regverdig hulle nie by God nie. Deur bloot die letter van die wet te
onderhou, beteken nog niks nie. As die gelowige nie die gees van die wet verstaan nie, nie die hartklop
van God ken en daarvolgens lewe nie, sal dit nie diepe en innerlike verandering tot gevolg hê nie.
In dié tyd het ‘n kontrovers tussen twee rabbynse skole geheers. Rabbi Shammai het geleer dat die
enigste gronde vir egskeiding in Deuterononium 24:1 te vinde is. Rabbi Hillel het egter ruimte vir menswees
gelaat, en toegelaat dat ‘n mens vir haas enige rede kon skei. Vir Hillel kon “iets onbetaamliks”
van Deuterononium 24:1 selfs beteken dat die man hom vererg oor die vrou vir hom gebrande kos
voorsit. Of as die vrou ouer en vol plooie word, kon die man haar daaroor ook skei. Die Fariseërs het
Hillel se siening ondersteun. En hieruit vloei die vraag: mag ‘n mens jou vrou oor enige rede skei? Aan
watter rabbynse skool behoort Jesus?
Jesus se antwoord bevat drie belangrike elemente:
1. Die Fariseërs is besig met die gronde vir egskeiding, maar Jesus bemoei Hom met die instelling
van die huwelik. Jesus beantwoord nie die vraag nie. Hy verwys terug na die instelling van die
huwelik in Genesis 1 en 2, wat bepaal dat die huwelik eksklusief (slegs tussen twee mense) en
permanent is. Daarom sy woorde: die twee word een; en wat God saamgevoeg het, mag geen
mens skei nie. Die huwelik is ‘n goddelike instelling waar God permanent twee mense tot ‘n
eenheid voeg.
2. Die Fariseërs noem Moses se voorsiening van ‘n egskeidingsklousule ‘n opdrag, maar Jesus noem
dit ‘n toegewing ter wille van die hardheid van mense se harte. Lees weer Deuterononium 24:1-
4 – dié gedeelte wemel van voorwaardelike sinne: “as”. Wanneer ‘n man ‘n vrou getrou het, as
hy iets onbetaamliks in haar vind, en as hy aan haar ‘n sertifikaat van egskeiding gee, en as sy
weer trou, en as haar tweede man ook van haar skei, dan mag die eerste man nie weer met haar
trou nie.
3. Die Fariseërs het egskeiding ligtelik geag en toegelaat, terwyl Jesus so doodernstig daaroor was
dat Hy alle gevalle van hertrou “egbreuk” noem, met die uitsondering as egbreuk reeds
plaasgevind het. Vergelyk Matteus 5:32 met 19:9.
Wat leer Jesus? ‘n Mens kan dit so parafraseer: “Julle het gehoor dat die Joodse leermeesters hulle
op Deuterononium 24:1 beroep en dan sê dat dit mans toelaat om vir haas enige rede van hul vrouens
te skei, soos dit hulle behaag. Al wat van die man verwag word, is om vir die vrou ‘n getekende
dokument te gee wat konstateer dat haar man haar gelos het. Maar Ek sê vir julle: sulke
onverantwoordelike gedrag aan die kant van die man lei daartoe dat beide die geskeide man en vrou
egbreuk pleeg as hulle weer trou. Voor God is die man en vrou nog met mekaar getroud. Daar is slegs
een uitsondering op hierdie algemene beginsel wat die sewende gebod is: as die huwelik reeds deur ‘n
ernstige seksuele sonde van een van die huweliksmaats voor God ontbind is. Hier is egskeiding
moontlik”.
12

Lees Matteus 5:33-37, en vergelyk dit met Eksodus 20:7 (die derde gebod); Levitikus 19:12; Numeri
30:2 en Deuterononium 23:21. Het die wetsgeleerdes die mens reg geleer, volgens Matteus 5:33?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Die Fariseërs het die mense se aandag weggelei van die eed asook die absolute eis van eerbaarheid
om die eed na te kom, na die regte formule wat die eed moet vergesel. Jesus sê: maak nie saak watter
formule jy gebruik as jy ‘n eed aflê nie. Of jy nou God se Naam gebruik in jou eed of nie, maak ook nie
saak nie. Want waarby jy ook al sweer, alles behoort in die laaste instansie aan God. Die wet van Moses
gaan nie oor formules nie, maar oor eerlikheid en eerbaarheid. Enige formule is oorbodig, as jy ‘n mens
is wat doen wat jy sê. Jy hoef nie te belowe of te sweer voor jy iets doen wat jy onderneem het nie. Kyk
na Jakobus 5:12 – “dan sal julle nie veroordeel word nie”.
In die lig van die verbod, hoekom gebruik God dan ‘n eed (kyk bv na Genesis 22:16)? Verseker nie
om God se kredietwaardigheid en betroubaarheid te verhoog nie, maar eerder om ons geloof te
versterk (vergelyk Numeri 23:19).
Is die verbod op die eed absoluut? Mag Christene dan nooit ‘n eed aflê nie? Wat maak jy as jy in ‘n
hof ingesweer moet word as getuie? Die Anabaptiste van vervloë jare, en die Kwakers van vandag weier
om ‘n eed af te lê. Dalk mis dit Jesus se bedoeling. Jesus lê self later ‘n eed af – vergelyk Matteus 26:63-
64. Jesus het dit nie teen ‘n burgerlike eed wat teenoor ‘n eksterne owerheid afgelê word nie, maar
teen mense wat beloftes maak en dit nie hou nie. Hy spreek Hom uit teen oneerlikheid en korrupsie.
Christene sweer nie met hul hand op die heilige Bybel voor hulle hul woord hou nie. As hulle “ja”
gesê het, doen hulle dit, al kos dit hulle ‘n dure prys. Dit is die ware bedoeling van die wet van Moses.
Dit is die wil van God.
13

MATTEUS 5:38-48 – ‘N CHRISTEN SE GEREGTIGHEID: WRAAK EN LIEFDE
Die laaste twee antiteses is selfs nog meer radikaal. Dit gaan oor die Christen se houding jeens die
bose mens en vyande.
Lees Matteus 5:38-42. Wat beteken Jesus se woorde? Is dit enigsins haalbaar?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
In Eksodus 21:22-25 (vgl ook Levitikus 24:19 en Deuterononium 19:21) gaan dit om die strafwet.
Dit bevat ‘n instruksie aan regters en landdroste, en bevat nie wetgewing oor die gedrag van
gelowiges onderling nie (vgl Deuterononium 19:17-18). Die grense van geregtigheid in die hof word
hier getrek.
Islamitiese wetgewing bevat steeds die lex talionis as regsbeginsel wat bepaal dat ‘n ongeregtigheid
met ‘n soortgelyke prys vergoed moet word.
In Jesus se tyd is ‘n prys gekoppel as skadevergoeding. As iemand se optrede daartoe lei dat ‘n
ander persoon ‘n oog verloor, moes hy skadevergoeding vir die verlies betaal. Die enigste uitsondering
volg op moord, as die skuldige met sy lewe daarvoor moet boet.
Wat belangrik is, is dat persoonlike weerwraak verbied word – kyk na Levitikus 19:18. En nou
gebruik die wetsgeleerdes dié beginsel juis om persoonlike weerwraak te beskryf.
Wat Jesus wil sê, is: ons persoonlike verhoudinge met ander mense is nie op die geregtigheid wat in
die howe geld gebaseer nie, maar op liefde. Ons plig teenoor mense wat ons te na kom, is nie om wraak
te neem nie, maar om ongeregtigheid te verdra – vergelyk Matteus 5:39. Ons word verbied om ons te
verset teen ‘n ander mens. “Moet nie wraak neem op iemand wat jou te na kom nie”.
Om dit te illustreer, gebruik Jesus vier situasies uit die daaglikse lewe. Kyk of jy die vier situasies kan
identifiseer. Die derde verwysing is na soldate se reg om jou te verplig om as onderworpe burger van sy
regering sy baggasie vir ‘n sekere afstand te dra. Wanneer Romeinse soldate Joodse inwoners verplig
het, het dit dikwels tot bloedvergieting gelei – die Jode het hul Romeinse oorheersers gehaat.
Christene se plig is om die kwade mens (nie kwaad nie!) te verdra, tot so ‘n mate dat die persoon
selfs die ongeregtigheid kan verdubbel. Die klap deur die gesig was vir die Oosterse mens die mees
beledigende gebaar wat iemand teen jou kan maak. Draai jou ander wang vir nog ‘n klap. Dit doen
Jesus as die Jode Hom vervolg, en dit doen martelaars deur die eeue. Hulle staan by hul getuienis, en is
bereid om daarvoor te ly. Wanneer ek en jy dit doen, sê Dietrich Bonhoeffer, neem ons aktief deel
daaraan om die kruis vir Jesus te dra. Jy doen dit vir Hom! “We are to be as the anvil when bad men are
the hammers” (Charles Spurgeon).
Dit beteken nie dat die Christen ‘n deurmat is nie. Dit is nie ‘n swakkeling wat weerwraak versaak
ter wille van liefde nie. Trouens, dit is juis die mens wat in beheer is van die situasie en hom/haarself,
wat so iets kan doen.
14

Die beginsel is liefde - selflose liefde van die persoon wat te na gekom is, en wat kies om nie te
vergeld nie, maar eerder die welwese van die bose persoon te dien en sy/haar reaksies
dienooreenkomstig inrig.
Martin Luther het gesê: dit beteken nie dat jy die muise aan jou laat kou terwyl jy dink jy doen wat
Jesus gesê het jy moet doen nie! Liefde trek ook strepe wat die kwaad wat mense aan ons doen,
beperk.
Jesus maak ‘n onderskeid tussen die plig van die Staat en die plig van die individu (soos in die wet
van Moses ook gedoen word). Dit is my plig om die dief vas te trek, maar die woorde van Jesus beteken
dalk dat ek vir hom iets te ete gee terwyl ons wag dat die polisie hom kom arresteer. Die regter het die
plig om mense regverdig te straf vir hul oortredings, maar in sy persoonlike lewe word hy as gelowige
geroep om nie wraak te neem teen mense wat hom te na kom nie. Dié onderskeid is belangrik.
Wat leer Matteus 5:43-48 vir jou oor jou verhouding met jou vyand? Is misdadigers nie ook jou
vyande nie, as hulle jou direk te na gekom het?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Die aanduiding wat die Ou Testament bied oor liefde en haat, word opgesom in Levitikus 19:17-18.
Wat die skrifgeleerdes uitlaat, is “soos jouself”. Die skrifgeleerdes redeneer: my naaste is slegs my eie
mense, dié wat aan my ras en godsdiens behoort. Dat dit nie so is nie, is duidelik uit Levitikus 19:33-34.
Vergelyk ook Eksodus 23:4-5. God leer nie sy kinders ‘n dubbele morele standaard nie. Hy verwag
dieselfde optrede teenoor vriend en vyand. Albei is jou naaste.
Wat leer jy uit die gelykenis van die barmhartige Samaritaan (Lukas 10:29-37)?
_______________________________________________________________________________
Wat is ons verpligting teenoor ons naste, of hy/sy vriend of vyand is? Om lief te hê. Ons liefde word
uitgedruk in ons dade – vergelyk Lukas 6:27, 35. Want ons was ook eens vyande van God, maar sy liefde
het alles verander – vergelyk – Romeine 5:10. Ons liefde word uitgedruk in ons woorde – die woorde
wat ons met ons vyande gebruik, asook die woorde wat ons in ons gebede aangaande ons vyande
gebruik. Johannes Chrysostomus het gesê dat ons gebede vir ons vyande die hoogste piek van
selfbeheersing is.
Die nege opstygende trappe is:
• ons neem nie bose inisiatiewe teen ons vyande nie
• ons wreek nie ‘n ander se boosheid nie
• ons bly stil
• ons ly onregverdiglik
• ons gee meer aan die boosdoener as wat hy verwag of vra
• ons haat nie die boosdoener nie
• ons is lief vir die boosdoener
• ons doen goed aan die boosdoener
• ons tree in vir die boosdoener by God (voorbidding).
15

Dié resep lei tot jou geestesgesondheid as jy slagoffer van misdaad, geweld, bedrog of korrupsie
was. Jy moet selfs die tollenaar, die antieke weergawe van vandag se Ontvanger, liefhê! Die Here gee
langs dié weg jou vrede en vreugde vir jou terug.
Wanneer jy vir mense bid, vermeerder die Here jou liefde vir dié mense. Bid vir die mense wat jou
irriteer, te na kom, frustreer, kwaad maak. Iets gaan in jou hart gebeur, as dan nie in hul hart nie.
Dit is dalk nog moontlik om die ander wang te draai (by wyse van spreke), maar is dit moontlik om
die persoon wat jou te na kom, lief te hê? So lief dat jy bid dat die seën van die Here op hom/haar rus?
Om lief te hê, beteken om goed te doen aan iemand, om die belange van die ander persoon te dien.
Dit is nie ‘n gevoel nie, maar ‘n besluit gebaseer op die Bybelse opdrag om lief te hê.
Wat beteken Matteus 5:48? Kan ons dit in hierdie wêreld bereik?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Jesus het goed geweet dat ons dit nie gaan regkry om moreel volmaak dié kant van die graf te wees
nie. As Hy van volmaaktheid praat, is dit in die konteks van liefde. Wanneer jy liefhet, is jy volmaak,
want God is liefde.
Tot hoe ver strek jou liefde? Tot watter mate is jy slagoffer van ‘n “I’ll scratch your back as long as
you scratch my back”-wêreld? Wat beteken liefde in die praktyk van jou daaglikse lewe?
16