Kliek hier vir die 2010 joernaal - SA Stamboek

Inhoud
Adverteerders
Voorwoord 4
2009/2010 Dormer Raad 6
Jaarvergadering 7
Nasionale Veiling 8
Wat elke teler en keurder behoort te weet 10
Dormer Keurders 13
Intensiewe Skaapboerdery 14
Reproduksie Tegnieke
Molatek Bypass verseker proteïn kwaliteit vir
24
optimale prestasie by skape en beeste 26
SA Stamboek & Diereverbetring Tariewe 2009/2010 30
Dormer Fooistruktuur / Fee Structure 32
Dormer Kursus 35
Dormer Skaaptelersgenootskap van SA
Dormer Sheep Breeders’ Society of SA
Posbus / PO Box 506 • Bloemfontein • 9300
Tel: 051 410 0900 • Faks / Fax: 051 448 4220
E-pos / E-mail: dormer@studbook.co.za
Remkuil 23
BKB 9
Dor-Pre Dormers 11
Johanri Dormers 12
Actebis Dormers 17
Wintershoek 18
Dorwald 5
Molatek 27
Aan-de-Vallei 64, IBC
Renosterbosrug 28,29
Droërivier Dormers 31
Eversar Sussex & Dormers 41
JOR Dormers 33
Iremey Dormer Stoet 31
2010
SA Stamboek en Ceva Voortreflikheidstoekennings 36
Dormer uitstallings 38
Voermol Wenners & Finaliste
Aansteeklike onvrugbaarheid in die vorm
42
van Brucella Ovis 45
Gerolde Skaaprib 47
Die hoeksteen van Skaapbestuur ses weke voor lam 48
Tegnologie 52
Dormer Veilings 54
Blup en genetiese vordering 56
Dormers soos gesien deur ons voorlopers 58
Dormer Aktiewe Lede 61
PRODUKSIE VAN JOERNAAL:
Charmaine Alberts Ontwerp en Bemarkingsdienste
Tel: 051 821 1783 | Faks: 082 239 2990
E-POS: palberts@telkomsa.net
Ontwerp deur: Arleen Wiese
Bendri Stoet 31
Handu Dormer Stoet 34
Ceva 37
Voermol 43
Kinko Dormers IFC, 1
Coco 44
LHC Global Systems 46
Wivillale Gastehuis 55
Goed Hoop 59
Landbouweekblad 63
Karoo Ochse 53
Jabuwy OBC
Leeuwkop 2
D o r m e r 2 0 1 0 3

4
Ek nooi elke leser uit om in die Dormerras se
vreugde van hierdie joernaal te deel!
Siende dat ek ‘n optimis is, gaan ek nie veel uitbrei oor die bomenslike vereistes wat
veranderinge in ons huidige ekonomiese klimaat van ons verg om ‘n volhoubare
boerdery te bedryf nie. Dan is daar nog die gonswoorde soos aardverwarming
en klimaatsverandering om mee rekening te hou: ons moet vernuwend dink oor
energie, die toekoms, ons nalatenskap van die koolstofspoor vir die nageslag. Ek
kan bloot voorstel dat ons moet aanpas by verandering en ons kennis, vaardighede
en ervarings met mekaar deel om die beste van die situasie te maak. Wees gereed
om te verander en dit boonop te geniet. Ons hoor dat voedselsekuriteit op drie
pilare staan: die beskikbaarheid van voedsel, ekonomiese toegang tot voedsel en
die benutting van voedsel in ‘n skoon en veilige omgewing. Mag ons elkeen hierdie jaar ons positiewe
bydrae tot voedselsekuriteit verseker.
Optimisme is soos gis in die brood, dit laat die ander dinge gebeur. . . Bly glo in die Allerhoogste.
Geniet die voorreg om te boer! En bly liewer weg van pessimiste. My leuse vir hierdie jaar is: “Al gaan
dit sleg, ons is nog altyd voor!”
Baie welkom aan ons nuwe lede, asook ons nuwe sekretaresse, Maureen Laubscher. Ons wens is
dat Maureen elke dag werksbevrediging sal ervaar.
Om ons gefokus te hou op die toekoms en sy uitdagings, het ons verlede jaar ‘n baie suksesvolle
strategiese beplanningsdag saam met ‘n kundige op die gebied spandeer. Ons doel is om oop
kommunikasiekanale met ons lede te handhaaf en om die Dormerbedryf op ‘n koste- en tydeffektiewe
wyse te bestuur. Soos ek onlangs in ‘n tydskrif lees: “Sukses is iets wat moeiliker bestuur word as wat
dit is om dit te bereik!”
Ons finansiële sake lyk goed. Ons wil egter ‘n beroep op elke lid
doen om asseblief u finansiële verpligtinge na te kom. En omdat die
Dormerras bekend is as die beste ras vir groei- en kruisteling, wil
ons dit nog verder verbeter deur almal aan te moedig om gewigte
akkuraat en betyds in te stuur - dit strek tot elke teler se voordeel
en help ook die ras om uit te staan as die beste.
Portefeuljes: die indeling van die Raad in portefeuljes
dra baie by tot die effektiewe funksionering van die ras,
administratief, sowel as die beeld wat ons na buite uitdra. Ek voel
baie trots op wat in 2009 deur lojale Dormertelers bereik is – daar
is soveel klem gelê op uitstallings, promosies en kommunikasie
met ons lede. Dankie vir elkeen se tyd en energie wat die projek
geverg het.
Sterkte aan alle betrokkenes wat hierdie jaar weer
positiewe bydraes sal lewer, hetsy in die vorm van
vergaderings, ons Nasionale veiling, uitstallings,
kursusse, promosies, asook elke raadslid wat ‘n
portefeulje beklee.
Laastens bedank ons die borge en lede
wat adverteer om die joernaal te befonds.
Dis ‘n groot voorreg om deel te wees van
die Dormerspan.
D o r m e r 2 0 1 0
Voorwoord

6
Dormer
2009/2010
Raad
D o r m e r 2 0 1 0
Voor vlnr: Kobus Beyers (Vise-President), Christo Groenewald (President), Charl van Rooyen (Lewens-Ere Vise-President)
Agter vlnr: Cobus Church, Johan Swart, Dr Johan Smit, Abel Jordaan.

Jaarvergadering
Jaarvergadering
Dit is sekerlik die hoogtepunt van die Dormers se sosiale kalender. Telers, kopers en belangstelendes
kom van oral oor die land om mekaar se diere te sien en van die beste teelmateriaal in
die land te bekom.Voorafgaande met ons Jaarvergadering en Funksie. Die foto’s spreek vanself.
Charl van Rooyen oorhanding die trofee vir bemarker van die
jaar aan Kobus Beyers.
D o r m e r 2 0 1 0 7

8
Nasionale
Veiling
Duurste ram tydens die Nasionale Veiling is vir R65,000 verkoop.
V.L.N.R Richard Haupt (BKB Skaap en Wol,Volksrust); Alta en Scheepers Lampbrecht (Koper); Jan
Mostert (Afslaer, BKBLouwid); Frans Gobler (BKBLouwid, Spesiale veilings); Dr Chris en Madeleine
Nel (Verkoper); Danie Pienaar (Takbestuurder, BKBLouwid Bloemfontein).
Erika Hanekom ontvang die trofee vir die beste string ooie
tydens die nasionale veiling vir haar eerste plek. Christo
Groenewald het die tweede plek behaal.Trofee is oorhandig
deur Abel Jordaan.
D o r m e r 2 0 1 0
Charl van Rooyen ontvang die trofee vir die beste string
ramme tydens die nasionale veiling vir sy eerste plek. Christo
Groenewald het die tweede plek behaal.Trofee is oorhandig
deur Abel Jordaan.

1 0
Wat elke teler
deur Cobus
en
Church
keurder
behoort te weet
Inleinding:
SA is ‘n land van uiterstes hoë reënval sowel as lae reënval. Daarom is dit belangrik dat ons diere deur streng keuring en seleksie moet
gaan. As ons telers volhou daarby sal ons diere enige plek in SA aanpas.
D o r m e r 2 0 1 0

Wenke aan telers:
1. Maak seker dat jou papierwerk in orde is. Dit kan sake vir
jou en die keurder baie vergemaklik.
2. Maak seker dat jou diere reeds in verskillende
ouderdomsgroepe ingedeel is.
3. Indien moontlik moet jou diere se wollengtes almal
dieselfde wees. Verkieslik nie langer as 25mm nie.
4. Sou jou krale stowwerig wees, maak dit klam. Dit is net
soveel makliker.
5. Maak ook seker dat daar genoeg klein kraaltjies is wat
evalueering soveel makliker maak. Dit is tot jou voordeel
( ten minste drie krale)
6. Moenie oorhaastig wees met die keuringsproses nie. Dit
kan jou benadeel.
7. Lei jou werkers op om ‘n skaap behoorlik te kan hanteer.
Dit is tot almal se voordeel.
8. Baie goeie wenk: Maak vir elke ram wat jy gebruik het se
lammers ‘n kraal. Doen dan die keuring afsonderlik van
elke ram se nageslag. Dan kan jy presies sien hoe elke
ram geteel het en kan jy ook sy lammers vergelyk met
die van die ander ramme. Wat ‘n plesier om te aanskou as
al die diere voor jou staan.
9. Baie geluk aan elke teler wat met Dormers boer. Mag dit
vir jou ‘n passie wees tot groot vreugde.
Wenke aan keurders:
As ons keuring doen moet ons oplet na aanpasbaarheid sowel as
reproduksie. M.a.w sou ‘n keurder op ‘n plaas kom waar hy keuring
moet doen moet die volgende in ag geneem word:
1. Maak seker dat jy in besit is van die diere se data bv.
speensyfers en reproduksie van die ouers. Daarvolgens kan jy
aanbevelings maak vir die teler.
2. Kyk vinnig oor die hele trop skape. Evalueer die toestande in
die natuur sowel as die kondisie van diere.
3. Voor die keuring begin, plaas verskillende ouderdomsgroepe
bymekaar. Dit kan jou oordeel en beslissings baie vergemaklik.
4. Die diere wat nie aangepas het nie sal baie gou vir jou wys.
Haal hulle uit.
5. Begin dan met jou keuring volgens die riglyne van die
rasstandaarde.
6. Plaas die diere in verskillende krale sodat jy dan met gemak kan
evalueer na die keuringsproses afgehandel is.
7. Baie belangrik, doen dit in samewerking met die teler. Moenie
die teler se mening in die wind slaan nie.
8. Wees altyd bedagsaam, hulpvaardig en lojaal teenoor die ras
en die teler. Hy is die belangrikste persoon op daardie dag. Bou
altyd die teler op. Dit kan baie beteken vir sy wil om sy diere na
top vlak te neem.
9. Laaste maar nie die minste nie, wens die teler geluk met sy
diere en wens hom voorspoed toe met die toekoms van sy
stoet. Dit is tot elke teler in die Dormer bedryf se voordeel as ‘n
medeteler sukses behaal.
10. Sterkte aan elke keurder in ons ras met jul uiters belangrike
taak.

Dormer
Keurders
D o r m e r 2 0 1 0 1 3

1 4
Intensiewe:
Skaapboerdery
deur Dr D Midgley
D o r m e r 2 0 1 0
Inleiding
As enige iemand vir my sê dat hy intensief met skape boer of wil boer, kom die
volgende paar woorde dadelik by my op – MEER, BETER,VINNIGER…
Intensifisering is dan eintlik die proses om meer met minder, op minder te maak.
Ons vra meer van ons skape – meer lammers en/of meer wol. Ons wil produktiwiteit
verhoog – van ons skape, ons hulpbron (plaas) en uiteraard ook van ons mense.
Ongelukkig kan ons nie net meer vra nie, maar moet ons ook bereid wees om
meer te gee. Dit help ook nie om onrealisties te wees nie – as ons meer van ons diere
(skape) wil vra, moet ons uiteraard met diere sit of begin wat in staat is om te doen
wat ons van hulle verwag, en dan positief en ekonomies reageer op dit wat ons
ekstra vir hulle gee. Die Dormer is volgens my mening ‘n ras wat uiters geskik is vir
intensiewe skaapboerdery omdat hulle oor meeste van die eienskappe wat nodig is
vir sukses, beskik – vroeg geslagsryp, vrugbaar met baie meerlinge, handhaaf goeie
voeromsette, slag goed uit en lewer vleis van ‘n goeie gehalte. Hulle het hulself ook
alreeds goed bewys in kruisteelstelsels.

Intensifisering beteken nie noodwendig dat die hele skaapboerdery
intensief bedryf hoef te word nie. Baie ekstensiewe boere het reeds dele
van hul skaapboerdery ge-intensifiseer. Hier dink ek aan goed soos:
– ‘n Afrondingseenheid (Voerkraal)
– Intensiewe paarstelsels soos KI en Laparoskopie
– Sinchronisasie d.m.v. prikkelvoeding, die gebruik van koggelramme,
of die“spons”van ooie met handdekking of natuurlike paring
daarna
– Intensiewe lamstelsels
Die hele landbou, politieke en sosio-ekonomiese omgewing waarin
ons funksioneer, verg aanpassings in bestuur en hoe ons ons besigheid
bedryf.Veediefstal het baie boere hul skaapboerdery laat opsê,
terwyl ander weer ’n geleentheid in hierdie“krisis”gesien het en met
ongelooflike aanpassings vorendag gekom het.
Skape wat saans gekraal word sien ek as ’n“intensiewe stelsel”.
Skielik volg een ding op ’n ander en moet ons omsien na hul veiligheid, maar ook
na hul behoeftes en WELSYN.
Die sg.“Vryheidsmanifes“(“5 Freedoms”) van skape lees as volg:
• Hulle moet vry wees van Honger en dors
• Vry van enige Ongerief
• Vry van Pyn, beserings of siekte
• Vry wees Om normale gedrag ten toon te stel, en
• Vry wees van Vrees en angs…
Groot woorde as mens hulle goed deurdink!
Moet hulle dan saans gevoer word? Wat? Hoeveel? Hoe? Wat van die ekstra
koste? Hoe moet die kraal dan lyk om aan bogenoemde goed of vereistes die
beste te voldoen?
Ek gee nou meer vir hulle – kan ek meer van hulle vra om dan vir die ekstra
uitgawes te help betaal? (Vir my is dit nie ’n geval van kan jy nie, maar wel van“jy
moet”!)
Daar is verskillende vorms van“intensiewe boerdery”:
– Semi-intensief soos op kleinhoewes
– Semi-ekstensief – hier dink ek aan boerderye waar die skape in die veld
loop, maar op lande of in hokkies kom lam
– Gedeeltelik intensiewe stelsels soos bo genoem word, word op baie
ekstensiewe plase reeds toegepas.
D o r m e r 2 0 1 0 1 5

1 6
D o r m e r 2 0 1 0
– Skaapboerdery op aangeplante weidings is intensief, maar dan nog nie
so intensief soos by
– Teel- en voerkrale nie
Hoe lyk dit by werklik intensiewe boerderye soos hoender- en
varkboerderye? En wat doen hulle anders?
Ek stel voor dat enige boer wat intensief met skape wil boer eers ’n
ander intensiewe stelsel besoek om ’n beter idee te kry van goed soos
rekordhouding, biosekuriteit en siektevoorkoming om maar ’n paar
dinge te noem.
Wees seker wat wil jy hê en beplan dan deeglik hoe jy daar gaan kom.
Stel vir jouself doelwitte volgens die“S.M.A.R.T. beginsel. Dit staan vir
spesifiek, meetbaar, “achievable”of dan bereikbaar, realisties en relevant, en
daar moet ’n tydlyn aan gekoppel wees.
So ’n doelwit kan dus wees om binne 2 jaar ’n speenpersentasie van
200%, of ’n inkomste van R600, of R800 of meer per teelooi te hê...
Uiteraard gaan dit van plaas tot plaas verskil, en ook afhang van waar
jy op die oomblik is op die pad na jou doelwit.Voordat ons egter by
verskillende paarstelsels kom, is dit nodig om ‘n bietjie met syfers te moet
“speel”:
1 jaar het 12 maande.
2 jaar het 24 maande.
’n Skaapooi“dra”5 maande (146 dae).
Indien ’n ooi 3 maal in 2 jaar lam, beteken dit dan dat sy elke 8 maande
lam. (3 x 8 = 24). Om dus elke 8 maande te lam het jy 3 maande om ’n ooi in
skoon, siklies en dragtig te kry.
In beeste paar ons 3 maande nadat ’n koei gekalf het, so ons weet dat dit
genoeg tyd is vir ’n baarmoeder om in te herstel...
’n TKP (tussenkalfperiode) van 12 maande of 365 dae word as ideaal
beskou in ’n bees. Met dieselfde beginsel moet die ideale interlamperiode
(ILP) vir ’n skaap dan 176 - 188 dae (8 maande) wees as jy met skape wil boer
soos wat ’n ekstensiewe vleisboer met vleisbeeste boer.
’n Bees se baarmoeder neem ongeveer 42 dae om te herstel (vra vir
’n melkboer of kyk na die TKP’s van vleisbeeste). 42 Dae is 6 weke, of dan
die helfte van 3 maande. As jy dan eerder met skape wil boer soos wat ’n
melkboer met sy melkkoeie boer, kan / behoort jy hulle 42 dae na lam weer
te laat dek wat ’n TLP (tussenlamperiode) of ILP (Interlamperiode) van 188
gee (146 + 42).
Involusie (die herstelproses van ’n baarmoeder) in ’n skaap neem onder
normale omstandighede egter ongeveer 35 dae (effens korter as in ’n bees).
Daar is egter heelwat goed wat dit affekteer – die kondisie van die ooi,
hoeveel lammers sy gehad het (meerlingooie neem effens langer om te
herstel), en dan is involusie ook vinniger in ooie wie se lam of lammers dood
is. Indien ’n ooi dus op 35 dae na lam weer beset raak, is haar ILP 181 dae,
en is dit derhalwe moontlik vir ’n ooi om twee keer in een jaar te lam! Of dit
egter onder“normale omstandighede”volhoubaar is, is dalk ’n ander saak.
Helfte van 8 maande is 4 maande. As jy dus die kudde in 2 deel om
alternatiewelik elke 4 maande te lam, het jy die sg. “Halfpaarstelsel”...
Nou het jy net helfte van die ramme nodig in vergelyking met ’n een
maal per jaar of 12 maande paarstelsel (1000 ooie, 3% ramme = 30 ramme).
Of te wel dan 15 ramme vir die twee 500 grootte ooigroepe, want 4 maande
gee voldoende herstelkans vir die ramme tussen paartye. Jy kan dus helfte
spaar op ramkoste per lam, of dubbeld begin betaal en beter ramme koop
en steeds dieselfde ramkoste per lam hê!
Kontantvloei word geweldig verbeter want elke 4 maande word lammers
gebore...
Dan moet ons ook weer ’n slag kyk na die effek van meerlinge op fekunditeit.
Indien ’n ooi in die 8 maande lamstelsel twee enkelinge en slegs een
tweeling in ‘n 2 jaar periode gee, het ons 4 lammers in twee jaar, of dan wel ’n
speenpersentasie van 200% per jaar! Skielik lyk dit vir my heeltemal haalbaar
om 200% per jaar te speen.

Omdat daar meer gereelde paargeleenthede is, word die hele produksieproses
versnel. Oorloopooie word vinniger herpaar. Hoekom ek so sê en nie
“kan vinniger herpaar”word nie, is omdat byna alle ander kriteria ook nou
verander, en ons moet kophou om“appels met appels”te vergelyk! Die syfers
kan met saamgestelde rente by boekhou vergelyk word.
Laer konsepsies word per“paartyd”gekry, omdat die ooie in werklikheid
4 maande vinniger beset raak. Indien jy ‘n 1000 ooie neem, en 70% van
hulle raak op 8 maande beset, en 80% van die 300 oorlope 4 maande later
met ‘n 12 maande interval (onthou hulle het nou ’n langer ruskans gehad),
beteken dit dat 94% van jou ooie in een jaar dragtig geraak het. Indien jy al
die ooie wat dan 2 kanse gehad het prul, is jy op gelyke voet met ’n boer wat
sy ooi slegs een kans per jaar gee om beset te raak. Anders gestel – indien
70% van jou kudde met elke paartyd 4 maande vinniger vat, verhoog jy jou
“produktiwiteit”met 33%, of kry jy as jy dit omwerk na 1 jaar of per jaar toe, ’n
derde meer lammers per jaar! Op ’n kudde van 1000 ooie praat ons dus van
333 lammers meer per jaar, of teen vandag se pryse van ongeveer R600 per
lam, ’n addisionele inkomste van R199 800 (R200 000 klink beter!) per jaar. Let
wel dat dit uit dieselfde hoeveelheid ooie is. Hierdie ooie se onderhoudskoste
was nog steeds dieselfde – hulle moet steeds ontwurm, ingeënt, en“bestuur”
word. Hul voedingsbehoeftes vermeerder – en wel slegs met die van een
produksiesiklus bokant onderhoud. Hulle sou mos steeds moes leef al was
hulle nie weer dragtig nie.
Jongooie kom vinniger in produksie. Met sekere rasse paar ons nou al die
lammers op 7 maande. Omdat daar elke 4 maande ’n paartyd is, kry die wat
oorslaan, of nie op 7 maande beset raak nie weer op 11 maande ’n kans....of
op 15, en helaas weer op 19 maande soos in ‘n“tradisionele”of dan volgens
my die“outydse”stelsel.
Kom ons kyk weer anders daarna – ’n jong ooitjie wat in‘n“halfpaarstelsel”
4 kanse kry om beset te raak is dan eers op dieselfde voet as haar eweknie in
’n tradisionele stelsel! Indien ons dan tradisionele aanbevelings toepas soos
dat ’n ooi slegs een kans gegee moet word, benadeel jy eintlik baie ooie in die
meerpaarstelsel. Die teendeel is egter ook waar – jy selekteer soveel strenger
vir vrugbaarheid dat jy binne ’n paar jaar met ’n vrugbaarder kudde sit waarin
die die ooie vroeër geslagsryp raak, vinniger dragtig word, meer gereeld lam,
meer meerlinge kry en vir langer aanhou... Al hierdie dinge lei tot meer geld
in jou sak!
Kernwoorde om te onthou, is: “kontantvloei, vroeër, vinniger, meer, meer
gereeld/aanmekaar, beter...”
Die“miljoen rand”vraag is egter steeds wat dit jou ekstra gaan kos om
hierdie ekstra inkomste te verdien. Ook hier is dit nodig om te“verdiskonteer”.
Kyk na die “tydwaarde van geld”. Hoeveel is dit werd om jou kontantvloei te
verbeter deur elke 4 maande ’n lammeroes te hê om te bemark en om dan
70% van jou inkomste 4 maande vroeër te kry, terwyl jy met die res van jou
skape boer soos jou“oupa”met sy skape geboer het (of jou“buurman”steeds
met syne boer!).
“Vereenvoudig”het ek altyd gedink dat jy elke 2 jaar ’n ekstra lammeroes
kry, maar“saamgesteld”is die som heelwat groter, en besig om my brein
heeltemal omver te werp. Ek sê sommer reguit dat my koppie nou te klein
raak en dat ons die rekenaars, boekhouers en ekonome nader sal moet roep!
Maak dit nou sin as ek sê dat skaapboerdery dus eintlik ’n Nommer- of
SYFERSPEL is.
Alle paarstelsels word eintlik op hierdie beginsels gebaseer...
Kom ons kyk dan weer ’n slag vanuit hierdie“hoek”na die verskillende
paarstelsels.
Tradisionele stelsels:
• Een paarseisoen per jaar. (Interlamperiode = 365+ dae) Oorgeneem by
die Europese metode waar die skape `n kort paarseisoen het en net een
keer per jaar kan aanteel.
• Twee paartye, bv Herfs en Lente paring, maar ‘n ooi lam steeds net een
maal per jaar. Die gemiddelde ILP van ’n ooi in hierdie stelsel is steeds
langer as 365.
• Jong ooie kan 6 maande vroëer in produksie kom, en oorloopooie kan
D o r m e r 2 0 1 0 1 9

2 0
D o r m e r 2 0 1 0
or
siklus te kom en meer gereeld te lam. Bestuur, dosering en inentings word
vinniger herpaar word. Lewensdagproduksie word verhoog en ramme word
beter benut wat weer die ramkoste per lam afbring.
Meerpaarstelsels:
• Ramme heeltyd by. Een paartyd, heeljaar lank. Bestuur word bemoeilik
omdat jy nie pro-aktief kan optree nie. Rekordhouding is meestal swak
en boere weet nie regtig wat hul resultate is nie.Verliese is gewoonlik
hoog. Siektes soos Peestersiekte en“Ramsiekte”is volop in hierdie stelsel,
veral onder ekstensiewe vleisskaapboerderye. Finansiële resultate is
deurgans swakker as wat meeste boere besef. Heelwat ooie lam dikwels
2 maal in een jaar, maar nie met ‘n 6 maande interval nie! (een keer in
Januarie, en die volgende keer in Desember – dus 10-11 maande, of
meer as 300 dae uitmekaar. Lamverliese soos resorpsies, aborsies en
lamvrektes is gewoonlik baie hoog omdat intensiewe versorging en
bestuur nie plaasvind nie. Ongediertes gedy ook op hierdie stelsel omdat
’n deurlopende voedselbron beskikbaar is. Een van die beste metodes om
vas te stel hoe goed jy werklik doen is om na kontantvloei te kyk – as jy
dan heeljaar lammers aankry, behoort jy mos elke maand ’n inkomste uit
jou skape te hê! En dit gebeur ongelukkig nie met hierdie stelsel nie.
• Die 1,2,3,4-Stelsel: Hierdie stelsel is deur my“ontwerp”om meer struktuur
aan die vorige stelsel te gee en is veral geskik vir klein kuddes of vir
kommunale areas waar daar nie drade of kampe is waar die ramme apart
van die ooie gehou kan word nie. In plaas daarvan dat die ram dan gebruik
word om paartye te“manupileer en te implimenteer”, maak ons van
prikkelvoeding en“prikkeldosering”gebruik om die ooie te prikkel om in
op strategiese tye toegepas – elke 4 maande. Dit werk dan net mooi uit
dat dit ongeveer ’n maand voor lam is vir die dragtige ooie, en die ooie wat
dan nie dragtig is nie word deur die beter bestuur en byvoeding geprikkel
om op hitte te kom om dan weer 5 maande later te lam. Omdat die diere in
hierdie stelsel meestal saans gekraal word, word byvoeding hier gegee om
te keer dat die“buurman”se diere dit nie opvreet nie. D.m.v. ’n kruiphek in
een hoek van die kraal kry die lammers dan toegang tot ’n kruiprantsoen.
Ons skep dan `n amperse“halfpaarstelsel”. Die hele kudde (ramme, ooie, en
lammers loop dus saam as een trop, en meeste ooie lam dan rofweg 3 keer
in 2 jaar!
• Die 4 maal in 3 jaar-stelsel (ILP = 270+ dae)
3 jaar x 12 maande = 36 maande.`n Ooi lam dus elke 9 maande. Hier het
jy gewoonlik 3 troppe, 4 paar- en lamtye per jaar met 1 trop wat 2 keer in
1 jaar gepaar word(en/of lam). Die hersteltyd na lam is effens langer en
jong ooie kan vroëer in produksie kom. Oorlope kan ook vinniger herpaar
word. Lewensdagproduksie is hoër as in vorige stelsels, maar laer as in die
volgendes.
• Die 3 maal in 2 jaarstelsel. (ILP = 240+ dae). Ooie lam elke 8 maande.
Hier boer ons met skape soos `n vleisbeesboer met sy beeste boer – paar
3 maande na geboorte, wanneer die baarmoeder reeds goed herstel het
(involusie volledig is).
- 1 trop: Dit is die swakste opsie! Ramme word onderbenut.
Kontantvloei is sleg – in een jaar het jy slegs 1 lammeroes en die
volgende jaar dan 2.“Belastingskuiwe“ word nodig. Een van die 3 paarof
lamtye val gewoonlik “buitenstyd“ wat tot laer produksie lei en
kontantvloei verder deurmekaar gooi.
- Halfpaarstelsel: Hier word die kudde in 2 verdeel (halveer) en net
helfte van die normale hoeveelheid ramme word benodig. (Jy kan
dus ‘n“Besparing“ in ramkoste per lam kry, of dan eerder duurder
(beter?) ramme aankoop en hulle effektiewer benut. Die kuddes wissel
mekaar af, deur een trop elke vier maande te paar (helfte van 8). Daar
is dus 3 paar/lamtye per jaar, wat `n goeie kontantvloei tot gevolg het.
(Sommige kliënte kry 12/12 maande van die jaar ’n inkomste). Jong
ooie word vroeg gepaar en oorlope word ook vinniger herpaar, en die
wat nie beset raak nie word vinniger uitgeskot. Afhangende van die
uitgroei of dan gewig, kan `n jong ooi dus al op 7,11,15 of 19 maande
in produksie kom (gepaar word).

mer
- Dubbel Halfpaar of CAMAL stelsel: Hier is daar teoreties 4 kuddes,
maar in die praktyk slegs 3 omdat die eerste groep weer die vierde
een word. Daar is 6 paartye per jaar – elke 2 maande. Ooie word
vinniger herpaar, maar dit is meer arbeidsintensief en goeie voeding
word deurgans vereis.Twee ramtroppe word benodig agv die kort
herstelperiode tussen paartye.
- Ander variasies:
• Die “49 dae”-Stelsel wat die Franse navorsers (Thimonier et al,
1975) by Nouzilly ontwikkel het, is op die 8 maande laminterval
gebaseer. Die kudde is opgedeel in 7 kleiner kuddes wat dan
elke 7 weke, of 49 dae gepaar is.Tegnies kan mens sê dat ’n
jaar 52 weke het en nie 49 nie, maar die datums kan so gerek
word sodat lammery of ander arbeidsintensiewe gebeure nie
op vakansiedae of ander“groot”dae plaasvind nie. Ooie wat
nie in een paargeleentheid beset raak nie, word byna dadelik
weer herpaar.‘n Jaarlikse produksie van 3 lammers per ooi per
jaar, of dan ’n speen% van 300%+ was jaarliks gehandhaaf met
hierdie stelsel. Dit is egter steeds my mening dat dit geweldig
arbeidsintensief is, en dat dieselfde of beter syfers met minder
moeite in ander stelsels verkry kan word.
• Die Stêrstelsel (5 keer in 3 jaar). Ook bekend as die “Cornell
Universiteit, of Magee stelsel”). Hier is die ILP = 219+ dae.
Die KGF (kleinste gemeenskaplike faktor) van 146 dae (die
dratyd van ‘n ooi) en 365 (dae in ‘n jaar) is 73. (Helfte van 146 en
`n vyfde van 365). Daar is dus 5 paartye per jaar, een elke 73 dae.
In die stelsel is daar 3 lamgroepe en word hoër voedingsvlakke
byna deurgans vereis, 2 ramtroppe word benodig, dis
arbeidsintensief, en om regtig goeie besetting te kry moet
vroegspeen van lammers gedoen word. Herpaar vinniger. Meer
paartye. Goeie kontantvloei. Lewensdagproduksie word verhoog.
Op die Internet word verwys na ’n trop volwasse ooie by Cornel
Universiteit wat ’n allemintige lampersentasie van 535% per jaar
in hierdie stelsel behaal!
• Die “Melkery Stelsel“: (ILP = 191+ dae)
Ramme kom 45 dae na lamtyd begin by, en wel vir 45 dae.
Involusie is dikwels, veral in die ooie wat laat in die vorige siklus
gelam het, nog nie volledig nie en dit lei tot ‘n verhoogde getal
resorbsies. Die verdwynfaktor en prul% is ook dikwels baie hoog.
Ek is nog nie oortuig dat die noodwendig die winsgewendste
stelsel is nie, maar het finansiële syfers gesien van ’n Merinoboer
van Hanover, onder Karoo omstandighede, wat ver bokant die
syfers van ander boere in die Karoo is! Frans Wiid van Hopetown
doen dit ook met sy Dorpers en Merino\s.
Haastig is egter nie altyd vinnig nie, en deur soms net bietjie te
wag, kan ’n beter besetting en meer tweelinge verkry word!
Persoonlik verkies ek in meeste gevalle die halfpaar- of Magee stelsels, omdat
“beter bestuur”toegepas kan word en beter resultate met minder moeite
verkry word.
Elke stelsel het sy voor- en nadele.
Verhoogde lamproduksie moet meer as vergoed vir die verhoogte
insetkostes, arbeid en bestuur, om dit te regverdig.
Raadpleeg asseblief `n kenner of kundige – daar is steeds baie onkunde
op die gebied!
Sodra dan op ’n stelsel besluit is, word ’n bestuursprogram uitgewerk
vir die besondere stelsel, of dan vir JOU en JOU OMSTANDIGHEDE – nie vir ’n
area, of volgens reënval of seisoene nie!!! Neem die DIER en wat in sy liggaam
gebeur in ag. En dan hang dit natuurlik ook af van wat jy van die skaap vra of
van hom verwag. Die volgende beginsel geld:
VRA MEER = GEE MEER! (Kos, Ent, Doseer)
D o r m e r 2 0 1 0 2 1

2 2
D o r m e r 2 0 1 0
AFSLUITING:
Om die effek van vroegpaar en gereeld paar te illustreer het ek besluit om die syfers
van ’n ooi in die Stêrstelsel van Cornell Universiteit as voorbeeld te gebruik:
(Cornell B 314, gebore op 20/01/1982):
Datum Hoeveel lammers Laminterval(maande) Ouderdom in maande
28/01/83 Enkeling - 12
02/11/83 Enkeling 9,6 22
15/06/84 Tweeling 7,2 29
25/01/85 “ 7,2 36
22/08/85 “ 7,2 43
02/04/86 Drieling 7,2 51
25/01/87 Tweeling 9,6 60
27/08/87 “ 7,2 67
05/06/88 Drieling 9,6 77
24/01/89 Tweeling 7,2 84
Ons het hier ’n totaal van 20 lammers in 7 jaar en 4 dae wat gelees kan word as ’n
lam% van 200% gemiddeld per paargeleentheid, of as ’n lewensdagproduksie van
2,86 lammers per jaar, of as 333% lammers gelewer per jaar in produksie.
Die belangrikste eienskappe wat ek soek vir ’n skaap in intensiewe stelsels, en wat
dan bydra tot LEWENSDAGPRODUKSIE, is:
- Vroegrypheid
- Vrugbaarheid (Hoë fekunditeit)
- Langslewendheid
In 1999 het Oom Piet de Wet, oorlede Dormerteler van Swellendam, ooi De90.126
na my toe gebring met die versoek dat ons haar“iets moet spuit”sodat sy nog ‘n keer
moes lam.
Oom Piet het wel 2 paartye per jaar gehad, maar elke ooi was veronderstel om net
een keer per jaar te lam (soos in die ou dae!).
Hierdie ooi was op 12/04/90 gebore as ‘n enkeling, en het ‘n speenindeks van 110
gehad. Ek noem hierdie feit spesifiek ter illustrasie van een van die aanbevelings wat
so dikwels gemaak word dat ons ‘n ram moet kies wat een van ‘n meerling is, of wie se
ma een van ‘n meerling was!
Haar produksierekord was as volg:
Gelam: (Ram=R, Ooi=O)
24/08/91 - Drieling R-O-O
01/08/92 - Vyfling R-R-R-R-O
06/08/93 - Drieling R-O-O*
19/04/94 - Drieling R-R-O
07/04/95 - Drieling O-O-O
18/04/96 - Vierling R-R-O-O*
09/04/97 - Vierling R-R-O-O
12/04/98 - Drieling O-O-O
1999 - Vierling R-R-O-O
• *Dood gebore
• Ons sien hieruit dat sy op 11 maande die eerste keer gedek was en op 16
maande ouderdom vir die eerste keer met ‘n drieling gelam het.
• Hierdie merkwaardige ooi het 32 lammers in 9 jaar voortgebring waarvan sy 30
grootgemaak het!
• In 1993 het sy ook ram“gesteel”, en 6 maande uitmekaar gelam, maar andersins
het sy slegs een maal per jaar gelam.
Haar lewensdagproduksie is dus hoog omdat sy vroeg begin het, lank aangehou het,
en ook as gevolg van haar hoë fekunditeit (baie meerlinge).
Daar loop beslis nog sulke ooie rond in S.A. !
Kan ons hulle egter identifiseer, en wat doen ons om hierdie genetika in ons
kuddes te laat vermenigvuldig en versprei?
Ek wil beslis met sulke skape boer!
Dit is ook dan ‘n feit dat met hoe meer sulke ooie jy boer, hoe minder hoef jy
eintlik aan te hou om dieselfde as ‘n“gewone”boer te verdien.
Geniet julle skape!

2 4
D o r m e r 2 0 1 0
Reproduksie
Tegnieke
beskikbaar vir Dormer
Telers in die RSA.
deur Dr J J Steyn (Ramsem)
RAMSEM vier in 2010 ‘n kwarteeu-25 jaar van ‘n voltydse reproduksie
diens aan die kleinvee telers van die RSA – daarom die leuse: “Meer
lammers sedert 1985. Die diens het ‘n beskeie begin gemaak op die
plaas Donkerhoek wat aan Taurus behoort het, net buite Bloemfontein.
Dit het gegroei tot ‘n omvattende diens wat landswyd toegepas word
en dit word vir die afgelope 14 jaar bedryf vanaf RAMSEM se KI en
Embrio Sentrum te Roodewal, Bloemfontein.
In die eerste jare sedert die ontstaan in 1985, is gefokus op semenbevriesing en intrauterine
inseminasie m.b.v. laparoskopie. Die hooffokus was teelvordering deur beter
benutting van top ramme.Telers het vinnig die addisionele voordele van sinkronisasie
en ‘n kort lamtyd gesnap en huidig word groter getalle ooie (tot 300/dag) met die
semen van 3 tot 4 ramme geïnsemineer. Hierdie ooie lam oor ‘n ultra kort lamtyd van
5 dae.
Die gebruik van vars semen vir laparoskopie het die afgelope jare baie toegeneem.
Uitstekende resultate word verkry en lampersentasies van 120-160% word gereeld
gerapporteer – “Meer lammers”.

Voeding en Kondisie van ooie.
Prikkelvoeding vanaf 3 weke voor KI het steeds waarde. Beter resultate word egter
verkry wanneer ooie ‘n kondisiepunt van 3,0 – 4,0 bereik het aan die begin van die
teelseisoen. Konstante goeie resultate word behaal wanneer ooie se kondisietelling
nie laer as 2,5 daal gedurende die jaar nie.
Servikale Inseminasie en Handdekking.
RAMSEM bied gereeld KI kursusse aan waar telers opleiding ontvang sodat hulle
self semen van hulle ramme kan kollekteer en ooie met vars semen servikaal
kan insemineer. Handdekking:Waar groot getalle ramme beskikbaar is, kan ooie
gesinkroniseer word, in klein groepe opgedeel word en 30 ramme kan tot 200 ooie
in 24 uur dek. Die voordele van ‘n kort lamtyd word in beide gevalle steeds benut.
Bevriesing van ramsemen: Bevrore semen bly verreweg die beste vorm van
versekering van manlike genetika. Dit verseker ook dat die maksimum aantal ooie
voorberei en geïnsemineer kan word. Mede eienaars van ‘n ram kan ook verseker
wees van optimale benutting. Beproefde ramme kan as KI ramme geregistreer word
vir semenbemarking wat genetiese vordering kan bewerkstellig.
Sinkronisasie van estrus/bronstigheid/hitte: Kleinvee op ‘n stygende
voedingsvlak en met ‘n kondisietelling van 3-4 reageer uitstekend (90-100% ooie
bronstig op ‘n gegewe tyd) op die voorgeskrewe behandeling. Sponse of CIDR’s
behandel met progesteroon word vir 14 dae in die vagina van ooie geplaas. Met
onttrekking word ‘n spesifieke dosis PMSG (dragtige merrie serum gonadotrofien)
binnespiers toegedien. Estrus/hitte volg na ongeveer 48 uur en ooie word benut vir:
Natuurlike paring
Handdekking
Servikale KI met vars semen
Laparoskopiese inseminasie met vars of bevrore semen.
Kontak RAMSEM vir aanbevole dosisse van DMSG asook tye van inseminasie – wissel
afhangende van ras en seisoen.
Laparoskopiese inseminasie: dit is die metode waarmee vars of bevrore semen
direk in die baarmoederhorings (intra-uterine) van die ooi geplaas word. Minder
semen (20 miljoen sperme) word benodig en dit is die enigste praktiese metode
waarmee goeie konsepsies met bevrore semen verkry word.‘n Groot aantal ooie
(50-150 ooie) per ram/dag kan met vars semen laparoskopies geïnsemineer word
en uitstekende resultate word verkry. Programme word landwyd en in Namibië deur
RAMSEM se hoogs opgeleide en bekwame veeartse uitgevoer. Kombinasie ritte
bespaar op reiskoste.
Superovulasie en embriospoeling(ES).
Prestasietoetsing en BLUP teelwaardes identifiseer ook die beproefde ooie binne
‘n stoet. ES bied die stoetteler die geleentheid om nageslag van hierdie ooie te
vermenigvuldig.‘n Intensiewe hormoon voorbereidings program word opgevolg
deur laparoskopiese inseminasie met vars semen. Embrio’s word m.b.v. algemene
narkose en chirurgie uit die baarmoeder gespoel en onder ‘n stereomikroskoop
uitgesoek. Embrio’s kan bevries word of op dieselfde dag in ontvanger ooie geplaas
word wat saam met die skenker ooi gesinchroniseer is. Embrios is die veiligste
manier om genetika wêreldwyd te versprei. Skakel RAMSEM vir meer besonderhede.
Byvoordele van Beheerde Teling: Die gesinkroniseerde bronstigheid lewer
verskeie addisionele voordele wat tot na speentyd voortduur:
Akkurate sonar/skandering uitslae
Ooie lam oor 5 dae
Lamhokke effektief benut en besparing van voeding oor die periode.
Ongedierte beheer kan beter toegepas word.
Akkurate lamidentifikasie en akkurate en vergelykbare speengewigte.
Eenvormige groep diere wat voorberei word vir veilings.
Meer lammers van beter kwaliteit – groter wins.
Alle Dormer telers word“Meer lammers”vir elke teelseisoen toegewens!
D o r m e r 2 0 1 0 2 5

2 6
Molatek Bypass verseker proteïen kwaliteit
vir optimale prestasie by skape en beeste
Dr Vlok Ferreira: Nasionale Tegniese Bestuurder, MOLATEK, Posbus 47, Malelane 1320
Jong diere
benodig meer
deurvloeiproteïen vir
optimale spiergroei
en ontwikkeling as
ouer diere. Navorsing
het uitgewys dat ‘n
hoër deurvloeiproteïen insluiting
by kalwers in die voerkraal kan lei
tot ‘n 13% styging in voer inname,
13.4% verhoogde groei en ‘n 8.4%
verbetering in voeromsettings
doeltreffendheid.
MENG INSTRUKSIE EN SAMESTELLING VAN MENGSELS
1
Volledige kalf
aanvangs dieet
MOLATEK BEESVET 33+ (V 17357) Kg 160
MOLATEK SKAAPVETMES/KALF
KONSENTRAAT (V 14344)
2
Volledige lam
aanvangs dieet
3
Lam kruipvoer
mengsel
Kg 200 200
MOLATEK BYPASS (V 21556) KG 50 50 50
MIELIES Kg 690 550 750
RUVOER Kg 100
In die verlede is die kwaliteit van proteïen allerweë as onbelangrik by herkouers beskou omdat
rumen mikroörganismes uit eenvoudige stikstofverbindings soos ammoniak, aminosure (wat
die boustene van proteïen is) kan opbou. Navorsing bewys die teendeel,naamlik dat mikrobiese
proteïen nie aan die hoogs produserende herkouer se aminosuurbehoeftes vir optimale
produksie voorsien nie. Dit maak dit dus uiters belangrik om die proteïenbenodighede van
herkouers in heroënskou te neem en in terme van aminosure uit te druk deur van goeie
deurvloeiproteïen bronne gebruik te maak.
Die gedeelte van die voerproteïen wat afgebreek word deur die mikrobe-werking is bekend
as rumendegradeerbare proteïen en lewer saam met stikstof (vanaf bv. ureum) die mikrobieseproteïen
in die dunderm, terwyl die gedeelte wat nie afgebreek word nie en deurgaan na
die dunderm vir vertering en absorpsie, bekend as deurvloeiproteïen. Die deurvloei proteïen
lewer dus die aminosure direk in die dunderm wat dus by jong groeiende diere tot verbeterde
spiergroei sal lei en by melk produseerende diere tot ‘n verhoogde melkproduksie. Wolskape
het ook addisionele deurvloeiproteïen nodig vir wolgroei bo en behalwe hul behoefte aan
aminosure vir vleis- en melkproduksie.
Herkouersseaminosuurbehoefteshoudirekverbandmetfisiologiesefunksiessoosvleisgroei,
wolgroei en laktasie. Die strategie wat Molatek volg is dus om die aminosuursamestelling te
evalueer wat diëte in die laer spysverteringskanaal sal lewer. Hiervolgens is ‘n kombinasie van
deurvloeiproteïen-bronne in MOLATEK BYPASS ingesluit om die aminosuur tekorte aan te vul.
Die aanvulling van deurvloeiproteïen-bronne wat die mikrobiese-proteïen komplementeer
sal dus beeste en skape se produksie aansienlike verbeter onder intensiewe produksie toestande
soos in die voerkraal.
• 30% Ruprot. met 40% as deurvloeiproteïen word gebruik in Molatek Bypass
• ‘n Kombinasie van minstens 3 of 4 proteïen bronne word gebruik
• Die essensiële aminosuur profiel behoefte en tekorte van herkouers is in aanmerking
geneem met die kombinasie van proteïen bronne.
• Molatek Bypass se aanwending:
• Aanvangsrantsoene in die voerkraal by ligte kalwers en lammers
• In bul/ram uitgroei rantsoene en aanvullings
• Kruipvoer mengsels
• Suiwel rantsoene
LUSERN Kg 200
TOTAAL / TOTAL KG 1000 1000 1000
D o r m e r 2 0 1 0

3 0
S A Stamboek & Diereverbetering
Tariewe: 2009/2010 (BTW Uitgesluit)
D o r m e r 2 0 1 0
ALGEMENE TARIEWE: SUID-AFRIKAANSE TELERS 2009/2010
LEDEGELD GENOOTSKAPPE (PER 100 LEDE OF GEDEELTE DAARVAN) R 550.00
EENMALIGE AANSLUITINGSFOOI VIR NUWE TELERSGENOOTSKAPPE R 1,200.00
VOORVOEGSEL ADMINISTRASIE: (eenmalig)
REGISTRASIE VAN R 95.00
VERANDERING VAN R 95.00
SESSIE VAN R 95.00
HERINSTELLING VAN LIDMAATSKAP R 185.00
DIREKTE FAKTURERING (per teler per jaar) R 40.00
ADDISIONELE/DUPLIKAAT SERTIFIKATE R 5.50
BEESTE, SKAPE, BOKKE & VOLSTRUISE
DEELNAME (JAARLIKS PER TELER) R 185.00
DIREKTE HANDELING (JAARLIKS PER TELER) R 195.00
HERINSTELLING VAN DIERE R 60.00
PER KAPITA VLEISBEESTE: (Telers ontvang registrasiesertifate) R 9.45
: (Genootskappe sonder registrasiesertifikate) R 9.30
PER KAPITA MELKBEESTE: (Telers ontvang registrasiesertifikate) R 6.55
: (Genootskappe sonder registrasiesertifikate) R 6.40
PER KAPITA SKAPE & BOKKE: (melkbokke uitgesluit) R 4.95
: EIE / BUITE DATAVANGS (bv kleinvee deur
Grootfontein prestasietoets) R 4.80
: MELKBOKKE R 6.55
PER KAPITA:VOLSTRUISE
GEBOORTE KENNIS GEWING BOEKE: KLEINVEE R 90.00
GEBOORTE KENNIS GEWING BOEKE: GROOTVEE R 48.00
ALGEMENE TARIEWE: BUITELANDSE TELERS***
BETAALBAAR IN ZAR
BEESTE, SKAPE, BOKKE & VOLSTRUISE
DEELNAME: (JAARLIKS) R 250.00
VOORVOEGSEL ADMINISTRASIE (eenmalig):
REGISTRASIE VAN R 110.00
VERANDERING VAN R 110.00
SESSIE VAN R 110.00
DIREKTE HANDELING R 320.00
PER KAPITA: BEESTE R 15.00
PER KAPITA: SKAPE & BOKKE R 10.00
*** Behalwe waar anders met genootskappe ooreengekom

DORMER SKAAPTELERSGENOOTSKAP VAN S A
DORMER SHEEP BREEDERS’ SOCIETY OF S A
Fooiestruktuur/fee structure
Fooie betaalbaar aan Genootskap/Fees payable to Society (2009/2010)
AANSOEK OM LIDMAATSKAP/APPLICATION AS MEMBER:
1. Intreefooi (eenmalig)/Entry fee (once-off) R300-00
2. Lidmaatskap (jaarliks)/Membership (per year) R400-00
3. Geboortekennisgewingboek/Birth Notification Book R 100-00
4. Nie-aktiewe lid/Non-active member: Intreefooi/Entry fee -
HEFFINGSFOOIE/LEVIES:
1. Per kapita-heffing per dier 12 maande en ouer soos op 1 Julie/
Per capita levy per animal 12 months and older as on 1 July R 20.00
FOOIE SLUIT NIE BTW IN NIE!/FEES DO NOT INCLUDE VAT!

Van die kursusgangers met die teorie klas.
Kursus
Dormer
Die Dormer Genootskap het vanjaar ‘n
kursus in die vorm van ‘n Junior en Senior
beoordeellaars kursus aangebied. Die kursus
het die negende en tiende Maart 2010 op die
plaas Goedehoop aan huis van dr. Smit plaasgevind.
Die kursus is aangebied onder leiding
van mnr. Cobus Church en me. Erika Hanekom,
met mnr. Arno Ferreira en mnr. Hennie Hatting
beide van BKB as mede aanbieders.
Altesaam vier en veertig mense van regoor die
land het die kursus bygewoon. Die kursus het uit twee dele bestaan,
‘n praktiese en ‘n teoretiese klas gevolg deur eksamens in beide dele.
Die diere vir die praktiese klasse was van top gehalte.
Mnr Church en me Hanekom tydens die teorie klas.
D o r m e r 2 0 1 0 3 5

3 6
SA Stamboek
Voortrefl ikheidstoekennings
SA Stamboek in samewerking
met CEVA, maak jaarliks tydens ‘n
spogdinee die finaliste en wenners
van die SA Stamboek / CEVA
Voortreflikheidstoekennings bekend.
Die rol van SA Stamboek as registrerende
owerheid is welbekend, maar omdat
CEVA minder bekend is in Suid-Afrika,
dien dit vermeld te word dat CEVA
Sante Animale - ‘n prominente Franse
dieregesondheidsorganisasie is. Hierdie
organisasie stuur dan ook jaarliks ‘n
verteenwoordiger om die toekennings in samewerking met
SA Stamboek bekend te maak.
Met die SA Stamboek / CEVA
Voortreflikheidstoekennings word daar gestreef om
voortreflikheid in die stoetbedryf te identifiseer en erkenning
daarvoor te gee. Die aspekte wat aandag geniet is:
• Vrugbaarheid
• Seleksie- en uitskotpraktyke en
• Databestuur binne die kudde
Hierdie is almal faktore wat ‘n teler in die posisie plaas
om doeltreffende genetiese vordering te realiseer. Die
toekennings is gebaseer op die werklike kuddedata soos
wat dit beskikbaar is in die databasisse van die Intergis
gedurende Augustus van elke jaar. Die wenners van die
Voortreflikheidstoekennings is almal verdienstelike mense
wat daarna streef om dit wat hulle binne hul stoete doen,
wetenskaplik te benader. Die toekennings word in die
volgende kategorie gedoen:
• Melkbeeste
• Vleisbeeste
• Perde
• Kleinvee
D o r m e r 2 0 1 0
CEVA &
Die Dormer Skaaptelersgenootskap is baie trots op die
feit dat mnr. Charl van Rooyen, tans Ere-Lewenslange
Visepresident van die Dormer Skaaptelersgenootskap, en
mnr. Johan Swart, tans ‘n dienende raadslid – onderskeidelik
as“wenner”en as“finalis”in die Kleinvee-kategorie van die
2009 SA Stamboek / CEVA Voortreflikheidstoekennings
aangewys is.
Charl van Rooyen, die wenner van die 2009 Kleinveekategorie,
kan in eie reg gesien word as een van die pioniers
van die Dormer Skaaptelersgenootskap en is reeds vir bykans
40 jaar met die Dormers gemoeid. Benewens sy passie vir
die ras is dit ewe merkwaardig dat Charl vir 20 jaar lank as
President van die Genootskap gedien het.
In 2008 was die wenner ook ‘n Dormer teler nl. Mnr
Christo Groenewald tans die President van die Genootskap.
Groenewald se raad aan jong telers is:“Stap die langer,
maar eerlike pad, doen heeltyd navorsing, leer by ouer
telers wat reeds skoolgeld betaal het, en konsentreer op
noukeurige rekordhouding,‘want om te meet, is om te weet.’“
Die laaste paar jare het die Dormer telers ‘n hele paar
finaliste asook wenners opgelewer met die SA Stamboek
Voortreflikheidstoekenning.
Finaliste:
2003 - MJ Swart (Kinko Dormers)
2004 - DC van Zyl (Droërivier Dormers)
2005 - RM van Wyk ( Eastry Dormers )
DC van Zyl (Droërivier Dormers)
2006 - J Theron ( Dormica Dormers )
2007 - I Niehaus ( Iremey Dormers )
C Nel ( Eversar Dormers )
J Theron ( Dormica Dormers )
2009 - MJ Swart (Kinko Dormers)
Wenners:
2006 - DC van Zyl (Droërivier Dormers)
2008 - CP Groenewald ( Dorwald Dormers)
2009 - CP van Rooyen ( Vanovis Dormers)

Uit lings
en Agri Megaweek bly van ons grootste
vertoonvensters. Duisende belangstelendes vat ‘n dag
af en kom besigtig al die stalletjies. Die Dormers is
gewoonlik een van die groot trekpleisters en hoe dan
anders,ons diere praat vir hulself.
In 2009 het ons ook talle ander uitstallings
bygewoon nl. Die Hoefslagfees, Riemlandfees
kuddekompetisie en From the Earth Expo in Kaapstad.
Graag wil ons ook almal bedank vir hul bydraes
met sulke uitstallings. Dit is altyd lekker om saam met
stalNampo
die Dormermense te werk.
Dormer
3 8
D o r m e r 2 0 1 0

Erika Hanekom by From the Earth Expo,
saam met Minister Gerrit van Rensburg
– Minister van Landbou Weskaap, en Mnr
John Durr – RPO Wes-Kaap.
From the earth
Agri Megaweek
Christo Groenewald tydens Agri Megaweek
D o r m e r 2 0 1 0 3 9

Riemlandfees
Charl van Rooyen tydens die beoordeling van die
Riemlandfees kuddekompetisie
4 0
Nampo Nampo
D o r m e r 2 0 1 0
Nampo
Nampo
Nampo
Christo Groenewald gesels met
belangstellendes tydens Nampo

4 2
Wenners
en finaliste
van die
Voermol
Nasionale
Skaapboer
van die Jaar
Kompetisie
Voermol bied jaarliks ‘n
nasionale skaapboer van die
jaar kompetisie aan, en die
Dormers kan met trots sê
dat daar van hul telers ook finaliste was
en van die ander telers Dormers in hul
kruisteelstelsels gebruik.
D o r m e r 2 0 1 0
2009 SKAAPBOER VAN DIE JAAR
- Mnre Theo en Piet Delport
2009 FINALISTE
- Mnr Willem van Aardt
- Mnre Boeta en Kosie Wessels van Karsrivier in die Bredasdorp distrik boer met
stoet en kommersiële Dohne Merino’s. Met ’n kudde van bykans 4500 teelooie,word
’n speenpersentasie van 123.4% behaal met drie lamtye per jaar. Hulle gebruik ’n
rotasie weidingbestuurstelsel van graan met lusern in‘n 6 jaar siklus en‘n veelading
van4.65KVE/hawordtoegepas. Slegsdiebesterammewordm.b.v.BLUPteelwaardes
geselekteer en ‘n wolproduksiepotensiaal van 5-6 % word nagestreef. Seleksie vir
vrugbaarheid, groeivermoë, nie-selektiewe vreetgewoontes en aanpasbaarheid by
’n hoë veelading op weiding, geniet voorkeur. ’n Kort teelseisoen, koggelramme
en strategiese byvoeding word gebruik om die hoë speenpersentasie in ‘n groot
kudde te behaal. Ooie ontvang prikkelvoeding twee weke voor die teelseisoen met
strategiese byvoeding tydens laat dragtigheid en laktasie. Die skaapbedryfstak het
‘n wins van R2785/ha in die afgelope produksiejaar gerealiseer.
(kruisteling met Dormers op 3de kudde)
2008 SKAAPBOER VAN DIE JAAR
- Mnr Geoffrey Joubert van AG Joubert en Seuns, Riversdal, boer met meer as
4000 Merino en Merino-Vleismerino kruisooie in ’n volhoubare versnelde teel- en
kruistelingsprogrammetDormers. Sy weidingshulpbronne bestaan uithoë kwaliteit
peulplantweidings en oesreste waarop ‘n veelading van 7.3 KVE/ha toegepas word.
Sy teeldoelwitte sluit die volgende in: vrugbaarheid – hy selekteer positief vir
meerlinge en vinnige groeiers met goeie karkas- en woleienskappe. Hy handhaaf
’n hoë speenpersentasie van 149% en die winsgewendheid van sy skaapvertakking
kompeteer uiters gunstig met sy akkerbou-vertakking. Waardetoevoeging word
gedoen deur skape by hul eie slagpale te slag en te bemark. ’n Kenmerk van hierdie
boerdery is die uiters netjiese en werkbare infrastruktuur. (Dormer vir terminale
kruisteling)
2008 FINALISTE
- Mnr Johann de Jager
- Mnr Christo Groenewald van Dorwald Boerdery, Caledon, boer met stoet
en kommersiële Dormers in ’n gebied waar hoë kwaliteit peulplantweidings
deel uitmaak van sy voervloeibeplanning. Hy behaal ’n uitsonderlike hoë
speenpersentasie van 168% met slegs een lamgeleentheid per ooi per jaar.
Vervangingsooie word slegs uit meerlinge geselekteer. Ooie word op 4 jarige
ouderdom uitgeskot om plek te maak vir geneties meerderwaardige jong ooie.
Alle diere word vir prestasie getoets en ’n ooi kry slegs een geleentheid om haar
vrugbaarheid te bewys. Sy teeldoelwitte is op die volgende gefokus: vrugbaarheid,
moedereienskappe, kg lam gespeen/ooi/jaar en aanpasbaarheid. Mnr Groenewald
is tans president van die Dormertelersgenootskap van SA en is aktief betrokke by
die aanbied van Dormerkursusse aan jong boere.
- Mnr Andrew Jordaan van AS Jordaan en Seuns, Cradock, boer met ongeveer
6000 Merino ooie op meer as 13000 hektaar. Die gemiddelde reënval is 350mm
per jaar en die drakrag van sy natuurlike weiding is 1.38 hektaar/KVE. Met behulp
van besproeiing is ’n oppervlakte van 700 hektaar onder lusern en raaigras gevestig
– hiermee verhoog hy die drakrag van die weiding na 25 skape per hektaar. Ooie
met 2 en 3-linge word met lamtyd in hokke gesit om ’n hoë speenpersentasie te
verseker. Met sy streng seleksiebeleid en toepassing van laparoskopie word hoogs
vrugbare en aangepaste diere met ’n hoë kwaliteit wol en bouvorm geteel. Hy
is aktief betrokke by verskeie landbou organisasies en lê klem op die deeglike
opleiding van sy personeel – so byvoorbeeld is twee werkers verantwoordelik vir
die bestuur en versorging van 800 teelooie. (Ook Dormer teler)
- Mnr Piet Meyer
2007 SKAAPBOER VAN DIE JAAR
- Richard Krige van Boontjieskraal Landgoed, Caledon, boer met ongeveer 4500
Dohne Merino ooie en met behulp van ’n hoogs bekwame bestuurspan behaal
hy ’n speenpersentasie van 163.3%. Ooie kry een lamgeleentheid per jaar (34 dae
teelseisoen) maar, indien sy oorslaan, word die ooi met ’n vleisrasram gedek as ’n
terminale kruising in ’n versnelde lamstelsel (3 maal in 2 jaar). Lammers word op 75
dae gespeen en in ’n voerkraal op die plaas afgerond. (Gebruik tans Dormers)

Brucella
Aansteeklike onvrugbaarheid in die vorm van
OvisDeur
Dr. Marius van Tonder
Oordraging en verspreiding:
Brucella Ovis word hoofsaaklik van ram-tot-ram
oorgedra, hetsy direk of deur tussenkoms van die
ooi. Direkte oordraging vind plaas wanneer jong
vatbare en ouer klinies of subklinies besmette
ramme, wat die besmetting in die semen uitskei,
met mekaar in aanraking kom en dit is gewoonlik
tussen die paarseisoene wanneer hulle eenkant
saamloop. Die ramme het die neiging om mekaar
oor en weer te dek en het ook die besondere
gewoonte om van tyd tot tyd ‘n bepaalde ram
uit te sonder wat dan beurtelings deur die ander
ramme bespring word. Besmette semen word
direk in die rektum of in die gebied om die anus
gedeponeer, vanwaar dit dan op die penis van
‘n vatbare ram kom. Vanuit die rektum of van
die penisslymvlies dring dit die geslagstelsel
binne. Besmette saad spat ook in die oë of neus
van ander ramme, veral omdat ramme lief is om
aan die skede van ramme wat klaar gedek het en
vanwaar semen nog uitdrup te ruik.
Indirek kan dit maklik gedurende die
paarseisoen versprei, waar besmette en vatbare
ramme saam gebruik kan word. Dit is bekend
dat verskillende ramme dieselfde ooi gedurende
dieselfde bronstigheid kan dek. As ‘n besmette
ram ‘n ooi dek en sy word daarna deur ‘n gesonde
ram gedek, sprei die besmettting via die vagina
van die ooi na die penis van die vatbare ram. Die
moontlikheid bestaan ook dat as ‘n ooi nie beset
raak nie, sy die besmetting selfs tot die volgende
bronstigheid kan dra.
Simptome:
Die simptome kan akuut of kronies wees. Die
kroniese tipe letsels word altyd by Brucella Ovis
aangetref. Die ontsteking is gewoonlik beperk tot
die epididimis. Besmette ramme skei geweldig
baie etterselle in die saad uit.
Die kroniese letsel by Brucella Ovis bestaan uit
‘n vergroting van een of meer van die kop, liggaam
of stert, van een of albei byballe, wat aanvanklik
nog sag en effens warm en pynlik mag wees,
maar stelselmatig vergroot en verhard totdat dit
omtrent die grootte van die gholfbal of selfs so
groot soos ‘n klein lemoentjie kan wees.
In die meeste gevalle vind ‘n totale afsluiting
van die bybalbuis plaas en kan saad nie meer
deurvloei nie. Die betrokke teelbal sal dan
aanvanklik effens vergroot, maar dan stelselmatig
kleiner word en aanvanklik sag en vlesig wees,
maar later verskrompel en verhard en selfs verkalk
word. Ofskoon die ontstekingsproses uiteindelik
bedaar, sal die teelbal nooit herstel nie, aangesien
die klierweefsel deur bindweefsel vervang word.
Die kroniese letsels word waargeneem in
die bybal waar tipiese spermatocoele en/of
spermatiese granuloom aanwesig sal wees.
Diagnose, behandeling en voorkoming:
Ofskoon die letsels maklik waarneembaar is
en met ondervinding baie maklik gevoel kan
word, kan die besmettings alleen met verdere
ondersoeke onderskei word van Actinobacillus
seminis. Ramme moet dus deur veearts
ondersoek word, sodat die regte monsters vir
laboratoriumondersoek ook geneem kan word.
Dit is altyd raadaam om voor paring alle
ramme deur ‘n veearts te laat ondersoek.
In geval van Brucella Ovis is ‘n uiters
doeltreffende entstof beskikbaar, nl. Rev. 1
wat, indien volgens voorskrif aangewend,
die besmetting in ‘n kudde totaal sal uitwis.
Ramlammers word op die ouderdom van twee
maande tot speenouderdom slegs eenkeer geënt.
Alle ramme met letsels en subkliniese besmette
ramme, moet uitgeskakel word.
D o r m e r 2 0 1 0 4 5

skaaprib
Gerolde
1 Ontbeende Dormerskaaprib
Vulsel
• 500 g maalvleis
• 2 snye witbrood, korsies verwyder en
geweek in ‘n bietjie melk
• 1 ui, fyngekap
• 1 appel, gerasper
• 150 g (250 ml) ontpitte pruimedante,
geweek en fyn gekap
• 150 g (250 ml) sultanas
• 25 ml wynasyn
• 25 ml blatjang
• 12,5 ml appelkooskonfyt
• 5 ml sout
Geurmiddels
• Peper
• Fyn koljander
• Fyn naeltjies
• Droë tiemie
• 1 lemoen
Plaas die ontbeende rib op ‘n plat oppervlak.
Meng al die bestanddele vir die vulsel.
Geur na smaak met peper, koljander, naeltjies
en tiemie.
Smeer die vulsel egalig oor die rib en rol
versigtig op. Bind die rol elke sentimeter vas
met tou.
Geur aan die buitekant met sout en peper
en plaas in ‘n baksakkie in ‘n oondvaste bak.
Druk die sap van die lemoen oor die rib uit
en bind die sakkie liggies toe. Bak ongeveer
1 ½ uur lank by 160˚ (350˚ F).Verwyder die
baksakkie en bak nog 30 minute lank onbedek.
Sny in skywe en dien op saam met groenbone,
gestoofde pruimedante en gebakte aartappels.
Genoeg vir 6 mense
(Huisgenoot Wenresepte)
D o r m e r 2 0 1 0 4 7

4 8
hoeksteen
Die
Skaapbestuur
van
D o r m e r 2 0 1 0
Ses weke voor lam
Uit Ekonomiese data van verskeie studiegroepe blyk dit dat
‘n bestuursprogram wat op die fisiologies belangrike tye
van ‘n skaap gebaseer is, die beste resultate lewer.

Pfizer Dieregesondheid
het in samewerking met hul
skaap Tegniese bestuurder die
volgende program saamgestel:
Die Fisiologies belangrike tye
van `n Skaap
Hierdie eenvoudige “resep” is ‘n
wenner omdat hy die SKAAP se
kant kies.
Fisiologies belangrike tye in
die ontwikkelings-siklus word
uitgelig.
`n Program wat uitgewerk
word met die SKAAP en wat in
sy liggaam gebeur, as fokus, het
`n voordeel bo konvensionele
programme wat rondom die
boer, parasiete en seisoene
wentel. Lg. goed varieer gedurig
terwyl fisiologiese tye gegewe
is. Ons moet steeds alles in ag
neem, maar probleme moet nie
ons hoof fokusarea wees nie.
Ons konsentreer op PRODUKSIE,
WINS, GESONDHEID,VOEDING - lekker
positiewe goed, eerder as op siektes en
parasiete.
i) Follikel ontwikkeling in die ooi:
(6 maande voor paar)
Heelwat nuwe inligting het onlangs die
lig gesien en baie navorsing word steeds
hieroor gedoen.
- ’n Follikel neem ongeveer 6 maande
om te groei en te ontwikkel.
- Voedingstoestande 6 maande voor
paar beïnvloed die konsepsiesyfer
tydens paar. Daarom dan ook die ou
wysheid dat jy die jaar na ‘n droogte
eers werklik die effek van die droogte
“voel”; of: dit reën kos, maar nie
dadelik geld nie !!!
Ses maande voor paar val baie maal
saam met die periode net na speen in
jong ooie (speenskok)
- ’n Belangrike ontwikkelingstadium
van die follikel is ook in die 2
maande-periode voor paar. (Sien by
RAMVERSORGING)
- Voeding in Sept/Okt. (nog droog in
baie dele van die land) speel dus ’n
belangrike rol by die herfs dektyd
(Mrt/Apr.). En andersom in die winterreënvalgebiede.
- Dit is ook die tyd wanneer ooie
lammers van 2-3 maande oud soog
en baie keer “afgesuip”is
ii) Ramversorging:
(Spermontwikkeling en Rypwording in
die ram asook die pre-antrale en antrale
ontwikkelingstydperk van die follikel in
die ooi).
(2 Maande voor paartyd)
Weereens speel voeding ’n geweldige
belangrike rol.
Energie help die rumenmikrobe om
rumendegradeerbare proteïen en NPN
beter te benut. Oormaat van lg. hoop
op as ammoniak en ureum wat weer
proteolities en lipolities optree. (Breek
proteïene en vette af!!)
Die geslagshormone (Testosteroon en
Oestrogene) is lipoproteïene.
Verbyvloei-proteïene word“beter”
benut en een van die gevolge is beter
spermkwaliteit,groter testes en“pers
lieste”a.g.v. hoër testosteroon- vlakke.
Spermontwikkeling en rypwording
neem ongeveer 2 maande.
M.a.w. sperme wat nou in ‘n ram
geproduseer word, word eers oor 2
maande gebruik.
Skeer die ram nou indien nodig. Knip
sy hoewe en gee hom beter kos.
Spuit Vit. A en gee Spoorelemente.
Ent ramme en jong ooie met
Ultrachoice of One Shot Ultra
Doseer met ’n middel wat
NEUSWURM ook dek.)
Toets vir geslagsgeskiktheid.
Let veral op testesomtrek,kondisiepunt,
lieskleur,saadkwaliteit en dekvermoë.
Dit help nie ’n ram het goeie saad
maar kan nie dek nie!!!
Indien daar ’n probleem is, is daar
genoeg tyd om regstellings te maak.
Begin met fiksmaak van ramme.
Geforseerde stap of aanjaag - ± 1 km, een
of twee maal per week.
Gaan koggels na en maak nuwes
indien nodig.
Navorsing deur dr. Jasper Coetzee het
bewys dat konsepsie by jong ooie beter
is as hulle vir 2 maande geprikkel word in
plaas van 3 weke soos in ouer ooie.
iii) Prikkelvoeding:
3 weke voor paartyd.
Doseer ooie (vul spoorelemente aan en
gee Vit. A.
Ent teen Klostridiale siektes. plus
Pasteurella
Begin met prikkelvoeding by groot
ooie en gee veral aandag aan energie en
proteïenvlakke.
Gee verbyvloeiproteïen soos Maxiwol
vanaf een week voor paar.
Sorg dat ooie op ’n stygende
voedingsvlak is. (WEEG !!!)
Die nuutste inligting dui daarop dat
slegs ooie wat in ’n swakker kondisie is
wel hierop reageer.
Ooie kan in groepe geklas word
en slegs die wat dit nodig het, kan
byvoeding kry.Wees egter baie versigtig
by jou beoordeling, aangesien ’n klein
besparing in voerkoste soms groot skade
aan jou konsepsie doen!!
Vra jouself die vraag voor die tyd of jy
ALLES in jou vermoë doen om te sorg dat
al jou ooie of die meeste beset kan raak.
Tree dus voorkomend op!!!
Maak seker jou ramme is reg. Hertoets
dié waaroor jy twyfel en ramme wat
intussen siek was.
Ent teen Ensoötiese aborsie.
iv) Koggels:
Sit koggelramme vir 9 dae by.
Die vrugbaarste ooie kom reeds vanaf
dag 10 op hitte.
Gebruik 2 % koggels wat werk!!!
Inheemse rasse soos die Ronderib
Afrikaner gee beter resultate.
D o r m e r 2 0 1 0 4 9

5 0
D o r m e r 2 0 1 0
Sit koggels die oggend by, maar haal
hulle die laatmiddag/vroegaand van
dag 9 uit. Sit dan die ramme of gemerkte
koggels vir KI by.
v) Ramme in en Ramme uit:
Alle ander tye word hiervolgens
uitgewerk.
’n Ooi kom ± elke 17 dae op hitte.
Ons beveel dus gewoonlik ’n 34 dae
teeltydperk aan om elke ooi 2 kanse te
gee.
Indien jy nie koggelramme gebruik nie,
beveel ons ’n effens langer paartyd aan
(42 dae / 6 weke).
vi) Middragtigheid: (Middel trimester)
50 - 100 dae dragtigheid. Ons is nou
in ’n kritiese ontwikkelingstaduim
van die plasenta, wat weer ’n direkte
invloed op geboortemassa van die
lam (lamoorlewing), aborsie%, asook
melkproduksie het.
Voeding moet reg wees - ooie moet
matig toeneem in gewig en nie gewig
handhaaf of verloor soos in die verlede
geglo is nie.
Veral belangrik by tweeling ooie.
Gebruik jou skaal.
Siektes, soos Corynebakterium en
“stres”soos ver aanjaag op ’n warm dag
en/of onnodige hantering met “scan”
kan aborsies veroorsaak.
vii) Sonar ondersoeke:
Dit bly seker die mees kostedoeltreffende
bestuursmiddel.
Met die nuwe sterker masjiene kan
dragtigheid selfs so vroeg as 13 dae
opgetel word - Met redelike sekerheid
vanaf dag 20.
Omdat inplantasie van die embrio
egter eers na 35 dae volledig is, beveel ek
nie onnodige hantering voor hierdie tyd
aan nie.
Werk mooi en hanteer versigtig - stres
veroorsaak aborsies!!!
Verskeie operateurs skandeer staande
m.b.v. ’n krat. Ek het verkies om met
krag in ’n skuur te werk, maar kon met ’n
“scanwa”selfs in ’n kraal sonder krag, van
my motor se battery af werk.
Skandeer vir meerlinge.
Skei jou troppe en bestuur jou
meerlingooie vir lamoorlewing en
herkonsepsie.
viii) Voorlam:
6 weke voor lam.

72% van die lam se groei en
ontwikkeling vind nou plaas, sowel as
primêre wolfollikelontwikkeling.
Verder vind uierontwikkeling in
die ooi nou plaas, wat weer ’n invloed
op die kwaliteit van die bies en
hoeveelheid melk het.
Dit is ook die tyd van voor lam
weerstandsverslapping (PPRR).
Ooie moet nou gedoseer word.
Ek verkies ’n middel met ’n langer
nawerking wat ook Neuswurm insluit.
Ent dragtige ooie met Glanvac 3
of Glanvac 6.
Vit.A en spoorelemente word ook
nou toegedien.
Spoorelement toediening bly ook
’n kontroversiële punt.
Stel vas watter tekorte jy het en
hoe erg hulle is.
Ek kan nie glo dat een middel
soos bv. Embamin of Multimin
dwarsdeur die land aan alle skape
teen dieselfde dosis gegee kan word
nie.
Selfs die interpretasie van die
toetse is ’n knelpunt aangesien die
bloedtoets net sê wat die laaste week
in die dier gebeur en die lewertoets
die laaste maand.
Gebruik egter die uitslag van
die toetse as ’n beginpunt in jou
aanvulling-strategie!
Slegs sekere plase het
byvoorbeeld op sekere tye ’n
kopertekort.
Moet ons dan altyd voor paar of
voor lam koper gee?
In sekere dele van die land
kan koperaanvulling vrektes a.g.v.
oordosering gee.
ix) Lamtyd:
146 dae vanaf ramme in. Ons werk
met die natuur en die ooie kan ’n dag
of twee vroeër of later begin lam.
x) Een maand na lam:
Lammers kan reeds hier
hulle eerste dosering,Vit. A en
spoorelementaanvulling kry. Doseer
vir Ronde- sowel as Lintwurm.
Moenie nou inent nie.
Doen die“soog en droog”tegniek.
(“wet - dry”)
xi) Twee maande en Drie maande
na lam:
Gee Vit. A, spoorelemente, ontwurm
en gee die eerste inentings.
Glanvac 6 of Ultrachoice 7plus
Glanvac 3 of One Shot Ultra 7 plus
Glanvac 3.
xii) Speen:
By die meeste programme is dit
± 100 dae na lam. Die oudste lammers
is dus ± 41/2 maande en die jongstes
31/2 (Gewig gee egter ’n beter
aanduiding - speen as ooilammers
oor 20 kg weeg en die ramlammers
oor 25 kg.) In meerpaarstelsels is
ons ’n voorstander van vroegspeen
- speen lammers voor ooie weer
gepaar word.
Spuit vervangingsooie nou
Ensoötiese aborsie en weer nadat
hulle vir paar uitgeklas is.
Ent ramlammers teen Ramsiekte
(B. ovis)
Samevatting/Praktiese illustrasie
van die program:
Ooie wat in Maart gepaar is, gaan
in Augustus lam. Middel Junie is dit 6
weke voor lam!
Skaapbrandsiekte is meer aktief
in die winter en reën en koue
veroorsaak dat inspuit dan bv. ’n beter
opsie as dip is!
Aanbeveling:
1. Spuit ooie ‘n breë-spektrum
antiparasietiese middel.
2. Ent teen Pasteurella met ’n entstof
wat werk teen die gevolg van
die siekte soos One Shot Ultra 7.
Terselftertyd kry jy beskerming
teen die belangrike enteriese
groep Clostridiums wat onder
andere - Bloednier veroorsaak,
Rooiderm, Hemoragiese enteritis,
Enterotoksieme, asook die
kieme wat Sponssiekte in skape
veroorsaak.
3. Onthou dat Corynebakterium een
van die kieme is wat blou-uier
veroorsaak. Glanvac 3 behoort dus
ook nou saam met die One Shot
Ultra 7 toegedien te word.
4. Gee Vit A en Spoorelemente.
Bespreek asseblief die program met
jou plaaslike veearts en / of Pfizer
verteenwoordiger, veral waar meer as
een produk genoem word.
“A commitment to EXCELLENCE is
a commitment to the process of
becoming the best”(Anon)
Opgestel deur: Dr. Dave Midgley
(082 493 3423)
D o r m e r 2 0 1 0 5 1

5 2
Tegnologie:
D o r m e r 2 0 1 0
‘n Webwerf en teenwoordigheid op die internet hou
legio voordele in, soos byvoorbeeld:
• ‘n Goedkoop manier om jou boodskap aan
duisende beskikbaar te stel. Dit beteken jou
inligting is letterlik 24 uur, dag of nag beskikbaar.
Dis is nie gebind aan tyd of plek nie. Die inligting
wat op jou webwerf kommunikeer word
is dus beskikbaar aan enige iemand met ‘n
internetkonneksie reg oor die wêreld.
• ‘n Geleentheid om meer inligting te kommunikeer
as wat byvoorbeeld moontlik is in ‘n gedrukte
advertensie,‘n brosjure of selfs ‘n artikel in ‘n
tydskrif. Dit bied ‘n platform om teks, foto’s, klank
en selfs audio-visuele materiaal te verskaf.
• Die kans om ‘n spesifieke en geteikende mark te
bereik.
• Om kliëntediens te verbeter.
• Om te netwerk en internasionale markte te bereik
en te open.
• Om te bemark! Om te bemark! Om te bemark!
Vir diegene wat nog nie vertroud is met die internet en
die rekenaarwêreld nie, lyk ‘n webwerf na ‘n moeilike
en duur ekspedisie om aan te pak. Natuurlik is daar
goeie beplanning en werk aan verbonde om ‘n goeie
funksionele webwerf op die been te kry, maar dit is
Boer jy vooruit?
Die internet as kommunikasie medium kan vandag
nie meer misgekyk word nie.Toegang tot die
internet neem daagliks toe soos wat daar vinniger
en makliker metodes ontstaan om aan die internet
te konnekteer. Die koms van draadlose konneksie
en veral 3G en selfone het die deur vir baie nuwe
internet gebruikers geopen. Heelwat meer boere en stoettelers
is vandag ook nie net internet gebruikers nie, maar besit
ook eie webtuistes. Die feit dat dit ‘n
nuttige en koste effektiewe rol
kan speel as deel van bemarking
prikkel veral belangstelling
onder stoettelers.
deesdae in enige iemand met ‘n internetkonneksie se
bereik. Dit kos ook nie ‘n fortuin nie. Hetsy om dit self,
alleen aan te pak of om van ‘n professionele diens in die
bedryf gebruik te maak.
Onthou dat die inhoud van ‘n webwerf baie
belangrik is. Die inligting wat jy met die wêreld en jou
teikengehoor deel moet goed gestruktureer wees.Taal
moet goed versorg wees.Vir stoettelers is die kwaliteit
en keuse van die fotomateriaal veral baie belangrik. Moet
dus nie skroom om bietjie meer tyd hieraan te bestee
nie. Dit is natuurlik altyd makliker om eerder ‘n pad
met ‘n professionele webwerf ontwerper te stap om te
verseker dat ‘n goeie funksionele webtuiste ontwikkel
word. Doen egter jou huiswerk vooraf en maak dan seker
dat jou webwerf volgens bedryfs standaarde ontwikkel
word. Jou beginpunt is altyd om ‘n oorhoofse doelwit vir
jou webwerf te stel en om te weet wat jy wil bereik.
Alhoewel boere aan die agterste speen gesuig het
wat internetkonneksie en dus toegang aanbetref is dit
besig om te verander. Dit beteken dat dit nou moontlik
is om die krag van die medium te begin ondersoek
en in te span. Dit is ‘n feit soos ‘n koei, vooruitgang in
kommunikasietegnologie vergemaklik die taak om
mense vinniger en makliker bymekaar uit te bring. Maak
seker dat jou stoet ook gevind kan word.
Vir meer inligting oor webwerf ontwikkeling skakel Jeré
Möller 051 821 1856.

5 4
D o r m e r 2 0 1 0
Dormer
Veilings
deur Rodney Rayner
Enige veiling het voor en nadele, en met die huidige kostes
wat rondom veilings gaan het ons die volgende uiteensetting
gemaak oor die voor en nadele.
Eerstens is daar verskeie soorte veilings om aan deel te neem naamlik:
1. Amptelike Nasionale Veilings – gereël en onder beskerming van Telersgenootskap.
2. Amptelike Streeks Veilings – gereël deur ‘n klub of groep telers in ‘n sekere area en is
onder beskerming van die Telersgenoogtskap.
3. Amptelike Privaat Veilings – gereël deur teler wat alleenlik sy eie diere aanbied en is ook
onder die beskerming van die Telersgenootskap.
4. Nie Amptelike Gesamentlike Veilings – gereël deur ‘n groep telers in ‘n sekere area. Geen
verpligte klassering van diere is nodig nie.
5. Nie Amptelike Privaat Veilings – gereël deur die teler self en wat alleenlik net sy eie diere
op die veiling aanbied. Geen verpligte klassering van diere is nodig nie.
Voordele van veilings vir die koper
1. Op veilings wat onder die beskerming van die Genootskap aangebied word verskaf dit
vir voornemende kopers die ideale geleentheid om die verskillende telers se diere met
mekaar te vergelyk – fenotipes en ook die diere se prestasies – op die veilings is die
telers verplig om alle stamboom en prestasies gegewens te voorsien.
2. Kopers kan besluit volgens areas van waar die telers afkomstig is, watter diere die beste
kans staan om goed in sy eie area aan te pas.
3. Op die amptelike veilings word die diere vooraf geklas deur Inspekteurs van die Dormer
Telersgenootskap – daardeur word die koper beskerm omdat die nie-veilingswaardige,
ongewenste, swak en prul diere nie op die veiling aangebied mag word nie.
Voordele van veilings vir die koper / teler
1. Amptelike veilings verskaf vir die telers / verkopers die geleentheid om sy diere met die
van sy mede telers te vergelyk – in alle opsigte. Sodoende kan hy bepaal presies watter
aanpassings / veranderings hy benodig om sy diere se gehalte te verbeter.

2. Dit is vir telers uiters belangrik om deel te neem en om
diere aan te bied op die amptelike Veiling - daardeur kan hy
presies bepaal waar in die bedryf hy staan. As ‘n teler altyd
net sy diere vir verkoop op die plaas aanbied , is hy geneig
of om te glo hy het die beste in die land, of sy diere is van lae
gehalte. Dit is dus uiters belangrik om jou diere met ander
sin te vergelyk.
3. Deelname op amptelike veilings is ‘n wonderlike manier om
jou stoetery te adverteer. Jy stel aan die kopers en publiek
dat jy wel ‘n stoetteler is, dat jou diere kompeterend is en
hulle kan jou gehalte van diere vergelyk met die van die
ander telers. As jou diere nog daarby goeie pryse behaal, is
dit ‘n wonderlike advertensie. Daar is geen beter manier om
te adverteer nie, want hier betaal die kopers vir hul opinie
van die diere en op ‘n skou , byvoorbeeld is dit ‘n ander
persoon se mening.
Nadele van Veilings vir die kopers
Die diere wat aangebied word op Nasionale, Streeks en
Gesamentlike Veilings is dikwels so oorvoer dat ‘n koper nie altyd
seker is van die dier se eintlike gehalte nie, so baie foute word
“weggevoer”dat dit soms feitlik onmoontlik is om foute raak te
sien.
1. Die oorvoerdediere is nie altyd dadelik geskik vir gebruik nie
en moet soms eers ‘n rukkie aanpas by die nuwe omgewing.
2. Op Amptelike Privaat Veilings is daar net die spesifieke teler
se diere om met mekaar te vergelyk, maar al die stamboom
en prestasie syfers sal beskikbaar wees om met die uitsoek
daarvan te help.
3. Voornemende kopers behoort baie versigtig te wees indien
hulle diere wil aankoop op enige nie-amptelike veilings.
Ongelukkig is daar by die veilings geen kontrole nie. Daar is
dikwels geen amptelike syfers vir prestasie en /of agtergrond
van die diere nie en die diere is soms nie eers geklas deur
gekwalifiseerde Inspekteurs nie.
Nadele van Veilings vir die verkoper / teler
1. Om wel te kompeteer op Nasionale-, Steeks-en Gesamentlike
Veilings is jy as teler eintlik verplig om baie geld te belê in die
voer en oppas van jou veilings diere om hulle in soortgelyke
kondisie te kry om nie af te steek teenoor die diere van
ander telers nie. ( Dit is ongelukkig ‘n feit dat baie telers se
diere totaal oorvoer word vir veilings. Solank as wat die
kopers bereid is om te betaal vir die“wanpraktyk”sal die
oorvoerdery voortduur.)
“Graag wil ons u uitnooi om deel te neem aan ons veilings en geregistreerde diere te koop van
geregistreerde telers, dit is jou waarborg tot beter Dormers “

5 6
Blup en
genetiese
vordering
deur MJ Swart
D o r m e r 2 0 1 0
Daar is drie belangrike faktore wat die
tempo van genetiese vordering bepaal,
die oorerflikheid van ‘n eienskap
(eienskappe met hoër oorerflikheid is
makliker om voor te selekteer) generasie
interval (die tydsverloop tussen twee
generasies, gedefineer as die gemiddelde
ouderdom van die ouers wanneer hul
nageslag gebore word) en die seleksie
differensiaal (die gemiddeld van die
genetiese potensiaal van diere wat ons
selekteer teen oor die gemiddeld van die
diere waaruit hul kom)
D

Telers kan nie die oorerflikheid van ‘n eienskap verander nie ,
hul kan egter die generasie interval net tot op ‘n sekere punt
verkort. Daarom is Seleksie diferensiaal die belangrikste dryfveer
tot genetiese vordering. (m.a.w. hoe akkuraat jy kan selekteer)
Vordering = seleksie diferensiaal x seleksie akuraatheid.
generasie interval
Prestasie = Gene + Omgewing
Die genetiese vordering wat ‘n teler verkry met die aankoop van
‘n nuwe ram is totaal afhanklik van die ram se gene. Met die aan
koop van beter genetika moet ons die impak van bestuur en
omgewing in gedagte hou, ‘n goeie omgewing kan swak gene
wegsteek, terwyl ‘n swak omgewing goeie gene kan wegsteek.
Dormertelers is eintlik populasie genetikuste, maar dit is
onwaarskynlik dat ons so na ons self sal kyk, tog is dit ons taak
om gene in ons ras so te manipuleer sodat ons top genetika
aan die kommersiële boere van Suid Afrika kan lewer. Dit is ‘n
komplekse taak wat nog meer bemoeilik word deur verskillende
eksterne faktore bv. omgewing. ‘n Populasie normaalkurwe
bestaan vir elke groep diere (vir ‘n eienskap) die meerderheid
van ‘n populasie lê op die gemiddeld
klein hoeveelheid diere lê onder en bo die gemiddeld
Genetiese vordering is om die kurwe te verskuif na ‘n kant
toe + of - vir ‘n spesifi eke eienskap bv. Positief vir Naspeen
of bv. Negatief vir geboorte massa
Voor ons die kurwe begin skuif moet ons vir ons sekere
teeldoelwitte opstel en sekere eienskappe identifseer waar in
ons vordering wil maak, maar daar is ‘n paar belangrike dinge
wat ons ingedagte moet hou.
1. Is die eienskap waarvoor jy wil selekteer ekonomies
belangrik vir jou en vir jou kliente?
ormer
2. Is die eienskap oorerflik?
3. Kan die eienskap akkuraat gemeet word en binne redelike
koste?
Dormertelers meet reeds ekonomiese eienskappe en het reeds
uitgebreide stambome ons doen al lank prestasiemeting en
het dus baie van die belangrike inligting versamel dit is reeds
verwerk in teelwaardes en moet net gebruik word deur die
telers. As stoetteler moet ons produseer wat die kuddeboer,
kliënt van ons verwag en ons moet produseer wat die
eindverbruiker van die kuddeboer verwag. Die kuddeboer
moet die rigting van jou stoet aandui en nie anders om nie,
as stoettelers modes en giere skep wat vir hulle belanrik is
maar nie vir die kuddeboer geld in die sak bring nie verloor hul
die kuddeboer.‘n Volhoubare stoetbedryf is afhanklik van ‘n
gesonde komersiële bedryf. Dormertelers moet gefokus bly op
die kommersiële bedryf.
Hoekom blup gebruik
1. Om akkuraat te voorspel watter diere geneties
voordelig is vir my stoet ek wil so vinnig moontlik
vorder.
2. Diere tussen verskillende lamseisoene en jare met
mekaar te kan vergelyk
3. Jou self met ander kuddes kan vergelyk
4. Diere in ander kuddes te kan identifiseer wat vir jou
geneties voordelig kan wees
5. Die genetiese verandering in jou kudde van jaar tot
jaar te monitor want so word teeldoelwitte bereik.
6. Aan my kliënte akkurate inligting rondom ‘n dier se
genetiese potensiaal verskaf
Voordat ‘n teler begin selekteer vir sekere doelwitte moet hy ‘n
genetiese oudit van sy kudde doen. Hy moet gaan bepaal waar
is sy kudde huidig, waar lê sy kudde teenoor die ras en waar lê
sy doelwit, waar wil hy wees teen oor die ras. Kyk eerstens na jou
eie ramme, wat het jy beskikbaar om jou doelwit te bereik. Stel
‘n ramportefeulje saam en kyk watter ramme sal geskik wees om
die gewenste resultaat te lewer. Indien eie ramme alleen nie die
gewenste resultate lewer nie identifseer ander ramme in die ras
wat dalk kan help om sekere eienskappe te verbeter.
Stel ‘n eenvoudige doelwit saam wat binne bereik is. Bly
gefokus op jou doelwit moenie rondspring nie dit neem tyd om
jou doelwit te bereik. Rekordhouding moet eenvoudig maar
akkuraat wees, hou die aantal eienskappe waarvoor jy selekteer
so laag as moontlik, om dit volhoubaar te maak. Dit help nie as
ons elke jaar vir ander eienskappe meet en weeg nie, moenie
rondspring nie.
Blup is die kragtigste seleksie middel wat ons het en lewer
vinnig resultate vir meetbare eienskappe, ons moet dit egter
verantwoordelik gebruik en aanwend saam met die ander
eienskappe tot voordeel van ons ras.
D o r m e r 2 0 1 0 5 7

5 8
Dormers
voorlopers
soos gesien deur ons
deur Kobus Beyers
Deur die jare is daar verskeie mense wat diep spore in
die Dormer bedryf getrap het.Telers en ook nie-telers vir
wie die ras na aan die hart lê en ‘n passie is.
Ek het van hul ‘n paar vrae gaan vra.
D o r m e r 2 0 1 0

Erika Hanekom- Gebore Basson het
grootgeword op ‘n wingerdplaas in
die Malmesbury Distrik. Na matriek
verwerf sy ‘n Landboudiploma te
Grootfontein Landboukollege in
1963. Op daardie stadium was daar
nie geleenthede vir ‘n dame in die
boerdery nie en het sy vir haar pa as
plaasbestuurder begin werk. Gou het
sy met ‘n Vleismerino kudde begin,
maar toe haar aanstaande skoonpa in
1965 die plaas Renosterbosrug koop
was daar reeds Dormers. In 1968 trou
sy met Pieter Hanekom en gou het
sy haar vergewis van die besondere
eienskappe van die Dormers en is
sederdien verantwoordelik vir die
Dormerstoet.
Charl van Rooyen- Gebore te Lindley
in die Vrystaat, en daar grootgeword.
Na matriek verwerf hy sy
landbougraad aan die universiteit
van Pretoria. Daarna werk hy as
veekundige vir verskeie instansies
onder andere die Wolraad,
Vleissentraal en die Bonsmara
Genootskap. Sedert 1971 is hy
betrokke by die Dormerras en het
hy sedert 1978 tot 1998 gedien as
president van die genootskap.
Lettie Kruger – Gebore Boardman in
1933 te Mount Fletcher Transkei. Haar
pa is in 1941 gedurende die Tweede
Wêreldoorlog oorlede waarna haar
ma die boerdery verder behartig het.
Na matriek te Rocklands Meisieskool
te Cradock het sy haar Primêre
Onderwys Diploma te Graaff – Reinet
Onderwyskollage behaal. Haar
eerste onderwyspos was in 1953 te
Umtata waar sy haar man ontmoet
het. Teen die einde van 1962 het hulle
Bloemfontein toe verhuis weens haar
man se asma-probleme. Op 6 Maart
1963 het sy as ‘n klerk by SA Stamboek
Sekretariële Dienste begin werk en
werk nog steeds daar.
Wat u dink van die Dormerras en hoe dit verander het?
Charl – Van ‘n baie klein ras en Genootskap in die 1940’s tot waar ons vandag
staan het baie verander ten opsigte van ‘n hele paar eienskappe. Dit bly egter ‘n
uitstekende ras wat ideaal is vir slaglamproduksie.
Erika – Die Dormerras is my passie, liefde en lewe. Dis die mees fantastiese skaapras
en ek is baie trots daarop dat dit eg Suid–Afrikaans is. Ek glo die ras beskik oor al die
ekonomiese eienskappe van ‘n ideale vleisras. Finansieel glo ek dis die ras wat die
grootste inkomste in die kortste tydperk moontlik verseker, ook vir kuddetelers.
Vroeër was daar meer kompetisie in terme van skoue. Uitstallings het dit tot ‘n
mate vervang. Die ras het verskeie hoogte en laagte punte ervaar. As gevolg van
veediefstal en die ekonomie het heelwat lede in die negentiger jare bedank. Danksy
die besondere ras eienskappe en goeie reklame het die ledetal die afgelope paar jaar
weer vinnig toegeneem.
Watter veranderinge het die Dormer kantoor
ondergaan deur die jare?
Lettie – Gedurende Mei 1964 het die Sekretariaat te groot geword om verder onder
SA Stamboek se bestuur en gebou gehuisves te word en word Stoetvee Dienste
(Pedstock) in die lewe geroep. Bestuur deur ‘n“Board of Mangagement”gekies uit
verteenwoordigers van telersgenootskappe wat van ons dienste gebruik gemaak
het.
Die Dormers het in 1975 erkening gekry as ‘n ras en het by stoetvee aangesluit.
In 1986 kon die nuut aangestelde bestuurder nie die pyp rook nie en het die
20 Genootskappe van die dienste gebruik gemaak het elkeen sy eie heil gaan soek.
3 Genootskappe nl. die Dormers,Varktelers en Gelbvieh het gevra dat ek en ‘n ander
dame hul kantoor sal beman. Stoet Buro is in 1990 in die lewe geroep, later het die
Sussex en Ile de France genootskappe ook by ons aangesluit. In 1997 het Stamboek
ons genader om weer aan te sluit en die Stamboek Sekretariaat uit te brei.
Wat dink u van die Stoetbedryf in Suid–Afrika?
Erika – Stoeterye is noodsaaklik waar telers meerderwaardige, prestasiegetoetste
diere met spesifieke vasgeteelde eienskappe kan bekom. Ek glo dat ‘n koper veral
op die Nasionale Veiling duidelik moet kan sien wat hy koop en nie om die bos gelei
word deur veral oorvoerde diere nie.
Charl – Geweldig kompeterend, wat baie kapitaal en fisiese insette verg. Die mark is
tans ook baie selektief en daarom is die uiters belangrik om met die beste kwaliteit
te boer.
Enige raad vir ander / nuwe telers?
Lettie – Nuwe idees en bloed is goed solank as wat die goeie en beproefde
maatstawwe behoue bly. Daar moet gewaak word om nie weg te beweeg van dit
waarvoor die ras geteel is nie en dit is om ‘n suiwer witwol produserende ras wat
slaglammers van die veld af kan produseer.
Charl – Jy moet ‘n passie, liefde en geloof hê in wat jy doen.
Erika – Maak seker of jy stoet of komersieel wil boer. Hê ‘n voorkeur of liefde vir
die Dormerras. Eerlikheid en integriteit is prioriteit nommer een. Skaf diere aan
van iemand met wie jy ‘n pad kan stap en kan vertrou, wie jou sal help en die ras se
belange op die hart dra en nie net vir finansiële gewin nie.
D o r m e r 2 0 1 0 5 9

Dormer Aktiewe lede soos op 14-04-2010
D o r m e r 2 0 1 0 6 1

6 2
D o r m e r 2 0 1 0