klop006nede08_01.pdf

DE STAAT OF DE CONCESSIONARISSEN.
de gewesten doorkruisende, niet slechts een algemeen middel
van verkeer openen, dat aan vele plaatsen nieuw leven en
nieuwen bloei schenken zou, maar ook Nederland zou maken
tot den weg, waar langs de producten van het buitenland naar
andere werelddeelen konden vervoerd worden. Nu of nooit,
zoo meende men, was het tijd om de handen aan het werk te
slaan. Een aanzienlijk bedrag der schuld was reeds door de
rijke Oost-Indische baten geamortiseerd en in het vorige jaar
was dit bedrag zelfs tot 20 millioen gestegen, terwijl bovendien
het budget van den Staat een batig saldo in twee achtereenvolgende
jaren van respectievelijk negen en zes ton aanwees.
Geen wonder, dat velen meenden dat de Staat niet beter
kon doen, dan, zelf de zaak ter hand te nemen. Dan zou de
onderneming op algemeene en ruime schaal kunnen aangelegd
worden en particuliere, stedelijke en gewestelijke belangen zou-
den voor het algemeen staatsbelang moeten wijken, terwijl
betere regeling zou verkregen en eene doodende concurrentie,
waarvan ten slotte de burgers des lands de dupe zouden zij n,
voorkomen worden kon. Anderen daarentegen, ofschoon dit
alles gedeeltelijk toegevende en overtuigd, dat, zoo de Staat
de zaak aan maatschappijen overliet, deze zich zeker meer
door de zucht tot winst, dan door het belang van het land en
zijne ingezetenen zouden laten leiden, achtten, dat de gunstige
omstandigheden slechts toevallig mochten gerekend worden en
geen grand gaven, om er voor de toekomst op te bouwen.
Dit gold vooral, zoo meenden zij, de Oost-Indische baten, die
zeker spoedig zouden inkrimpen, daar nu reeds de klacht hoe
langer zoo sterker vernomen werd, dat men de bezittingen
verwaarloosde, om hetgeen zij afwierpen eeniglijk en alleen
ten bate van het moederland te besteden. Anderen achtten,
dat de Staat het particulier initiatief ook in dezen zoo vrij
mogelijk moest laten en al de schaduwzijden daaryan voorkomen
kon door aan de te geven concession bepaalde voorwaarden
te verbinden en sterke contrOle uit te oefenen, terwijl
men oordeelde, dat de baten uit de Oost zuiver voor de Kolonien
moesten worden besteed. Zoo waren er twee partijen te
DI. VIII. 5
65