klop006nede08_01.pdf

262 PATRIMONIUM.
triomf gevierd te hebben. Wel mocht het haar gelukken een
tweetal harer leden in de Kamer te brengen, doch verdeeldheid
was reeds in den boezem der partij ontstaan, en Domela
Nieuwenhuis moest voor het geweld der zoogenaamde Parlementaire
Socialisten wijken en zelfs het redacteurschap van „Recht
voor Allen" neerleggen, terwijl de Bond meer dan 50 afdeelin-
gen verloor.
In de Christelijke kringen der Natie was men allerminst
koud gebleven voor de bewegingen onder de werklieden. „Patrimonium"
werd opgericht, welks leden geen vrede konden
hebben met het Algemeen Nederlandsch Werklieden verbond,
omdat dit de neutrale school als middel tot verbetering van
den toestand beschouwde en deze derhalve bevorderde. Vooral
aan mannen als Kater en Poesiat dankte Patrimonium naast
God haar welslagen. Het vond in den beer Wolbers een begaafd
redacteur voor zijn „Werkmansvriend," en daar de Vereeniging
zich zeer tegen de vigeerende Staatsbemoeiing kantte, moest
zij weldra op staatkundig terrein treden. Even sterk als de
Nederlandsche Werklieden- bond zich aan de zij de schaarde der
Liberalen, zoo schaarde Patrimonium zich even sterk aan die der
Anti- revolutionairen. Het bood adressen aan tegen de wet op
het Lager Onderwijs van 1878, tegen het ontwerp tot beperking
van den overmatigen arbeid en de verwaarloozing
van kinderen, niet als zouden deze misstanden door den Bond
gebillijkt worden, maar wij1 de Staat het souverein gezag der
ouders aantastte. Het vraagde om kiesbevoegdheid voor de mannelijke
hoofden van gezinnen, om splitsing van meervoudige
districten, om invoering van persoonlijke dienstplicht, enz. enz.
De verdeeldheid, welke zich in dezen kring gelden deed, werd
voor een tijd althans bezworen, toen Dr. A. Kuyper in 1891
het initiatief nam tot het houden van een Sociaal Congres,
dat hij, als Voorzitter, met een bezielde rede over het Sociale
vraagstuk en de Christelijke religie opende ; een eigen Sociaal
Program werd uitgevaardigd en tot grondslag aangenomen ook
voor den strijd van Patrimonium bij de Stembus. De Bond
telt 16o afdeelingen en 13.000 leden.