klop006nede08_01.pdf

DE WERKENDE STAND. 261
handel in het algemeen, en met recht mag hier gewezen worden
op den snellen voortgang, welke sommige maatschappijen, bijv.
de Deli-maatschappij, mochten maken.
Onder den werkmansstand deed zich hoe langer zoo meer
de behoefte tot aaneensluiting gevoelen, vooral toen zich de leuze
„loonsverhooging en regeling van den werktijd" al sterker op
den voorgrond drong. Wel werden ook hier te lande afdeelingen
van de „Internationale" gevestigd, die den strijd reeds lang
in het buitenland aangegord had tegen godsdienst en eigendom,
doch het straks opgerichte Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond,
in 1871 tot stand gebracht, toonde van stonde aan, dat
het den nationalen aard getrouw wilde blijven en niets met
de „Internationale" gemeen wenschte te hebben. Wel deed de
Socialistische beweging ook hier zijn invloed gelden en trachtte
de Bond, mede door handelend optreden op het gebied der
politiek, het lot van den werkman te verbeteren en zelfs nam
de Voorzitter van den Bond, de beer Heldt, plaats in de Ver-
.
tegenwoordiging des Volks, doch men bleef het recht van het
bijzonder eigendom erkennen en wilde geen revolutie. Sinds
1878 begon de Sociaal-democratie zich meer krachtig te ontwikkelen,
toen Domela Nieuwenhuis als haar pleitbezorger optrad.
Met zijn „Recht voor Allen" en vooral met zijn talent
als volksredenaar wist hij zijn invloed steeds meer te vestigen,
en in 1883 werd de Sociaal-democratische Bode opgericht.
Men begon lezingen en optochten te houden, cocialistische vakvereenigingen
te stichten, demonstraties na te jagen, en ook in
de Kazerne zocht men zijn aanhang. Krachtig moest de Politie
optreden tegen de ruwe en ongemotiveerde taal, waarin
de leiders vaak durfden uitkomen voor hun gevoelen over
Staat en Overheid, wet en recht. Oproeren en processen volgden
en Nieuwenhuis zelf werd tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld,
waarvan hem echter op den jaardag der Prinses vijf
maanden geschonken werden. De verkiezingen, volgens de herziene
Grondwet in 1887 uitgeschreven, brachten hem in de Kamer,
doch daarmede scheen dan ook de Sociaal-democratie
hier te lande, voor zoover het 't uitwendige gold, haar hoogsten