klop006nede08_01.pdf

HET ONTWERP-KAPPEYNE. 189
hunne vrijheid te berooven en in zekere godsdienstige meening
te dringen. Daarom moest ook het Kabinet-Heemskerk
vallen. Van hem toch, zijne vorige pogingen hadden het bewezen,
konden de Liberalen geen Wet wachtten, die aan de
hooggeplaatste verwachtingen van Volksonderwijs voldoen zou.
Hij was, zooals Kappeyne het bij de begrootingsdiscussie uitdrukte
: „een conservatief staatsman, die zich op clericale krukken
in evenwicht hield op liberaal ijs." Daarom nam toen
reeds Moens het initiatief, waarbij wel niet al de verwachtingen
van Volksonderwijs vervuld werden, maar toch 40 percent
van de kosten voor het Onderwijs op rekening van den Staat
zouden komen. Van alle zijden gingen er uit de voorstanders
van het Bijzonder Onderwijs stemmen tegen het voorstel Moens
op, dat echter plaats maakte voor het ontwerp, straks door
minister Heemskerk ingediend. Heftige tegenkanting ondervond
bij de Anti-liberalen het ontwerp Heemskerk, dat niet slechts
geenerlei rekening hield met hunne grieven, maar ook vooral
in de daarbij gevoegde memorie van toelichting de bezwaren
der overtijde met bitteren spot bejegende. Zoo boden de hoofden
van 258 bijzondere scholen te Amsterdam, gezamenlijk door
ongeveer 41.000 leerlingen bezocht, den Koning een adres aan,
waarin zij verklaarden, dat het Bijzonder Onderwijs rechtmatige
aanspraak had op staatsrechterlijke gelijkstelling met het Openbare
en waarbij Zijne Majesteit eerbiedig werd verzocht, haar
zorg voor het onderwijs op zoodanige wijze te behartigen, dat
ook voor hen, die niet tot de zeer rijken behoorden, de vrijheid
om andere dan openbare scholen te bezoeken, geen gevaar
liep. Een achttal anti-revolutionaire kamerleden, de heeren
Van den Berg van Heemstede, Schimmelpenninck van der Oye,
Kuyper, Van Wassenaer van Catwijck, Teding van Berkhout,
A. Mackay, Van Asch van Wijk en Van Heemstra, dienden
reeds bij 't onderzoek van het ontwerp in de sectien eene collectieve
nota in, waarbij op dringenden, doch waardigen toon
de „voorziening van het zedelijk belang en de vrijheid van
conscientie en staatsrechterlijke gelijkheid voor de beide takken
van onderwijs" verlangd werd. Zij vraagden als hun minimum,