klop006nede08_01.pdf

188 DE SCHOOLSTRIJD.
leden door den eisch, welke de Godsdienst aan de School
stelde ; de laatsten daarentegen oordeelden, dat kennis en
beschaving, zoo ze niet ten gebruike van het godsdienstig
bewustzijn gesteld werden, ten verderve leidden. Reeds van 1857
of woedde de strijd tusschen de beide partijen al heviger.
Hoe meer en hoe heftiger de aanvallen van de Anti-revolutionairen
en Roomschen tegen de wet gericht werden, des te
sterker verklaarden de Liberalen, dat zij dit paladium voor de
toekomst des yolks ten einde toe zouden verdedigen. Dr. A.
Kuyper, ook in de Kamer in Groen's arbeid getreden, heette
het vigeerend Schoolstelsel „een kwetsing der gewetensvrijheid"
voor zijne partijgenooten, eischtte scheiding der School
naar de godsdienstige gezindheden en achtte wijziging van art.
194 der Grondwet gebiedend noodzakelijk. Geen subsidie, welke
het vrije onderwijs moeilijk vrijhouden kon van afhankelijkheid
van den Staat, maar restitutie, waarbij het voordeel erkend
werd, dat het vrije onderwijs aan den Staat waarborgde, benevens
de erkenning van zijn goed recht, dat was Dr. Kuyper's
leuze. Intusschen was het vooral de vereeniging Volksonderwijs,
die door haar voornaamste pleitbezorgers, haren stichter
A. Moens, afgevaardigde der Tweede Kamer voor het kiesdistrict
Sneek, en Mr. Kerdijk, een bekwamen rechtsgeleerde
van radicale richting, het vuur nog feller aanblies, toen zij,
niet tevreden met hetgeen de wet reeds aan de Lagere School
verzekerde, nog op uitgebreider staatsbemoeiing in zake het
Onderwijs aandrong en de kosten voor het Onderwijs bijna
geheel ten laste van het Rijk brengen wilde. Fel werd daardoor
de politieke haat tusschen de beide partijen en van weerszijden
hield men zich overtuigd, dat de strijd slechts met de geheele
vernietiging van een der beiden kon beslecht worden en bij al
de voorstellen, door Volksonderwijs tot wetsverbetering ingediend,
schemerde dan ook niet onduidelijk 't streven door om de
vrijheid van het Bijzonder Onderwijs geheel en al te vernietigen,
en . dat eeniglijk en alleen door middel van den Staat, alsof
de Regeering gerechtigd was met behulp van de gelden, door
alien saAmgebracht, een deel der burgers van hun recht en