klop006nede08_01.pdf

166 HET ONDERWIJS.
Ook op het gebied van het onderwijs verklaren de Conservatief-kolonialen
zich tegen de heerschende richting. Onder
het conservatief bewind werd, 't kan niet ontkend worden, het
volksonderwijs dermate verwaarloosd, dat de Indische ouders,
wilden zij hunne kinderen doen beantwoorden aan hunne maatschappelijke
bestemming, wel genoodzaakt waren hen naar het
Moederland te zenden. Nauwelijks hadden de Liberalen echter
't roer in handen, of 't lag geheel op hun lijn om ook hier al
die zegeningen te verspreiden, welke men, naar men zich voorstelde,
door de neutrale volksschool reeds over het Vaderland
had gebracht. Verbetering van het onderwijs, dat toovermiddel
tegen alle maatschappelijke en nationale kwalen, die onmisbare
voorwaarde tot volksgeluk en volkswelvaart, werd ook hier het
wachtwoord. Gewone lagere en middelbare scholen werden op-
gericht in grooten getale, jammer slechts dat het onderwijs,
daarin verstrekt, geheel en al door Nederlandsche beschouwing
werd geregeerd en in Nederlandschen geest gegeven, ofschoon
men de middelen om daardoor de bevolking en hare kinderen
meer aan het Moederland te verbinden, maar al te zeer verwaarloosde.
En de voorstanders van het liberaal-koloniaal bestuur konden
deze en andere beschuldigingen van dien aard niet altijd afwijzen.
Zoo sprak de gouverneur-generaal Meyer bij zijn aftreden
: „Bevreemdend is het feit niet, dat de uitgaven in Indie
steeds toenemen en niet door even zekere ontvangsten worden
opgewogen. Ten onrechte wordt dit vaak aan de Indische regereeging
toegeschreven. De oorzaak daarvan is in werkelijkheid
gelegen in de veranderde beginselen, die door 't regeeringsregle-
ment van 1855 zijn in het leven geroepen, en in den aandrang
tot ontwikkeling, dien de al meer en meer ontwaakte belangstelling
in de Kolonien in het Moederland heeft weten op te
wekken. Men denke, bij voorbeeld, aan de voorschriften omtrent
de beperking der heerendiensten, het verbod van gedwongen
levering, de meer strenge bescherming van den Inlander tegen
willekeur, de ontwikkeling van handel, landbouw en nijverheid,
de verbetering van het rechtswezen, de uitbreiding van onder-