klop006nede08_01.pdf

HET CULTUURSTLLSEL. 161
hun streven vrij en onbelemmerd moeten staan tegenover de
Inlandsche Maatschappij."
Reeds de zending van den regeerings-commissaris Elout,
in 1816, was een poging geweest tot verwezenlijking van
het ideaal der Liberalen, waarmede op Koloniaal terrein de
Anti -revolutionairen tamelijk wel medegingen, ook al verschilden
beiden vaak in beginsel en middelen. Andermaal echter
zegevierde de conservatieve politiek, zoodat zelfs in 1848
nog ongeveer dezelfde toestand in Indie en hetzelfde gemis aan
belangstelling voor de Kolonien in het Moederland heerschte.
Ja, het was er zelfs niet beter op geworden, daar onder de
politiek van eigenbaat vele misbruiken ingeslopen waren, waardoor
de Inlanders uitgezogen, de vrienden van het bewind in
het Moederland op onbillijke wijze bevoordeeld en contracten
gesloten werden, welke het licht schuwden. Langzamerhand
deden zich uit alle richtingen, de Conservatieven alleen uitgezonderd,
stemmen tegen het cultuurstelsel hooren, maar, ook
al ontwaakte de volksconcientie, men nam nog steeds de millioenen
aan, welker toevloeiing als de vrucht daarvan gerekend
werd en, zoo krachtige stemmen zich in Indie deden hooren,
de Regeering had krachtige maatregelen om ze het zwijgen op
te leggen en beroofde van officieele ambten of gebruikte het
recht van uitzetting voor hen, die al te zeer den werkelijken
toestand aan het licht brachten. Twee geweldige slagen werden
aan de conservatieve partij op koloniaal gebied toegebracht,
de eerste met eigen stok. De bedreiging, aan Van Hoevell gezonden,
was oorzaak, dat hij zelf het ontslag vraagde, waarmede
men hem gedreigd had en naar het Moederland terugkeerde,
waar hij, grootendeels door den steun der Katholieken,
verbolgen als dezen waren over de uitzetting van een viertal
hunner priesters, straks de afgevaardigde voor het district Almelo
in de Tweede Kamer gebracht werd en weldra als leider
optrad van hen, die ten opzichte van Indie de liberale
politiek volgden. Een tweede was de verschijning in 1860 van
een werk, getiteld „Max Havelaar," van de hand van Douwes
Dekker, onder den pseudoniem van Multatuli, dat grooten op-
Dl. VIII.