Duurzaam bouwen met gerecycleerde bouwmaterialen - KHBO ...

centra
OOSTENDE. Bij ‘duurzaam bouwen’ denken we vooral aan zonnepanelen, passiefwoningen en allerlei
concepten voor energierecuperatie of energiebezuiniging. Er zijn nog andere manieren om duurzaam
om te gaan met schaars goed. Een voorbeeld daarvan is de recuperatie van bouwpuin door dat op een
slimme manier opnieuw in de bouwketen in te brengen. De afdeling Bouwkunde van de Katholieke
Hogeschool in Oostende levert daarover al enige tijd succesvol onderzoek.
De Belg is een bouwer, dat is geweten.
Onze economische ontwikkeling is nauw
verbonden met de ontginning van natuurlijke
bouwmaterialen, zoals bouwzand,
grind, leem en klei, maar die materialen
zijn niet onuitputtelijk. Bij stopzetting van
de grindwinning in Limburg zal
Vlaanderen nog maar aan 15% van zijn
vraag naar bouwzand kunnen voldoen
(tegenover 51% nu). Sinds 2003 maakt de
Vlaamse overheid daarom diverse decreten
over oppervlaktedelfstoffen om ‘op
een duurzame manier te voorzien in de
oppervlaktedelfstoffenbehoefte ten
behoeve van de huidige en toekomstige
generaties’. Daarbij proberen ze met een
planhorizon van 25 jaar de toekomstige
noden in kaart te brengen en die te vergelijken
met de beschikbaarheid in ontgin-
I-mag maart 2009
ningsgebieden. Wat onomstotelijk vaststaat,
is dat er moet worden gewerkt aan
valabele alternatieven om aan de vraag te
kunnen blijven voldoen.
Overvloed
Jaarlijks wordt er in Vlaanderen ongeveer
10 miljoen ton bouw- en slooppuin geproduceerd
en die hoeveelheid neemt nog
toe. Dat bouw- en slooppuin wordt volgens
de Vlarea-regelgeving verwerkt tot
puingranulaten. Sedert de invoering van
Vlarea hebben de puinbrekers wel meer
inspanningen geleverd om de kwaliteit
van het puin af te stemmen op de eisen
van de overheid. Vandaag stellen we vast
dat ruim 90% van het bouw- en sloopafval
wordt omgezet in secundair bouwmateri-
16
Duurzaam
bouwen met
gerecycleerde
bouwmaterialen
KHBO onderzoekt
mogelijkheden om bouwpuin
meer en beter te hergebruiken
aal dat perfect verwerkt kan worden in
nieuwe bouwmaterialen. Daarmee is
Vlaanderen zelfs Europees koploper.
Wat toepassingen betreft, scoren we niet
zo goed. Bouwpuin wordt vooral gebruikt
als funderingsmateriaal voor wegenbouwtoepassingen.
Dat is in feite een ‘downcycling’
van betonpuin in plaats van het
eigenlijke ‘recycling’. Een betere kennis
van de prestaties van dat materiaal zal
bijdragen tot een beter gebruik ervan.
Op het vlak van recyclage van betonpuin
werd al eerder onderzoek gedaan en studies
wezen uit dat recyclagebeton kan
worden gebruikt, als men rekening houdt
met enkele voorzorgsmaatregelen. Het
gebruik van bouwpuin in cementdekvloeren
werd tot op heden nog niet onderzocht.

Bij stopzetting van de
grindwinning in Limburg zal
Vlaanderen nog maar aan
15% van zijn vraag naar
bouwzand kunnen voldoen
(tegenover 51% nu).
Dekvloeren
Een dekvloer (beter bekend als chape) is
de laag die in principe geplaatst wordt
boven de druklaag die op de welfsels ligt.
De dekvloer is de fundering waarop later
de vloer gelegd wordt. Hij bestaat traditioneel
uit een aardvochtig mengsel van
cement en bouwzand.
De zandgroeven die ons voorzien van
bouwzand, raken stilaan uitgeput.
Invoeren van bouwzand is een duur alternatief
dat economisch voelbaar zal zijn
door de vele kleine kmo’s die actief zijn in
die branche. De economische impact bij
een stopzetting van de zandwinning zal
zich gaandeweg in de gehele gebouwensector
laten voelen.
De afdeling bouwkunde van KHBO in
Oostende zag daar een mooie uitdaging in
om er toegepast wetenschappelijk onderzoek
rond op te zetten. In een Tetra-project
ging het team onder leiding van Ing.
Luc Boehme na in hoeverre puinbrekerzand
kan worden gebruikt als vervanger
van natuurlijke granulaten in cementgebonden
dekvloeren. De technische kenmerken
van gerecycleerd materiaal zijn
natuurlijk niet dezelfde als die van de originele
materialen.
ONDERWIJS
Ing. Luc Boehme MSc met enkele onderzoeksstudenten. Onderzoeksopstelling.
Leren uit ervaring
Uit voorgaande onderzoeken in HOBUfondsprojecten
leerde de onderzoeksgroep
al heel wat over het gedrag van
puingranulaten. In een eerste project produceerde
men betonblokken uit gerecycleerd
materiaal. Voor de volle betonblokken
gebruikte men tot 95% gerecycleerd
materiaal, voor de holle blokken tot 75%.
Natuurlijke grondstoffen worden op die
manier voor een zeer hoog percentage vervangen.
De gerecycleerde blokken blijken
ook iets lichter uit te vallen en dat is voor
de arbeider een goede zaak. Het beïnvloedt
ook de transportkosten gunstig.
In een eerste project
produceerde men betonblokken
uit gerecycleerd materiaal.
Voor de volle betonblokken
gebruikte men tot 95%
gerecycleerd materiaal,
voor de holle blokken tot 75%.
Bij een ander onderzoek gebruikte men
ook mengpuin in de zoektocht naar meer
valoriseerbare toepassingen. Zo heeft
men met gestabiliseerde mengsels alternatieven
gevonden voor de aanleg van
fietspaden. Voor recreatieve fietspaden
door natuurgebieden houdt men immers
niet meer zo van asfalt of beton. Huidige
alternatieven, zoals dolomiet en ternair
zand, zorgen dan weer voor stoffige
wegen in de zomer en modderpoelen in de
winter. Bovendien overgroeien de fietspaden
snel, zodat veelvuldig onderhoud
noodzakelijk is.
In Nieuwpoort experimenteerde KHBO
met een betonmengsel dat voor 60% uit
gerecycleerd materiaal bestaat. De eisen
die aan het materiaal gesteld werden,
werden ruimschoots behaald en bovendien
bleef het fietspad vrij van overgroeiing.
Bij een tweede fietspad koos men
voor een mengsel van cement en zand.
Ook daar waren de resultaten meer dan
bevredigend.
Materiaaleigenschappen
De ervaringen uit die onderzoeken zijn
een goed vertrekpunt voor het nieuwe
onderzoek. Belangrijke besluiten uit die
onderzoeken gingen vooral over het
poreuze karakter van de materialen, waardoor
de waterbehoefte extra bestudeerd
moet worden. Dat zal zeker gevolgen hebben
voor het droog- en krimpgedrag van
de vloer.
Ook stelde men vast dat de aanwezigheid
van bepaalde stoffen een invloed kan hebben
op de binding en finaal op de mechanische
eigenschappen van de vloer.
Het Tetra-project is nu een jaar ver. In het
komende jaar zal proefondervindelijk
vooral de receptuur ontwikkeld worden.
De proeven moeten de beste mengverhoudingen
opleveren en worden ook uitgevoerd
op dekvloeren na verharding.
In de verschillende parameterstudies en
laboproeven zal worden nagegaan hoe
men mogelijk sterkteverlies kan uitsluiten
en hoe men controle houdt over mogelijke
krimpverschijnselen. Het onderzoek wordt
nog voort uitgebreid. Zo wordt de invloed
van vloerverwarming nagegaan bij het
gebruik van chape, waarin het zand
gedeeltelijk vervangen is door fijne puingranulaten.
Ook worden de resultaten
vergeleken van hechtende en niet-hechtende
dekvloeren.
In een laatste fase wordt de ervaring van
de uitvoerder getoetst. De onderzoeksgroep
zal een proefvloer opzetten waarbij
de deelnemende dekvloerbedrijven hun
ervaring met het gebruik van het materiaal
kunnen beoordelen. Daarbij zullen een
aantal mechanische kenmerken en parameters,
zoals het drooggedrag, getest
worden.
De resultaten van het onderzoek zijn
enerzijds gericht op de puinverwerkende
sector en anderzijds op de sector van de
dekvloeren en bij uitbreiding daarvan op
de hele bouwsector.
Meer informatie? http://recyscreed.aokhost.com
of Ing. Luc Boehme - luc.boehme@khbo.be.
Tekst en foto’s: Lic. Diane LUYTEN
17 I-mag maart 2009