Plaasbesoeke • Lamhokkies • Genomic selection ... - SA Stamboek
Plaasbesoeke • Lamhokkies • Genomic selection ... - SA Stamboek
Plaasbesoeke • Lamhokkies • Genomic selection ... - SA Stamboek
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Issue 33<br />
January - March 2013<br />
INCORPORATING <strong>SA</strong> HORSEMAN<br />
ISSN 2227-085X<br />
<strong>Plaasbesoeke</strong> <strong>•</strong> <strong>Lamhokkies</strong> <strong>•</strong> <strong>Genomic</strong> <strong>selection</strong> <strong>•</strong> Rooiwater
FOREWORD VOORWOORD<br />
by Dr Pierre van Rooyen deur dr Pierre van Rooyen<br />
The fact that 2013 kicked off with the unfortunate events<br />
relating to the labour disputes in the Western Cape, is of<br />
grave concern. This demoralising game has already caused<br />
great damage.<br />
However, the start of the new year was also met with hope<br />
and excitement following widespread rains. So, amidst all the<br />
turmoil, there are still so many things to be thankful for and to<br />
look forward to.<br />
Do some introspection<br />
As farmers we are the suppliers of safe and affordable food. We<br />
are also the creators of jobs and suppliers of housing.<br />
Amidst all of this we are also of course naturally duty-bound<br />
to conduct continuous and responsible introspection. Am I<br />
indeed treating my staff in a proper and dignified manner? Am<br />
I sufficiently equipping myself so that I may be regarded as the<br />
steward of the land that I farm on? Do I conduct myself in a<br />
responsible manner when utilising the resources at my disposal?<br />
Each of us must answer these questions<br />
truthfully. But then those appointed to<br />
govern us and our country, must start acting<br />
responsibly by being accountable for their<br />
deeds and actions.<br />
Listening to everyone who made predictions<br />
about 2013, one comes across contrasting<br />
ideas varying between hope, concern,<br />
warnings and good prospects. In the midst of<br />
it all one must keep a cool head, plan and<br />
take decisions. This is when you once again<br />
realise that you have to trust and, in view<br />
of your dependence on the Creator, do what<br />
your hands are meant to do, and do it well.<br />
Synergy at Stud Book<br />
With regard to Stud Book, it is encouraging to look back and say<br />
that things went quite well during the first year in which we<br />
tackled the almost impossible, for the sake of sustainability and<br />
credibility in the livestock industry.<br />
It wasn’t easy, but after an intensive training session<br />
involving all the technical advisors in the various regions,<br />
animal scientists, geneticists and IT-staff during the first<br />
working week of the year, we now find ourselves enveloped by<br />
a spirit of optimism and zeal. The synergy that has developed<br />
among colleagues with world-class skills and experience in<br />
animal recording, has led to some innovative thoughts and plans<br />
to empower our breeders to produce even more efficiently and<br />
profitably.<br />
May we experience a 2013 signified as the year in which sense,<br />
reason and tolerance prevailed in our beautiful country. SB<br />
"<br />
Dat 2013 met die ongelukkige gebeure rakende<br />
die arbeidsgeskil in die Wes-Kaap afgeskop het, is<br />
kommerwekkend. Hierdie demoraliserende spel het<br />
reeds onberekende skade aangerig.<br />
Die begin van die jaar dui egter ook op hoop en opwinding<br />
na wydverspreide goeie reëns. Te midde van alles is daar nog<br />
soveel om voor dankbaar te wees en na uit te sien.<br />
Doen introspeksie<br />
As boere is ons die verskaffers van veilige en bekostigbare<br />
voedsel. Ons is ook werkskeppers en behuisingsverskaffers.<br />
Midde dit alles moet ons ook natuurlik voortdurend op<br />
verantwoordelike wyse introspeksie doen. Hanteer ek inderdaad<br />
my personeel op ’n betaamlike, menswaardige wyse? Rus<br />
ek myself voldoende toe om as rentmeester van die grond<br />
waarop ek boer, geag te kan word? Gaan ek op ’n verantwoordelike<br />
wyse met die hulpbronne tot my beskikking om? Dit<br />
moet ons elkeen eerlik vir onsself uitmaak. Maar dan moet ook<br />
hulle wat oor ons aangestel is en dié wat<br />
die land regeer, verantwoordelikheid aan die<br />
dag lê om vir hul dade en optrede aanspreeklikheid<br />
te aanvaar.<br />
Luister ’n mens na almal wat aan die begin<br />
van die jaar voorspellings waag oor wat in<br />
2013 gaan gebeur, kry jy uiteenlopende<br />
gedagtes wat wissel tussen hoop, kommer,<br />
vermanings en mooi vooruitsigte. Gedagtig<br />
aan dit alles, moet jy kan kop hou, beplan en<br />
besluite neem. Dit is wanneer jy weer besef<br />
dat jy moet vertrou en, in afhanklikheid van<br />
jou Skepper, doen wat jou hand vind om te<br />
doen – so goed as moontlik.<br />
Sinergie by <strong>Stamboek</strong><br />
Wat <strong>Stamboek</strong> betref, is dit bemoedigend om terug te kyk en te<br />
kan sê dat die eerste jaar waarin ons, ter wille van volhoubaarheid<br />
en geloofwaardigheid in die veebedryf, die bykans onmoontlike<br />
aangepak het, goed afgeloop het.<br />
Dit was nie maklik nie, maar na afloop van ’n intensiewe opleidingsessie<br />
vir al ons tegniese adviseurs in die streke, veekundiges,<br />
genetici en IT-personeel tydens die eerste werksweek hierdie<br />
jaar, heers daar ’n aansteeklike gees van optimisme en ywer.<br />
Die sinergie wat ontwikkel het tussen kollegas met wêreldklas<br />
kundigheid en ervaring in diere-aantekening, het gelei tot innoverende<br />
denke en planne om ons telers te bemagtig om nog<br />
meer doeltreffend en winsgewend te produseer.<br />
Mag ons ervaar dat 2013 gekenteken sal word as dié jaar<br />
waarin sin, rede en verdraagsaamheid in ons mooi land geseëvier<br />
het. SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 1
2<br />
REDAKTEURSBRIEF<br />
Is tegnologie besig om die spreekwoordelike appelkar om te<br />
gooi? En is dit ’n goeie ding of nie?<br />
Tradisioneel bestaan die stoetbedryf mos uit lae, of strata.<br />
In ’n gegewe telersgenootskap, byvoorbeeld, sal daar tipies ’n<br />
klompie van die voorste (en gewoonlik die oudste) stoete wees<br />
wat eintlik maar die meeste van die genetika in die ras genereer.<br />
Hulle sal dan hulle genetika aan die volgende laag telers verkoop wat,<br />
hoewel hulle ernstig daarna streef om die hoogste vlak te bereik, eintlik<br />
vermeerderaars is van die genetika wat hulle by daardie boonste laag<br />
telers gekoop het.<br />
Dan is daar die onderste laag telers wat uit daardie telers bestaan<br />
wat uitsluitlik aan kommersiële produsente voorsien. Hulle bulle het<br />
doodgewoon nie die aansien wat sal maak dat telers uit die boonste<br />
lae sou belangstel nie.<br />
"Telers sal ernstig moet konsentreer op daardie<br />
aspekte van die aanbod aan hulle kliënte wat wel<br />
differensiërend is. Die feit dat ’n bul deur ’n sekere<br />
teler geteel is, gaan al minder gewig dra"<br />
BLUP het dié appelkar al begin skud. Skielik kom daar bulle met<br />
uitstekende teelwaardes na vore uit kuddes van telers van wie dit nie<br />
verwag word nie. Die vraag is watter effek genomika op die bedryf<br />
gaan hê. Skielik lyk die speelveld heeltemal anders. Skielik kan diere<br />
uit verskillende kuddes op gelyke vlak met mekaar vergelyk word, sonder<br />
dat die reputasie van een teler teenoor die ander ’n invloed het.<br />
Wonder van tegnologie<br />
Krieket is ’n uitstekende voorbeeld van hoe tegnologie die benadering<br />
tot die spel kan verander. In ’n onlangse eendagwedstryd tussen die<br />
Proteas en Nieu-Seeland merk ’n TV-kommentator op dat ’n gegewe<br />
hou geklink het asof die bal twee keer geslaan is. Dit is een van die<br />
maniere waarop ’n speler uitgegee kan word. Die tegnologie wat wys<br />
waar die bal die kolf tref, wys toe dat die bal die kolf inderdaad twee<br />
keer getref het. As die opponerende span geappelleer het, sou die kolwer<br />
uitgegee gewees het. Die spel verander onherroeplik.<br />
Wat is die implikasie hiervan vir die stoetbedryf? Tegnologie maak<br />
die speelveld gelyk. Telers sal ernstig moet konsentreer op daardie<br />
aspekte van die aanbod aan hulle kliënte wat wel differensiërend<br />
is. Die feit dat ’n bul deur ’n sekere teler geteel is, gaan al minder<br />
gewig dra. Aspekte soos goeie nasorg en meelewing met kliënte – die<br />
spreekwoordelike ekstra myl – gaan toenemend bepaal of iemand met<br />
jou sal wil besigheid doen.<br />
Is dit ’n goeie ding? Die antwoord is irrelevant. Dit is aan die<br />
gebeur.<br />
Izak Hofmeyr<br />
Redakteur<br />
082 402 4494 / izak@veeplaas.co.za SB<br />
Editorial Committee<br />
Chief editor: Lynette Louw<br />
084 580 5120 ▪ lynette@veeplaas.co.za<br />
Editor: Izak Hofmeyr<br />
082 402 4494 ▪ izak@veeplaas.co.za<br />
Associate editor: <strong>SA</strong> Stud Book<br />
pierre@studbook.co.za / delia@studbook.co.za<br />
Publisher: Plaas Publishing cc<br />
217 Clifton Ave, Lyttelton, Centurion<br />
Private Bag X2010, Lyttelton, 0140<br />
Tel: 087 808 9776<br />
Fax: 012 348 5893<br />
Subeditor: Elizabeth Kruger<br />
083 227 8164 ▪ elizabeth@veeplaas.co.za<br />
Layout & design: Melani de Beer<br />
087 808 9776 ▪ design@veeplaas.co.za<br />
Advertisement sales: Karen Changuion-Duffy<br />
087 808 9776 ▪ karin@veeplaas.co.za<br />
Accounts: Marné Anderson<br />
087 808 9776 ▪ accounts@veeplaas.co.za<br />
Subscriptions: Aneldie Botha<br />
074 153 8380 ▪ aneldie@veeplaas.co.za<br />
Printed and bound by:<br />
Business Print<br />
Tel 012 843 7600<br />
Fax 012 843 7610/11<br />
info@businessprint.co.za<br />
www.businessprint.co.za<br />
<strong>SA</strong> Stud Book & Animal<br />
Improvement Association<br />
Pierre van Rooyen<br />
118 Henry Street, Westdene,<br />
Bloemfontein<br />
PO Box 270, Bloemfontein 9300<br />
Tel: 051 410 0900<br />
Fax: 051 447 3964<br />
<strong>SA</strong> Stud Breeder, Plaas Publishing cc and its staff and<br />
contributors, do not necessarily subscribe to the views<br />
expressed in this publication.<br />
Copyright: No portion of this magazine may be reproduced<br />
in any form without the written consent of the publishers.
COnTEnTS<br />
Wat gons? 4<br />
Fokus op ▪ Focus on<br />
Agter die kap van die byl 8<br />
Op besoek ▪ At home with<br />
’n Goeie poena bestuur beter 11<br />
Moeitevry is die wagwoord 14<br />
A prime herd for a prime school 17<br />
A visit to Villa Vista pig stud 23<br />
Bestuur ▪ Management<br />
Lamhokstelsels in perspektief 26<br />
Op jou hoede vir Asiatiese rooiwater 33<br />
<strong>Genomic</strong> <strong>selection</strong>: A breeder’s perspective 34<br />
Genomika: Samewerking is die sleutel 37<br />
Ken ons mense ▪ Glad to meet you 40<br />
OP DIE VOORBLAD:<br />
’n Groepie Bonsmara-koeie van Up George Farms<br />
(Foto deur Up George Farms)<br />
11<br />
17<br />
26<br />
Issue 33 ▪ January 2013 3
4<br />
<strong>Stamboek</strong> stel genomiese seleksiediens<br />
bekend<br />
<strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong> stel binnekort ’n volledige<br />
seleksiediens, gegrond op individuele<br />
diere se genomiese inligting, bekend. Dit<br />
sal telers in staat stel om reeds vroeg in<br />
’n dier se lewe genetiese potensiaal waar<br />
te neem, selfs sonder dat ’n nageslagtoets<br />
gedoen was. Dit is veral by melkbeeste en<br />
vir eienskappe van ander beeste waarvoor<br />
daar eers later akkurate voorspellings vir<br />
teelwaardes moontlik is (soos maternale<br />
Pole word lid van Euro<strong>Genomic</strong>s<br />
Die maatskappye VikingGenetics (Denemarke,<br />
Swede en Finland), UNCEIA<br />
(Frankryk), DHV en vit (Duitsland), CRV<br />
(Nederland en België) werk reeds sedert<br />
2009 en Conafe (Spanje) sedert 2011<br />
saam in die genomika-veld om die betroubaarheid<br />
van genomiese teling te<br />
verhoog.<br />
Boost for tropical dairy breeding<br />
The breeding of tropical dairy breeds<br />
will receive an innovative boost thanks<br />
to a partnership between the cattle<br />
improvement organisation CRV, Pfizer<br />
Animal Health and the Brazilian dairy<br />
cattle research centre, Embrapa Gado<br />
de Leite. These three parties will join<br />
forces in Brazil to develop genomic<br />
<strong>selection</strong> methods which can be used<br />
to breed Gir Leiteiro, Girolando and Guzerá<br />
cattle.<br />
The directors of Embrapa Gado de<br />
Leite, CRV Lagoa (the Brazilian branch<br />
of CRV) and Pfizer Animal Health have<br />
Senepols hou inligtingsdag<br />
Op 27 Oktober 2012 het die Senepol<br />
Beestelersgenootskap van Suid-Afrika ’n<br />
inligtingsdag aangebied met die fokus<br />
op produksie-aantekening. Die dag is by<br />
SF Haasbroek Boerdery naby Bothaville<br />
gehou en borge, Molatek en Intervet, het<br />
elk ’n praatjie gelewer. Daarna het Siebert<br />
Vermeulen van <strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong>, die<br />
hoofspreker, die afsluiting van die eerste<br />
Fase D-groeitoets van net meer as vyftig<br />
Senepol-diere bespreek en ook die praktiese<br />
toepassing en gebruik van produk-<br />
WAT GOnS?<br />
teelwaardes, langslewendheid, dogtervrugbaarheid,<br />
ens.) belangrik.<br />
Die diens is geskoei op genetiese<br />
(BLUP) evaluasies wat <strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong> vir<br />
die Suid-Afrikaanse veebedryf bied, vennootskappe<br />
met nasionale en internasionale<br />
organisasies, en die vaardighede en<br />
infrastruktuur waaroor <strong>Stamboek</strong> beskik.<br />
Aangesien die korrekte metode geskoei<br />
word op die verhouding tussen die genoom-inligting<br />
en beraamde teelwaardes,<br />
sal dit eers moontlik wees om die diens<br />
Pole het op 26 Oktober 2012 as volwaardige<br />
lid by Euro<strong>Genomic</strong>s aangesluit.<br />
Euro<strong>Genomic</strong>s het ’n ooreenkoms<br />
met Genomika Polska bereik. Die nuwe<br />
Poolse konsortium verteenwoordig die<br />
Poolse Federasie van Beestelers, die<br />
Poolse KI-bedryf (met vier KI-sentrums),<br />
die Nasionale Instituut vir Diereproduksie<br />
en die navorsingsbene van die Uni-<br />
signed an agreement to perform research<br />
focusing on dairy cattle genomics<br />
and genetic improvement in<br />
Brazil. The national breeders’ associations<br />
for Gir Leiteiro, Girolando and<br />
Guzeráin Brazil will support this research.<br />
This collaboration will enable<br />
the genetic profiles of over 20 000 animals<br />
within these three tropical dairy<br />
breeds to be analysed.<br />
The results of this joint effort are<br />
expected to be relevant to tropical<br />
dairy regions around the globe, including<br />
South America and South East Asia.<br />
– Press release<br />
siesyfers in die kudde gedemonstreer.<br />
Die dag is afgesluit met ’n gesellige<br />
braai. – Senepol Beestelersgenootskap<br />
aan te bied vir rasse sodra ’n verwysingspopulasie,<br />
in samewerking met <strong>Stamboek</strong>,<br />
daargestel is. Die diens sal egter onmiddellik<br />
gelewer kan word vir Holstein (en<br />
Holstein-tipe) melkbeeste wat deelneem<br />
aan LogixMelk.<br />
<strong>Stamboek</strong> se deelname aan IGenoP,<br />
’n internasionale genoom-konsortium,<br />
maak hierdie diens vir Holstein-beeste<br />
moontlik. Vir meer besonderhede, kontak<br />
dr Japie van der Westhuizen by epos<br />
japie@studbook.co.za<br />
versiteite van Warmia-Mazury-Olsztyn<br />
en Wroclaw.<br />
Hierdie integrasie beteken dat Poolse<br />
telers nou ook sal baat by die groot<br />
Euro<strong>Genomic</strong>s-verwysingspopulasie van<br />
meer as 25 000 nageslag-getoetste bulle<br />
asook die kennispoel in die veld van<br />
genomiese seleksie wat reeds binne die<br />
netwerk ontwikkel is. – Persverklaring<br />
Van links is Benjamyn en Crighton Pringle,<br />
verkopers, en Basie Claassen, BKB-afslaer<br />
Hoogste prys vir 2012/2013seisoen<br />
Die hoogste vetwolprys van R120/kg<br />
vir die 2012/2013-seisoen tot dusvêr<br />
is deur NC Pringle van Adelaide behaal.<br />
Die een baal BFFH met ’n mikronsterkte<br />
van 15,4 en ’n skoonopbrengs van<br />
73,62% is deur Modiano gekoop en<br />
deur BKB bemark. BKB wil graag vir<br />
mnr Pringle baie geluk wens met die<br />
prestasie en gehalte van sy produk.
Melkaantekening in die kollig<br />
Tydens ’n direksievergadering op 26 November<br />
2012 en ’n ledevergadering op<br />
27 November 2012 is belangrike besluite<br />
ten opsigte van MBISI en Melkaantekening<br />
in Suid-Afrika geneem:<br />
<strong>•</strong> Om te verseker dat MBISI steeds<br />
sy stigtingsdoelstelling nastreef, is<br />
die organisasie steeds beskikbaar<br />
om alle moontlike belanghebbers<br />
saam te snoer wat glo dat Melkaantekening<br />
in Suid-Afrika as een stelsel<br />
bedryf moet word. Die direksie<br />
en lede wil dus alle vorige beroepe<br />
herhaal, dat alle diensverskaffers en<br />
rolspelers wat besluite maak of ’n<br />
invloed daarop het, met die direksie<br />
in hierdie verband in gesprek tree.<br />
<strong>•</strong> MBISI se doel, naamlik om te verseker<br />
dat ’n internasionaal erkende<br />
melkaantekeningstelsel wat bekostigbaar<br />
is en doeltreffend bestuur<br />
word, is steeds die hoogste<br />
prioriteit. Om hierdie rede sal nuwe<br />
moontlikhede ondersoek en geïmplementeer<br />
word om nog meer kos-<br />
From the left are Wolf Edmayr, managing director BKB, Ntsokolo Simon<br />
Caleni, winner of the 2012 Chairman’s Award, the other finalists, Elsabe<br />
Pattinson, Hans Terblanche, Cecil Vollgraaff, Hennie Roets, and the<br />
chairman of BKB, Chris Louw<br />
<strong>•</strong><br />
WHAT'S UP?<br />
Die nuutverkose direksie vir MBISI is (van links na regs): Neville Hobbs, Gerhard van Rensburg<br />
(ondervoorsitter), Niekie Serdyn (voorsitter), Hannes Neethling en dr Johan Jooste<br />
tedoeltreffend dienste te lewer, wat<br />
die moontlikheid insluit om sekere<br />
administratiewe take in die toekoms<br />
op ’n ander wyse te bedryf.<br />
Die direksie het met kommer kennis<br />
geneem van melkaantekeningstelsels<br />
wat bedryf word en resultate wat<br />
verskaf word wat nie aan die internasionale<br />
standaarde voldoen, soos<br />
voorgestel deur die IKDA (Internasionale<br />
Komitee vir Diereaantekening)<br />
nie. Om hierdie rede en weens ’n be-<br />
hoorlike stelsel van kontrolering, het<br />
die direksie van MBISI besluit dat<br />
gereelde gehaltebeheer toegepas<br />
moet word op die laboratoria wat<br />
dienste verskaf en dat slegs stelsels<br />
ondersteun sal word wat deur IKDA<br />
geakkrediteer is.<br />
Vir meer inligting kontak die bestuurder<br />
van MBISI, Schalk Greyling, by e-pos<br />
MBISI.<strong>SA</strong>@gmail.com of skakel sel<br />
082 807 1544.<br />
BKB acknowledges staff<br />
On Friday, 7 December 2012, the annual Chairman’s Award prizegiving<br />
ceremony was held at BKB Head Office in Port Elizabeth.<br />
This award for employees that walk the extra mile, went to<br />
Ntsokolo Simon Caleni of GritCo in Bultfontein. The other finalists<br />
were Elsabe Pattinson from BKB AgriFin in Port Elizabeth, Hans<br />
Terblanche from BKB Bosveld in Onderstepoort, Cecil Vollgraaff<br />
from shearing services in Caledon and Hennie Roets from trading<br />
in Port Elizabeth.<br />
At the same event the PEPSE awards were also made. PEPSE is<br />
an abbreviation of the Core Values of BKB. The winners were Kevin<br />
Cuthbert for the Environment award from BKB GrainCo in Paarl, Cecil<br />
Vollgraaff for the Profit award from shearing services in Caledon,<br />
Roberto Marx for the Entrepreneur award (shared) from trading in<br />
Beaufort-West, Amanda Bezuidenhout for the Service award from<br />
fibre trading in Port Elizabeth, Henri Lambrecht for the Entrepreneur<br />
award (shared) from BKB GrainCo in Paarl and Jacques Hendrikse for<br />
the People award from trading in Colesberg.<br />
Winners of the PEPSE awards: From the left are Wolf Edmayr, managing director<br />
BKB, Kevin Cuthbert, PEPSE Environment winner, Cecil Vollgraaff, PEPSE Profit winner,<br />
Roberto Marx, PEPSE Entrepreneur winner (shared), Amanda Bezuidenhout,<br />
PEPSE Service winner, Henri Lambrecht, PEPSE Entrepreneur winner (shared),<br />
Jacques Hendrikse, PEPSE People winner and Chris Louw, chairman of BKB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 5
WAT GOnS?<br />
Drakensberger keurdersopknappingskursus<br />
Volksrust gaan weer gasheer speel vir die Drakensberger<br />
Beestelersgenootskap se jaarlikse opknappingskursus vir keurders<br />
op 6 Februarie 2013. Die dag gaan begin met ’n teoretiese sessie by<br />
die genootskap se kantoor. Daarna vertrek almal na Gryshoek vir ’n<br />
praktiese sessie, waartydens die keurders deur ’n paneel van senior<br />
keurders geëvalueer gaan word, onder andere op die bepunting en plasing van ’n<br />
groep manlike en vroulike diere.<br />
Die opknappingskursus word jaarliks aangebied voordat keurders op die keuringstoere<br />
vertrek. Twee keurders, vergesel deur ’n leerlingkeurder, besoek stoettelers oor<br />
die hele land wat diere aanbied vir keuring tydens die jaarlikse keuringstoere gedurende<br />
Maart en April.<br />
Sou enige kommersiële teler belang stel om deur die keurders in sy omgewing<br />
besoek te word, skakel gerus die Drakensberger-kantoor by 017 735 5056/8, stuur ’n<br />
e-pos aan info@drakensbergercbs.co.za of besoek www.drakensbergers.co.za<br />
– Drakensberger Beestelersgenootskap<br />
Kaapse Boerperde skitter<br />
Die Kaapse Boerperdtelersgenootkap se kampioenskappe het van<br />
25-27 Oktober 2012 op Cradock plaasgevind. Die uitslae is as volg:<br />
<strong>•</strong> Kampioen driegang kinderryperd: Colchester Showman van Steven<br />
Ferreira, Port Elizabeth.<br />
<strong>•</strong> Junior kampioen hings: Willridge Bentley van William Bullock, Mooirivier.<br />
<strong>•</strong> Senior kampioen merrie: Indiana Ntombazane van die Marais-familie,<br />
Cookhouse.<br />
<strong>•</strong> Groot kampioen vyfgang ryperd en reserwe senior kampioen hings:<br />
Indiana Coco, Johan Marais, Cookhouse.<br />
<strong>•</strong> Grootkampioen driegang ryperd en senior kampioen hings: Indiana<br />
Hiersek, JJ Marais, Cookhouse.<br />
<strong>•</strong> Grootkampioen enkeltuig: Kaptein met Baby Muller van Uitenhage.<br />
<strong>•</strong> Grootkampioen siertuig: Bakgat van Gerrit Vermeulen, Carnarvon.<br />
<strong>•</strong> Kampioen driegang ryperd onder vyf jaar: King’s Memory van Clyve Pringel,<br />
Fort Beaufort.<br />
<strong>•</strong> Junior kampioen hings, junior kampioen siertuig en reserwe grootkampioen<br />
siertuig: Willridge Bentley van William Bullock, Mooirivier.<br />
<strong>•</strong> Kampioen vyfgang kinderryperd: Indiana Roxy van die Marais-familie,<br />
Cookhouse.<br />
Die grootkampioen driegang ryperd en senior kampioen hings was<br />
Indiana Hiersek met JJ Marais van Cookhouse in die saal (Foto deur Elphita<br />
Fotografie)<br />
Download the Livestock<br />
Communicator<br />
The Livestock Communicator is a free<br />
service offered to livestock farmers<br />
and breeders of livestock. It is a desktop<br />
application managed by Plaas<br />
Publishing, the publisher of <strong>SA</strong> Stud<br />
Breeder and Veeplaas.<br />
The Communicator contains daily<br />
news, an extensive calendar of events<br />
which includes farmers’ days, auctions,<br />
etc. It also contains a resources list<br />
with informative reading and has a<br />
weather function.<br />
The Livestock Communicator can be<br />
downloaded free of charge. To download<br />
it, go to www.d6technology.com<br />
and go to “Downloads”. Select “Vee-<br />
Stock Communicator” from the dropdown<br />
menu. Follow the on-screen<br />
instructions.<br />
Or visit the Veeplaas website on<br />
www.veeplaas.co.za and click on the<br />
“Communicators” button.<br />
Should you experience any problems<br />
downloading the application,<br />
please contact Nikita Cloete on<br />
082 799 2821 or email<br />
nikita@veeplaas.co.za SB<br />
Die grootkampioen siertuig was Bakgat met Charlie Brown<br />
aan die leisels vir eienaar, Gerrit Vermeulen Carnarvon<br />
(Foto deur Phillip Tibshraeny)<br />
Issue 33 ▪ January 2013 7
Die jaar 2012 was in baie opsigte<br />
’n moeilike jaar. Een van<br />
die gevolge van 2011 se onsekerhede<br />
was dat ons dikwels<br />
inderhaas moes beplan<br />
vir 2012. Hoewel ons ’n besigheidsplan<br />
kon opstel vir die jaar, het dit onder baie<br />
groot druk plaasgevind en sou ons graag<br />
meer tyd wou hê om dit te doen.<br />
Desnieteenstaande is ek van mening<br />
dat 2012 beter afgeloop het as wat ons<br />
verwag het. Baie opwindende dinge het<br />
gebeur en ons is baie optimisties oor die<br />
uitkoms van ons besluite.<br />
Maar ons moet erken dat daar ongelukkig<br />
ook skade gekom het, veral ten opsigte<br />
van melkaantekening. Weens wanpersepsies<br />
was daar ongelukkig verwarring by<br />
baie produsente en was dit moeilik om<br />
te besluit tussen die diensverskaffers.<br />
As almal maar net na volhoubaarheid en<br />
“waarde vir geld” gekyk het, sou daar nie<br />
soveel verwarring gewees het nie. Vier suiwel<br />
telersgenootskappe het egter besluit<br />
om ons te ondersteun, terwyl een besluit<br />
om dit nie te doen nie. Dit het tot verdeeldheid<br />
gelei en die skade wat dit aan<br />
melkaantekening in die land berokken,<br />
eggo steeds.<br />
Tog, in die geheel gesien, is ons baie bemoedig<br />
oor wat ons alles die afgelope jaar<br />
bereik het. Hiervoor moet ons span al die<br />
eer kry, insluitende die nuwe persone wat<br />
van elders af hierheen oorgekom het. Die<br />
werkslading het geweldig toegeneem en<br />
almal het saam daaraan gedra. Die wyse<br />
waarop almal hierdie verhoogde werkslading<br />
hanteer is werklik ’n riem onder<br />
die hart, en dit sê vir my dat ons aan die<br />
wenkant is. Daar is by min twyfel dat ons,<br />
wat ons vakkundiges betref, die beste kundigheid<br />
in die land in ons span het.<br />
Data-integriteit<br />
Een van die heel belangrikste dinge wat<br />
ons gedurende hierdie tydperk geleer het,<br />
is dat daar data en data is. Die integriteit<br />
van die data wat ons inneem en wat ons<br />
uitgee is ononderhandelbaar. Ons het ’n<br />
plig om inligting aan boere uit te gee op<br />
8<br />
Agter die kap van die byl<br />
deur dr Pierre van Rooyen<br />
grond waarvan hulle groot besluite moet<br />
neem, en as ons self nie vertroue in die integriteit<br />
van daardie data het nie, is dit ’n<br />
fatale situasie.<br />
Ons is gevolglik baie streng op die<br />
data wat ons ontvang en verwerk. Ons onderwerp<br />
die data aan streng toetse voordat<br />
ons dit in ons stelsel opneem, sodat<br />
ons seker is dat ons genetiese analises<br />
kan doen sonder om bekommerd te wees<br />
oor integriteit. Daar mag mense wees wat<br />
selfs kan voel dat ons te veel tyd en geld<br />
hieraan bestee, maar vir ons is dit ononderhandelbaar.<br />
Ons sal nie op data-integriteit<br />
kompromitteer nie, ook omdat dit<br />
'n vereiste vir ICAR-akkreditasie is.<br />
"Ons het ’n plig om inligting<br />
aan boere uit te gee op grond<br />
waarvan hulle groot besluite<br />
moet neem, en as ons self nie<br />
vertroue in die integriteit van<br />
daardie data het nie, is dit ’n<br />
fatale situasie"<br />
Intussen gebeur daar allerhande mooi<br />
dinge op verskillende vlakke. Een so 'n<br />
voorbeeld is die produksiemetingsprojek<br />
saam met Vleissentraal en verskillende<br />
ander borge by die Bloemskou. Die verandering<br />
het ’n groot verskuiwing meegebring<br />
rondom die prestasietoetsklasse.<br />
Die personeel van Veeplaas-tydskrif het<br />
hierin ’n groot rol gespeel, maar die versoek<br />
en aanmoediging het uit die bedryf<br />
gekom. Verskillende telersgenootskappe<br />
het reeds hulle ondersteuning te kenne<br />
gegee.<br />
Aanpassings is gemaak aan die wyse<br />
waarop bulle genomineer word – ook na<br />
aanleiding van versoeke wat uit bedryfsgeledere<br />
gekom het. So sal teelwaardes<br />
byvoorbeeld 'n toenemend belangrike rol<br />
speel in die nominasies.<br />
Hiermee saam kom al die ander kompetisies,<br />
soos onder andere ’n kudde van<br />
die jaar binne elke spesie wat voortaan<br />
met die totale diere-aantekeningspakket<br />
in die kriteria geïnkorporeer sal word.<br />
Die objektiewe manier waarop ons dit<br />
voortaan gaan doen, maak ons baie opgewonde.<br />
Ons het norme en standaarde<br />
daargestel ten opsigte van die data wat<br />
oor jare op ons stelsel opgebou is, waarin<br />
die twee bene van aantekening gekombineer<br />
word en nominasies dan op grond<br />
hiervan gemaak word.<br />
’n Ander baie opwindende verwikkeling<br />
is dat <strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong> nou vir die eerste<br />
keer ’n bemarker aangestel het. Hierdie<br />
persoon, Delia Jordaan, kom uit die<br />
koerantwese en sy sal ’n groot rol speel in<br />
die bekendstelling en bevordering van <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> se dienste aan die bedryf.<br />
Wêreldtendens<br />
Ons het die afgelope jaar toenemend onder<br />
die indruk gekom dat wat in ons land<br />
gebeur het rondom prestasie-aantekening,<br />
’n wêreldwye tendens is. Gesprekke<br />
met buitelanders beaam telkens die beginsels<br />
dat die meet en rekordhouding<br />
van diere geprivatiseer word en dat eienaarskap<br />
van die data gesetel is in die<br />
teler wie vir die dienste betaal.<br />
Verder is die internasionale tendens<br />
dat staatsinstellings op navorsing fokus<br />
en hulle hulpbronne daarop rig. Telers en<br />
instansies soos die <strong>Stamboek</strong>e van die<br />
wêreld maak die data bymekaar en verwerk<br />
dit.<br />
Verder is dit baie belangrik dat daar ’n<br />
onafhanklike nasionale databasis is wat<br />
onafhanklik deur die staat bedryf word en<br />
waartoe navorsingsinstansies soos navorsingsrade<br />
en universiteite toegang kan<br />
kry. Hierdie is ’n groot behoefte in Suid-<br />
Afrika. Die bestuurder van so ’n nasionale<br />
databasis, mag egter nie ook ’n rolspeler<br />
wees in die verwerking van die data nie.<br />
Dit is wêreldwyd die tendens.<br />
Op hierdie oomblik is twee van <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> se vakkundiges op uitnodiging<br />
in Kazakstan. Hulle wil dat <strong>Stamboek</strong><br />
hulle genetiese analises vir hulle doen. By<br />
hulle geld die beginsel ook dat staatsfondse<br />
betrokke is, maar niks meer nie.
Besigheidsbeginsels<br />
Ons besef dat ons ’n besigheid bedryf en<br />
ons wil graag internasionaal beskou word<br />
as ’n diere-aantekeningdiensverskaffer<br />
wat op internasionale standaarde funksioneer.<br />
Die beginsels waarop diereaantekening<br />
gegrond is, is dieselfde vir<br />
alle spesies. Daarom is ons oop vir enige<br />
spesie.<br />
Ons word ook van buite deur verskillende<br />
instansies genader om hierdie<br />
funksie vir hulle te vervul. Dit sê aan die<br />
een kant vir ons dat daar ’n behoefte hiervoor<br />
bestaan, maar aan die ander kant sê<br />
dit ook vir ons dat dit wat ons doen, wel<br />
raakgesien word. Gedurende die loop van<br />
die jaar sal ons ’n hele paar sulke nuwe<br />
projekte bekendmaak. ’n Voorbeeld hiervan<br />
is die feit dat die Boerboel-telersgenootskap<br />
reeds by ons geaffilieer het.<br />
’n Maatstaf<br />
Ook op internasionale vlak wag daar baie<br />
opwindende ontwikkelinge. Daar bestaan<br />
by ons ’n groot behoefte aan ’n internasionale<br />
norm waaraan ons ons eie prestasie<br />
kan meet. Daarom is dit so belangrik om<br />
lid te wees van internasionale instansies<br />
soos ICAR (International Committee<br />
for Animal Recording), waar die leidende<br />
veekundiges in die wêreld skouers skuur.<br />
Die wat nie daar is nie, is doodgewoon nie<br />
in tel nie.<br />
ICAR bedryf 'n internasionale diereaantekeningsouditproses<br />
op grond van<br />
standaarde wat hulle opgestel het. Elke<br />
fOkus Op ...<br />
drie jaar word deelnemende instansies<br />
geëvalueer. Ons neem hieraan deel en<br />
het reeds ons akkreditasie ontvang. Ons<br />
volgende evaluering is juis vir 2013 geskeduleer.<br />
Iets wat vir my as bestuurder van hierdie<br />
organisasie baie bemoedigend en<br />
gerusstellend is, is dat ons nie alleen twee<br />
senior beamptes het wat op die ouditkomitee<br />
dien nie (met ander woorde, hulle<br />
oudit ander lande se diere-aantekeningsinstansies),<br />
maar Charl Hunlun is boonop<br />
pas deur ICAR aangestel as die koördineerder<br />
van die hele ouditafdeling. Dit beteken<br />
dat hy die koördineerder is van al die ICAR-<br />
ouditeure regoor die wêreld. Dit is<br />
klink-klare bewys dat die kundigheid en<br />
bekwaamheid wat ons hier het, internasionale<br />
erkenning geniet.<br />
Onafhanklike diens<br />
Wat baie nou met hierdie internasionale<br />
erkenning gepaard gaan, is die feit dat <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> 'n onafhanklike en onbevooroordeelde<br />
registrerende owerheid is wat<br />
nie aan enige telersgenootskap voorkeur<br />
gee nie. Vir ons is daar geen onderskeid<br />
tussen telersgenootskappe nie. Vir ons<br />
gaan dit oor die stoetbedryf.<br />
Of 'n telersgenootskap driehonderd<br />
of dertig telers het, ons beskou almal as<br />
ewe belangrik. Vir elke teler is sy ras die<br />
heel belangrikste, en ons moet elke teler<br />
en elke ras so hanteer. Die diens wat ons<br />
lewer is vir elkeen presies dieselfde en<br />
ons pas net hul voorskrifte en minimum<br />
standaarde soos in hul onderskeie grondwette<br />
vervat, toe.<br />
Verder het ons 25 verklaarde rasse<br />
wat nog nie ’n telersgenootskap het nie.<br />
Volgens die Diereverbeteringswet ageer <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> as die telersgenootskap van so<br />
’n ras. Daar is van hierdie rasse wat net<br />
een teler het, maar daardie teler is vir ons<br />
net so belangrik as enige ander teler en<br />
die dienste wat ons aan hom lewer, is van<br />
dieselfde standaard as vir enige ander<br />
teler.<br />
"Gesprekke met buitelanders<br />
beaam telkens die beginsels<br />
dat die meet en rekordhouding<br />
van diere geprivatiseer word<br />
en dat eienaarskap van die<br />
data gesetel is in die teler wie<br />
vir die dienste betaal"<br />
'n Telersgenootskap wat van ons<br />
dienste gebruik maak is ’n lid van<br />
<strong>Stamboek</strong>. Hulle het dus eienaarskap en<br />
direkte seggenskap oor hoe <strong>Stamboek</strong> se<br />
sake van bedryf. Hulle keer die grondwet,<br />
begrotings en fooie self goed.<br />
<strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong> staan werklik onafhanklik<br />
en ons mandaat is om ’n diere-aantekeningsdiens<br />
van internasionale standaard<br />
aan die stoetbedryf te lewer, maar wat<br />
voldoen aan die behoeftes van en omstandighede<br />
vir Suid-Afrikaanse telers. sB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 9
Uitstekende Bonsmaras met<br />
die poenageen. Dit is in ’n<br />
neutedop waarvoor dr Gustav<br />
Trümpelmann en sy seuns se<br />
Bostrum Bonsmaras bekend<br />
staan. Die Trümpelmanns boer net buite<br />
Lydenburg in Mpumalanga, waar dr Trümpelmann<br />
ook ’n veeartspraktyk het.<br />
“Hier waar ons boer, is daar genoeg uitdagings<br />
in die boerdery om nie nog met<br />
onthoorning ook te moet sukkel nie. Onthoorning<br />
kan ’n boer soveel as R10 plus<br />
per kalf aan produksieverliese kos. ’n Goeie<br />
poena met korrekte vleiseienskappe vergemaklik<br />
doodgewoon die bestuur van ’n<br />
beeskudde.”<br />
Seleksie vir poena<br />
Seleksie vir die poenageen in die Bostrumkudde<br />
kom reeds van die vroeg 1990’s af.<br />
Die eerste poenabul wat by hulle aangekom<br />
het, was HDT90-96, ’n kalf van ’n bul<br />
van Gerhard Brönn in wie hulle ’n saadaandeel<br />
gehad het, en ’n top Ivy-koei wat hulle<br />
aangekoop het.<br />
Een van sy heel grootste uitdagings<br />
in die seleksieproses was dat poenas nie<br />
noodwendig bekend was vir hulle goeie<br />
bespiering nie. Dit is hieraan dat dr Trümpelmann<br />
die afgelope twintig jaar of wat<br />
sy energie gewy het. Vandag is sy poenagenetika,<br />
wat bespiering betref, bykans op<br />
OP BESOEK ...<br />
dieselfde vlak as enige ander Bonsmara<br />
wat jy op ’n veiling te koop sal kry.<br />
Die begin-kruisings<br />
Dr Trümpelmann het in die Lydenburgomgewing<br />
met Afrikanerkruis-poenakoeie<br />
grootgeword. “In 1970, toe ek in die<br />
vierde jaar van my veeartsenystudies was,<br />
het ek my pa omgepraat om ’n plaas daar<br />
op pad Ohrigstad toe, te koop. Daar het ons<br />
met F1-Bonsmaras begin. Hulle was Suid<br />
Devon-, Sussex- en Simmetaler-kruis-Afrikanerkoeie,<br />
wat die basis van ons kudde<br />
gevorm het. In 1972 het ons as ’n stoet<br />
geregistreer.<br />
“Die eerste bul wat ons gekoop het, was<br />
’n bul met die naam Impala (IRD 14) van<br />
oom Karel Janovsky. Die tweede bul, JB<br />
K871, het van John Bristow van Louis Trichardt<br />
gekom.”<br />
Hulle oorspronklike seleksiekriterium<br />
was vrugbaarheid.<br />
“Ons het seker ’n goeie tien jaar gesukkel<br />
om ons kalfpersentasie oor die 75% te<br />
kry. Daardie proses was ’n baie goeie, maar<br />
duur leerskool. As jy so jonk is, is die geld<br />
maar skraps. So, ek het baie kortpaaie probeer,<br />
en was byvoorbeeld suinig met lekke.<br />
Op die ou end het ek geleer dat alles wat<br />
jy doen, in jou vrugbaarheid reflekteer.”<br />
Een van die grootste lesse wat hy geleer<br />
het, is om betyds te wees. “As jy dit wat<br />
Die bul HDT 10-05, ’n seun van die bul HDT 0602, wat,<br />
soos sy vaar, ook uitstekende voeromsetvermoë het.<br />
Hierdie bulletjie het in sy toets ’n voerkraalwinssyfer van<br />
R222,31 behaal teenoor die rasgemiddeld van R111,83<br />
’n Goeie poena bestuur beter<br />
deur Izak Hofmeyr<br />
jy moet doen betyds doen, voorkom jy in<br />
die proses geweldig baie komplikasies. Betyds<br />
speen, byvoorbeeld, was ’n duur les vir<br />
my. Tydens speentyd het ek maklik die ligte<br />
kalwers nog by hulle ma’s gelos. Maar dit<br />
was ’n fout. Hy suip net sy ma maerder sonder<br />
om self gewig op te tel. So beïnvloed jy<br />
daardie koei se potensiaal geweldig, want<br />
dis haar kondisie by kalwing wat bepaal of<br />
sy herbeset gaan raak of nie.”<br />
Kalfseisoene<br />
Hulle het twee dekseisoene: vanaf Desember<br />
tot Februarie en dan weer van 20 Julie<br />
tot 20 September. Die winterdekseisoen is<br />
kort, en slegs omtrent ’n kwart van die kudde<br />
val in die winterdekseisoen, maar die<br />
voordeel van so ’n kompakte dekseisoen is<br />
dat die koeie almal in ’n periode van ses<br />
weke klaar kalf.<br />
Omdat die stoetboer se kliënt onteenseglik<br />
die kommersiële beesprodusent is, is<br />
dit belangrik dat die stoetboer bulle produseer<br />
waarmee die kommersiële boer sy<br />
kliënt, die voerkraal, tevrede kan stel, sê hy.<br />
“Waarna die kommersiële boer oor die<br />
algemeen soek is ’n mediumraamdier wat<br />
nie te groot of te klein is nie. Dit beteken ’n<br />
dier van so 480 tot 550 kg.”<br />
Oor balans<br />
Hy onthou nog een van prof Bonsma se<br />
Issue 33 ▪ January 2013 11
laaste lesings, waar die prof ’n vraag beantwoord<br />
het oor wanneer ’n bees te lank<br />
is, gegewe dat lengte die hoeveelheid<br />
vleis op ’n karkas bepaal.<br />
“Prof Bonsma het geantwoord deur te<br />
sê dat ’n bees te lank is as hy nie sy agterpoot<br />
in die spoor van die voorpoot kan<br />
neersit as hy stap nie. Ek het later as veearts<br />
meermale gesien hoe reg hy was. Té<br />
lang bulle kan nie doeltreffend in bergagtige<br />
dele funksioneer nie, omdat hulle so<br />
moeilik tussen die klippe beweeg. Omdat<br />
hulle nie hul agterpote in die spoor van<br />
hul voorpote kan neersit nie, maak dit hulle<br />
lomp. Dit was een van die doeltreffendste<br />
bevestigings vir my dat veral in teling,<br />
jy balans moet nastreef. ”<br />
Dis juis binne hierdie konteks dat dit<br />
so lank geneem het om die poenageen in<br />
sy kudde vas te lê sonder om die ander<br />
ekonomiese en funksionele eienskappe<br />
totaal prys te gee. Gelukkig vir hom, vertel<br />
hy, was daar die bul HDT 0602.<br />
“Omtrent 75% van sy nageslag het die<br />
poenageen, en verder is sy grootste bate<br />
die feit dat hy nie maer word nie. As jy<br />
hom ná die dekseisoen by die koeie uithaal,<br />
het hy dalk so effens gewig verloor,<br />
maar binne twee weke is hy net so vet<br />
soos voor die dekseisoen. Hy het geweldige<br />
diepte gehad en sy voeromsetvermoë<br />
was ooglopend uitstekend.”<br />
G’n plek vir sentiment<br />
’n Ander moeilike les wat hy geleer het,<br />
vertel hy, was om sonder sentiment koeie<br />
wat oorslaan te prul.<br />
“Dit gebeur dat dit een van jou mooiste<br />
koeie is wat nie beset raak nie. En dan<br />
het sy nog ’n pragtige kalf ook. Dit maak<br />
seer om so ’n koei uit te haal, maar jy kan<br />
maar kyk, die kalf gaan ook oorslaan. Dit is<br />
net baie beter om sulke koeie eerder uit te<br />
skot. Vandat ons dit doen, behaal ons konstant<br />
’n kalfpersentasie van meer as 90%<br />
en ons gemiddelde interkalfperiode oor<br />
die hele kudde gemeet is 399 dae.”<br />
Dr Trümpelmann sit sy verse, anders as<br />
baie ander telers, eerder twee weke later<br />
as twee weke vroeër by die bul. “Ek het nie<br />
oesreste nie en ons veld is baie bergagtig<br />
en suur, so dis moeilik om ekstra te voer.<br />
My verse kalf dus later, en ek vind telkens<br />
dat die verse wat hier van middel Oktober<br />
tot einde November af kalf, baie maklik<br />
herbeset raak. Kondisie by kalwing is die<br />
Die Trümpelmanns. Van links is Gustav, Dieter, Theunis met sy twee seuns en Wilmar<br />
norm vir herbesetting, en die kondisie van<br />
hierdie verse is doodgewoon baie beter as<br />
die verse wat vroeg kalf.”<br />
Bulpryse<br />
Daar is ’n growwe norm dat ’n goeie prys<br />
vir ’n bul ongeveer agt tot tien speenkalwers<br />
is, of vyf slagkoeie. Op grond hiervan<br />
behoort ’n kommersiële beesboer tussen<br />
R30 000 en R35 000 vir ’n goeie kuddebul<br />
te betaal. As ’n stoetboer egter ’n gemiddeld<br />
van minder as R25 000 vir sy bulle<br />
kry, voel dr Trümpelmann, is dit amper nie<br />
die moeite werd om bulle te teel nie.<br />
“Dit kos my in die omgewing van<br />
R18 000 om ’n bul tot op ouderdom drie<br />
jaar te bring voor hy op ’n veiling gaan. As<br />
speenkalf kon ek hom met baie minder risiko<br />
en moeite teen R4 000+ verkoop het.<br />
Vir ’n stoetboer om sy moeite te regverdig,<br />
moet hy darem so ’n gemiddeld van<br />
R30 000 vir sy bulle kry. Ek vind dat die<br />
Bulkalwers speen gemiddeld op 258 kg en die verse op<br />
236 kg gekorrigeerde massa op 205 dae. Hierdie foto<br />
is in Augustus vroeg in die kalfseisoen, geneem<br />
mense telkens terugkom om nog van ons<br />
bulle te koop omdat ons bulle gehard is<br />
en nie te maer word nie.”<br />
Speenkalwers<br />
Die koei:kalf-speengewigverhouding word<br />
allerweë beskou as ’n aanduiding van die<br />
doeltreffendheid van die koei. Die gemiddelde<br />
verhouding van die Bostrum-kudde<br />
is meer as 52%. Bulkalwers speen gemiddeld<br />
op 258 kg en die verse op 236 kg gekorrigeerde<br />
gewig op 205 dae.<br />
“In ons suurveld en klipveld is dit<br />
iets om op trots te wees. Die sleutel is ’n<br />
kombinasie van goeie bestuur, voeding en<br />
seleksie vir genetika tot aanpasbaarheid.<br />
Die seleksie vir ’n kombinasie van<br />
meerlinggeboortes, goeie vleiseienskappe<br />
en melk is die deurslaggewende faktore.<br />
Funksionele doeltreffendheid is op ’n<br />
goeie balans tussen hierdie verskillende<br />
eienskappe geskoei.” SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 13
Die Neumanbroers van Vrede<br />
boer saam onder die vaandel<br />
van Neuman Broers en<br />
bedryf twee stoeterye, ’n<br />
Drakensberger- en Merinostoet.<br />
Die oudste, Leonard, is vir die skape<br />
verantwoordelik, terwyl Rodney die beeste<br />
bestuur. Hulle plant groot en het ’n melkery<br />
op Cork, die plaas waar Leonard woon. Rodney<br />
woon op Excelsior, so 20 km verder.<br />
Die storie van Neuman Broers kom<br />
eintlik al uit die vorige geslag toe hulle pa,<br />
Hymie, met sy broer, Sam, onder dié vaandel<br />
geboer het. Sy wens was dat sy twee seuns<br />
ook as Neuman Broers sou saam boer. Toe<br />
hy in 1977 oorlede is, was albei egter nog<br />
tieners.<br />
“Toe my pa oorlede is, het hy ’n<br />
mengelmoes van beeste gehad. Ek skat<br />
daar was seker so 30% Drakensbergers<br />
(wat daardie tyd nog Uysbeeste genoem<br />
is), maar die res was ’n deurmekaarspul.<br />
In die droogtetyd moes ons op ’n keer<br />
noodgedwonge na Windfield in die<br />
Frankfort-distrik vir weiding trek. Tydens die<br />
trek was dit opmerklik hoe goed die swart<br />
beeste teenoor die ander beeste gestap<br />
het. Dit was een van die redes waarom ons<br />
besluit het om met Drakensbergers te boer.<br />
Die Drakensberger het die vermoë om swak<br />
grasveld in goeie gehalte vleis te omskep.”<br />
Suiwer teling<br />
Rodney glo daaraan om met ’n suiwer ras<br />
te boer. Hy voel daar is baie waarde in om<br />
14<br />
Moeitevry is die wagwoord<br />
deur Izak Hofmeyr<br />
dit wat jy het, met seleksie te verbeter eerder<br />
as om rond te val en allerhande ander<br />
rasse by te bring in die hoop dat iets gaan<br />
gebeur.<br />
“Ek het ’n rekord van ’n Uysbeesbul wat<br />
my pa in die 1950’s gekoop het. Die besluit<br />
om met ’n stoet te begin, was ’n uitvloeisel<br />
hiervan. Die stoet, Hymgert, is vernoem na<br />
my pa, Hymie, en my ma, Gertie. So agt jaar<br />
gelede het ons ook die bekende Frelonstoet<br />
van wyle Pieter Botha aangekoop. Ons hou<br />
die twee stoete steeds apart, maar bring<br />
soms genetika van die een by die ander<br />
in.”<br />
Seleksie<br />
Rodney is baie spesifiek oor die tipe beeste<br />
waarmee hy wil boer. Die eerste prioriteit,<br />
glo hy, is vrugbaarheid. Dit beteken elke<br />
koei moet elke jaar ’n kalf speen.<br />
“Ek dink nie ’n mens bereik ooit die punt<br />
dat jy 100% tevrede is met wat jy het nie,<br />
maar die eienskap wat vir my belangrik is,<br />
is moeitevrye beeste. Ek wil nie hoor van<br />
’n siek bees of van ’n koei wat nie kan kalf<br />
nie. Ek sien my beeste minstens een keer<br />
per maand. Hulle moet op hulle eie kan<br />
aangaan en hulle kalwers doeltreffend kan<br />
grootmaak.<br />
“My beeste moet goed kan doen op die<br />
veld, genoeg melk kan produseer om ’n kalf<br />
groot te maak en weerstandig teen siektes<br />
en parasiete wees.<br />
“Die bulle loop tussen November en<br />
Januarie by die koeie en dragtigheidstoetse<br />
word einde April gedoen. Koeie wat nie<br />
dragtig is nie, word uitgeskot. Op dié<br />
manier selekteer ek vir diere wat by my<br />
omstandighede aangepas is. Ek dink ook<br />
my jongste tussenkalfperiode-syfer van<br />
368 dae staaf my mening.”<br />
Veldbulle<br />
Hymgert en Frelon was die eerste Drakensbergerstoeterye<br />
wat ’n volledige plaastoets<br />
onder Veldbul <strong>SA</strong> uitgevoer het.<br />
“Ons toets van September tot April die<br />
groei van die bulle op die veld vir ongeveer<br />
180 tot 200 dae. Met elke maandelikse<br />
weging word ’n temperament-, haar- en<br />
kondisietelling gedoen. Met die afsluiting<br />
van die toets word ’n bespieringsevaluering<br />
gedoen. Skrotumomtrek en bekkengroottes<br />
word ook gemeet.<br />
“Op grond van hierdie inligting word ’n<br />
ekonomiese indeks vir elke bul uitgewerk.<br />
Ek gebruik die tien toppresteerders in my<br />
eie stoet. Die volgende groep word in my<br />
kommersiële kudde gebruik voor ek hulle<br />
op my jaarlikse produksieveiling aanbied.<br />
As ’n bul nie goed genoeg is om in my eie<br />
kommersiële kudde te gebruik nie, kom hy<br />
nie op my veiling nie.<br />
“Hierdie toets word deur dr Hannes<br />
Dreyer uitgevoer en gekontroleer. Sedert<br />
ek my bulle op hierdie wyse (op die veld)<br />
toets, het ek baie vordering maak ten<br />
opsigte van aanpasbaarheid.”<br />
Tussen 200 en 250 bulle word jaarliks<br />
getoets. Dié wat die toets slaag en visueel
aanvaarbaar is, word in sy kommersiële<br />
kudde gebruik. Ná die dekseisoen word<br />
hulle geëvalueer vir kondisie en vir die<br />
persentasie dragtigheid in die kudde waar<br />
hy geloop het. Bulle wat hierdie toets slaag<br />
en skoon getoets het vir geslagsiektes (hy<br />
toets drie keer) en BVD, word op die veiling<br />
aangebied. Wanneer die bulle tagtig dae<br />
vóór die veiling in Augustus afgerond<br />
word, is dit die eerste keer ooit dat hulle<br />
enige ander voer as gras kry.”<br />
Bemarking<br />
Rodney bemark sy speenkalwers aan Karan<br />
Beef en weerlê die stigma dat die<br />
prestasie en siekteweerstand van swart<br />
beeste in voerkrale nie na wense is nie.<br />
“Karan Beef koop al vir die afgelope<br />
sewe jaar my kalwers en is so tevrede dat<br />
hulle my genetika amptelik goedkeur en<br />
ek hulle embleem op my nuusbriewe en<br />
skryfbehoeftes kan gebruik.<br />
“Hulle moedig kommersiële produsente<br />
aan om my bulle te gebruik, sodat<br />
hulle die nageslag van Neuman Drakensbergerbulle<br />
deur hulle voerkraal kan<br />
stoot.”<br />
Hoewel hy aan suiwer teling glo, is hy<br />
volkome bewus van die Drakensberger<br />
se vermoë om in ’n kruisteelprogram te<br />
gedy.<br />
“Volgens die jongste LNR-syfers het ’n<br />
Drakensbergerkoei die meeste gewig opgetel<br />
terwyl sy ’n suipkalf gehad het. Sy<br />
het 41 kg opgetel, terwyl die gemiddeld<br />
in die land 8 kg was. Koeie se herstel ná<br />
die winter en haar vermoë om haar kalf<br />
groot te maak, is sonder gelyke.<br />
“Die Drakensberger is ’n uitstekende<br />
moederlyn maar ek dink sy kwaliteite as<br />
vaderlyn word onderskat. Omdat die ras<br />
totaal onverwant is aan enige ander ras,<br />
is die basterkrag wat jy in kruistelingsprogramme<br />
kry, fenomenaal.”<br />
Kuddebestuur<br />
Die koeie kalf van Augustus tot Oktober<br />
en hul verse word eers op 24 maande<br />
gedek as hulle 300 kg plus weeg. Op 36<br />
maande kalf hulle die eerste keer. Hierdie<br />
stelsel pas by sy omstandighede.<br />
“As die kalwers so twee maande oud<br />
is, kom die koeie kraal toe en haal ek die<br />
koeie wat hulle kalwers verloor het uit en<br />
OP BESOEK ...<br />
Rodney saam met sy bestuurder, Pieta Maduna<br />
’n Groep 2009-verse wat in 2012 vir die eerste keer dragtig is<br />
sit hulle eenkant. Die kalwers word onthoring<br />
en teen sponssiekte geënt. Daardie<br />
trop kom eers weer kraal toe as Karan Beef<br />
se vragmotors in Mei op die plaas aankom<br />
om bulkalwers te laai.<br />
“Soos hulle op die vragmotor klim, haal<br />
ek so 1% van die beste bulletjies uit elke<br />
trop, wat ek dan saam met my stoetkalwers<br />
gooi om iets te hê waarteen ek my<br />
stoetdiere kan meet. Met hierdie stelsel is<br />
my kommersiële kudde in werklikheid net<br />
een generasie agter my stoetkudde. Saam<br />
met die bulkalwers word so tussen 5 en<br />
10% van die swakste verse ook gelaai.<br />
Verbetering<br />
Omdat hy nie lief is vir administrasie nie,<br />
het hy sy vrou, Cory, gevra om dit oor te<br />
neem. Nou gaan dinge sommer heelwat<br />
beter.<br />
“Ons het selfs ’n trofee van die genootskap<br />
gekry vir die teler wat die meeste verbetering<br />
getoon het! En dit is alles Cory<br />
se toedoen. Ons het ook die meeste preferente<br />
koeie (31) gehad – dis nou tussen die<br />
Hymgert- en Frelon-stoeterye.”<br />
Die Neumans is in 2012 aangewys as<br />
Molatek se nasionale veeboer van die jaar.<br />
In 2011 het hulle ook die Suid-Afrikaanse<br />
rekordprys vir ’n bul in die ras behaal toe<br />
Johan Botha en Seuns van Standerton<br />
R107 500 vir ’n dier op hul produksieveiling<br />
betaal het.<br />
“Ek hou nou al vir vyf jaar produksieveilings<br />
en vind dat die kopers elke jaar<br />
terugkom omdat hulle tevrede is.” SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 15
AT HOME WITH ...<br />
A prime herd for a prime school<br />
by Heleen van As<br />
Oakdale Agricultural High<br />
School is famous for its<br />
unique character and outstanding<br />
agricultural training.<br />
On top of that, the<br />
school is listed as one of Jersey <strong>SA</strong>’s top<br />
five herds – a phenomenal achievement<br />
on its own. Heleen van As visited the<br />
school, which is situated about two kilometres<br />
outside Riversdal in the Southern<br />
Cape.<br />
The major difference between the curriculum<br />
at Oakdale and other secondary<br />
schools is that a learner must take at least<br />
one agricultural subject. The three agricultural<br />
subjects on offer are agricultural<br />
science, agricultural technology and agricultural<br />
management in practice. During<br />
the afternoons, the learners attend their<br />
practical exams as part of an agricultural<br />
routine. An eight-grader for instance, will<br />
see how a sheep is scanned or how tails<br />
are docked. Grain students assist during<br />
the planting and harvesting season and,<br />
among others, learn how to grade grain.<br />
“As Oakdale is situated in a very strong<br />
dairy region, the interest in the dairy<br />
course is huge and our dairy unit is strong.<br />
Grain, sheep and wool are some of the<br />
other popular fields of study. Learners are<br />
exposed to theory, backed by a thorough<br />
practical component which allows them<br />
to acquire the various skills needed for<br />
the variety of agriculturally related career<br />
fields in the industry,” says André Latsky,<br />
headmaster of Oakdale.<br />
Oakdale learner’s portfolio<br />
The training of the eight- and nine-graders<br />
consists of identifying the different parts<br />
of a cow, dehorning, handling and feeding<br />
of calves, milking of cows, identification<br />
of concentrates and roughage, dosing of<br />
calves, as well as marking and tattooing<br />
of calves. From the tenth grade until matric,<br />
the syllabus focuses more on general<br />
management practices, including financial<br />
management of the herd.<br />
In the eleventh grade, different management<br />
courses are presented and certificates<br />
can be obtained in the various fields<br />
of study. The spectrum covers a course in<br />
game and wildlife, sheep and wool, labour<br />
relations, irrigation, wire fencing, tractors<br />
and hunting. The practical dairy course<br />
concentrates on dairy feeding, breeding<br />
(which includes the identification of AIbulls),<br />
judging of cows and heifers, aspects<br />
surrounding calf-care and registration,<br />
general herd care and the use, maintenance<br />
and upkeep of milking machines.<br />
The learners follow an AI-course later in<br />
the second semester and a certificate can<br />
be obtained by those who pass the theoretical<br />
and practical assessment.<br />
“Strong emphasis is placed on technological<br />
progress and scientific management<br />
principles. When it comes to the<br />
education of future farmers, it is very important<br />
that we keep up with the latest<br />
trends. We cannot afford that our facilities<br />
fall behind on the technological side and<br />
that our learners are not exposed to rel-<br />
Hennie Uys, dairy manager at Oakdale with his<br />
beautiful new heifer calves in their pens. Heifers are<br />
artificially inseminated for the first time when they<br />
reach 240 kg and not when they reach a specific<br />
age<br />
evant agricultural training. We were forced<br />
to devote attention to the upgrading of<br />
our dairy department over the last couple<br />
of years,” Latsky says.<br />
Oakdale dairy had to grow<br />
Eleven years ago, Oakdale owned a mixed<br />
herd of seventy dairy cattle. A full time<br />
teacher had to manage the section, but<br />
one cannot teach and milk simultaneously.<br />
These are two different full-time jobs.<br />
To be successful, a single farming branch<br />
Issue 33 ▪ January 2013 17
must be managed scientifically and professionally.<br />
It was decided to appoint Hennie<br />
Uys as the dedicated dairy manager in<br />
2002.<br />
One of the first changes which Hennie,<br />
a local from Vredefort in the Free State,<br />
implemented, was to change to a purebred<br />
Jersey herd. Although he is fond of Jerseys<br />
and jokingly claims that he was virtually<br />
born in a Jersey shed, his choice was based<br />
quite simply on the breed that was suited<br />
to the particular circumstances.<br />
“After a thorough investigation into<br />
Oakdale’s potential, I realised that the<br />
dairy and pasture can accommodate 100<br />
Holstein or 200 Jersey cows. A Holstein is<br />
heavier on grazing and needs one herdsman<br />
to guide the cows, while a Jersey<br />
knows exactly to which enclosure she has<br />
to go after milking. And she finds the way<br />
by herself,” he explains.<br />
The milk is supplied to an outlet which<br />
pays according to solids, which favours the<br />
Jersey herd. This meant that the Holsteins<br />
were gradually sold off while pregnant<br />
Jersey heifers were procured from five different<br />
breeders to establish a strong gene<br />
pool.<br />
Feeding math<br />
The Oakdale herd has now increased to<br />
604 registered Jersey-cattle of which 300<br />
are in milk. According to Hennie, the parlour<br />
average is 20 litres per day with 4.7%<br />
butterfat and 3.6% protein. Milk records<br />
are managed by <strong>SA</strong> Stud Book and learners<br />
are involved to a large extent in sampling<br />
and in the administration and management<br />
of the herd.<br />
The out-of-date dairy had to be upgraded<br />
to a 40-degree herringbone system<br />
where 24 cows can be milked simultaneously.<br />
Because of increased capacity,<br />
the manure dams also had to be enlarged<br />
recently. A new feeding system, where animals<br />
are fed according to the amount of<br />
milk produced, was implemented recently<br />
and is much more cost-effective.<br />
Hennie’s BSc Agric degree and honours<br />
degree in nutrition, obtained at Kovsies,<br />
helps him a lot with the calculation of<br />
rations. In a dairy, the planning surrounding<br />
feed is one of the aspects which determines<br />
whether you are in the red or<br />
black at the end of the month. Because<br />
AT HOME WITH ...<br />
Eighteen of Oakdale’s learners represented the school at the WP youth show. In September, Benjamin<br />
Jansen van Vuuren received first prize at the <strong>SA</strong> youth show. Benjamin is on the right with fellow scholars<br />
who also received top prizes: Kleinjan Marais (sixth) and Xander Barnard (third)<br />
Oakdale’s water quota from the Korente<br />
River irrigation scheme is limited, they<br />
have to utilise and manage their artificial<br />
pastures very intensively. Almost 55 hectares<br />
are established under permanent<br />
irrigation.<br />
“We make use of a rotational cropping<br />
system and plant summer and winter<br />
crops to produce enough feed for the cattle,”<br />
Hennie explains. “These crops consist<br />
of oats, a ryegrass mixture, tef, kikuyu,<br />
lucerne and sorghum. Every fifteen days<br />
another area is planted to ensure green<br />
feed all year round.”<br />
Silage and round bales are also made<br />
from the wheat, barley and peas coming<br />
from the dry lands. Apart from the outlaying<br />
farm, Ratelrug, extra land is being<br />
rented to serve as grazing for dry heifers<br />
and cows. One of the noticeable characteristics<br />
of Hennie’s management style is<br />
that he doesn’t distinguish between mature<br />
cows and heifers. “Because walking<br />
space and parlour capacity is limited, we<br />
handle our cows as a unit, although the<br />
heifers are fed more generously to assist<br />
their continued growth, even if one delivers<br />
less milk.”<br />
Dairy interest remains strong<br />
According to Latsky, the dairy department<br />
is self-sufficient when it comes to finances.<br />
If it was run on a totally mixed ration,<br />
it wouldn’t have been the case. Another<br />
nifty source of income is the sale of breeding<br />
stock heifers.<br />
Despite the fact that many milk producers<br />
abandon the industry, the popularity<br />
of this branch at Oakdale remains strong.<br />
“There is no decrease in the volumes of<br />
milk produced countrywide. To me this is<br />
an indication that the cattle remain in the<br />
industry – it is merely ownership that is<br />
changing. Smaller dairy farmers quit, while<br />
the big ones get bigger,” Latsky says.<br />
According to him it remains important<br />
to differentiate your farming activities by<br />
not placing your eggs in one basket. “The<br />
bigger the unit, the bigger the profits, but<br />
your risks increase as well. In our case we<br />
have reached a ceiling – we won’t necessarily<br />
make a bigger profit by milking<br />
more cows, unless we expand our infrastructure.”<br />
Over the years, farming has undergone<br />
numerous cycles and although milk went<br />
into a lower cycle recently, dairy products<br />
will remain an integral part of the human<br />
diet. The production of dairy is therefore<br />
essential. To produce maksimum litres<br />
from limited hectares without a high concentrate<br />
feed bill, remains a challenge.<br />
“It is very important that we keep our<br />
children positive about agriculture, irrespective<br />
of negative issues such as land<br />
reform. The learners are our future farmers<br />
and for that reason we emphasise<br />
innovation as well as economic management<br />
in difficult times. In tough times we<br />
sometimes have to change our management<br />
principles to adapt to dire agricultural<br />
circumstances.” SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 19
Hoë melkproduksie is deesdae die norm as dit by suiwelproduserende<br />
diere kom. Dit is ook aan die orde<br />
van die dag dat hoë-produserende diere geselekteer,<br />
geteel en gevoer word vir hoër melkproduksie. Met<br />
hierdie beter, hoër melkproduksie kan 45-60% van ’n<br />
suiwelkudde op een of ander stadium metaboliese steurnisse en<br />
infeksies ervaar (Santos et al. 2010).<br />
Dikwels word die oorsaak van hierdie probleme gesoek in die<br />
laktasieperiode, terwyl die oorsprong daarvan eintlik in die droë<br />
periode lê. Presisievoeding van suiweldiere in ’n droë periode is dus<br />
van kardinale belang.<br />
Daar is ’n korrelasie tussen vrugbaarheid en voeding en word<br />
veral gesien in die feit dat herkonsepsie in suiweldiere al hoe langer<br />
neem, weens onvoldoende voeding gedurende die droë periode.<br />
Sewentig tot 80% van ’n koei se energie word vanaf die rumen<br />
verkry. Daarom is dit essensieel dat optimale rumengesondheid in<br />
die droë periode bewerkstellig word (Zaaijer, 2009).<br />
Optimale rumengesondheid word verseker deur: Die belangrike<br />
bakterieë te voer; optimale rumen-pH te verseker; rumenvul te<br />
maksimaliseer; ’n goeie rumenmat te vorm; papilla-groei te optimaliseer,<br />
sodat nutriënte beter geabsorbeer kan word.<br />
Goeie gehalte voer<br />
Die beste ruvoer vir droë koeie is ’n goeie gehalte sorghumkuilvoer,<br />
wat die korrekte balans asynsuur vir kalfgroei en melkvet, propioonsuur<br />
vir glukoseproduksie, en minimale bottersuur wat ketose<br />
veroorsaak, voorsien. Te veel graan- en mieliekuilvoer bevat te veel<br />
propioonsuur wat lei tot glukoseproduksie en vet koeie. Droë koeie<br />
word gereeld oorvoer. Vetneerlegging in die lewer verlaag die lewer<br />
se vermoë om glukose te produseer wanneer nodig. Dit lei<br />
tot ’n negatiewe energiebalans na kalwing, wat kan lei tot Tipe 2-<br />
ketose.<br />
Met die voorsiening van onvoldoende vlugtige vetsure gedurende<br />
die droë periode, kan koeie nie voldoende papilla vorm nie.<br />
Dit lei tot probleme met die absorpsie van nutriënte in die kritieke<br />
twee maande na kalwing. Nog ’n bydraende faktor is die feit dat<br />
voerinname, veral gedurende die eerste twee weke na kalwing, onderdruk<br />
word weens ’n swak aptyt en beperkte rumenspasie, wat<br />
Tipe 2-ketose verder aanhelp (Oetzel, 2009).<br />
Konsentraatvlakke<br />
Melkprodusente is soms geneig om suiwelkonsentraatvlakke skerp<br />
te verhoog na kalwing om melkproduksie ’n hupstoot te gee. Hierdie<br />
hoë suiwelkonsentraatvlakke het hoë vlakke propioonsuur tot<br />
gevolg. Saam met lae effektiewe vesels in die TGR, lei dit maklik<br />
tot asidose of subkliniese asidose. Laasgenoemde veroorsaak dat<br />
rumenveselverterende bakterieë vernietig word en laktaatsuur-<br />
PROMOSIE-ARTIKEL<br />
Presisievoeding<br />
in die droë periode<br />
deur Stephan van der Westhuizen, Bestuurder:<br />
Tegnies Dierevoeding, FeedPro Animal Nutrition<br />
verterende bakterieë nie gou genoeg die opgehoopte laktaatsuur<br />
kan verteer nie. Lipopoliesakkariede word dan geproduseer, wat<br />
die produksie van die LH (lutiniseringshormoon) blok en ovulasie<br />
vertraag. Hierdie is juis een van die redes waarom koeie se kalfintervalle<br />
deesdae verder verleng (Wiltbank et al. 2006).<br />
Subkliniese asidose en asidose kan ook Tipe 1-ketose tot gevolg<br />
hê, en word veroorsaak weens die afwesigheid van ’n rumenmat en<br />
’n verhoogde deurvloeitempo van voer deur die spysverteringskanaal.<br />
Dus word die nodige nutriënte, spesifiek energie, nie geabsorbeer<br />
nie en ’n ketosetoestand ontstaan.<br />
Melkkoors<br />
Onvoldoende kalsiumfosfaatverhouding en geen anioon-soutaanvulling<br />
gedurende die droë periode veroorsaak melkkoors, weens<br />
die swak metabolisering van Ca. Dit kan ’n verlaagde rumenfunksie<br />
tot gevolg hê wat die kanse vir asidose ook verhoog en dus<br />
ook ovulasie verlaag (Ribeiro et al. 2011). Melkkoors affekteer die<br />
terugtrek van die baarmoeder en verhoog E. coli-infeksies asook<br />
nageboortes wat vassit.<br />
Enige gesondheidstoestand wat ’n koei se vreetpatroon beinvloed,<br />
lei tot verdere probleme soos gedraaide abomasums<br />
na kalwing. Die rumen moet val om die spasie te vul as die koei<br />
kalf. As dit nie gevul word nie, los dit spasie vir ’n gedraaide<br />
abomasum.<br />
Baie van hierdie probleme kan aangespreek word deur korrekte<br />
voeding gedurende die droë periode. As produsent kan jy<br />
droëkoeivoeding eenvoudig hou deur: Een droëkoeirantsoen te<br />
voer; oorvet en te maer koeie in laatlaktasie te voorkom; koeie<br />
te laat kalf met ’n kondisiepunt van 3.5; die rumen van die suiweldier<br />
vol te hou; suiwelkonsentraatinsluitings oordeelkundig<br />
te verhoog of van ’n nutriënt-digte suiwelkonsentraat (oorgangskonsentraat)<br />
met lae insluitingsvlakke gebruik te maak.<br />
Die grondslag van melkproduksie van ’n suiwelproduserende<br />
dier vir die daaropvolgende laktasieperiode word in die droë periode<br />
vasgelê en dit is ook in hierdie periode dat voeding jou<br />
suiweldier se gesondheid en produksie beïnvloed. Onakkurate<br />
voeding gedurende die droë periode veroorsaak geweldig baie<br />
probleme na kalwing en selfs dwarsdeur die hele laktasieperiode.<br />
Vir elke een metaboliese steurnis is daar vyf subkliniese gevolge.<br />
Daarom is en bly presisievoeding ’n belangrike aspek van droëkoeibestuur.<br />
(Verwysings verkrygbaar van die outeur.)<br />
Vir meer inligting, skakel 053 927 5406 of epos<br />
feedpro@feedpro.co.za. Besoek ook ons webwerf<br />
www.feedpro.co.za<br />
Issue 33 ▪ January 2013 21
A<br />
delegation of South African pig<br />
stud breeders (Alliance Genetics<br />
South Africa) visited Canada<br />
in March 2012 to acquaint<br />
themselves with the genetic<br />
and pig breeding programme followed by<br />
their Canadian counterpart, Alliance Genetics<br />
Canada. Jim Donaldson, president of<br />
the Canadian Swine Breeders Association<br />
and a member of Alliance Genetics Canada<br />
hosted the delegation.<br />
The delegation was given a complete<br />
overview of their genetic improvement<br />
programme. Places that were visited and/<br />
or meetings held, included the Ontario<br />
Swine Improvement AI-station (which<br />
houses 410 boars); Dr Sue Burlechenko;<br />
Villa Vista Farms (a 3 700 sow unit with<br />
more than 1 700 GGPs); the University of<br />
Guelph (where discussions were held with<br />
Dr Mohsen Jafarikia, Prof Jim Squires and<br />
Mr Dave van den Broek); as well as Dr Neil<br />
Ferguson of Nutreco. Mr Chris Grump of<br />
OSI (Ontario Swine Improvement) gave a<br />
practical intra-muscular fat demonstration.<br />
An outgrower unit and Kitchener’s<br />
Farmer’s Market were also visited.<br />
AT HOME WITH ...<br />
A visit to Villa Vista pig stud<br />
The Villa Vista stud<br />
One of the highlights of the study tour was<br />
a visit to the family owned Villa Vista Pig<br />
Stud of Bob Robinson and his three sons<br />
Scott, Brent and Jeff. From a very early<br />
age Bob was always interested in raising<br />
pigs. His first pigs were four Hampshires.<br />
While he was pursuing his studies at the<br />
University of Guelph, he hired his younger<br />
brother to care of the pigs and they paid<br />
for his study fees at university! In turn he<br />
also gained first-hand experience in contract<br />
feeding.<br />
Bob graduated in 1957 at the University<br />
of Guelph. He worked for ten years in<br />
the agricultural industry before fulfilling<br />
his dream – his vista to breed and owe his<br />
own pigs. This happened in 1967 when he<br />
bought the farm Villa Vista and fifty SPF<br />
gilts and five SPF boars.<br />
by Dr Danie Visser – Pr. Sci. Nat., agricultural advisor & strategic analyst<br />
From left to right: Mr Brent Robinson (son), Mr Jim Donaldson, Dr Danie Visser, Mr Bob Robinson (owner),<br />
Mr Hennie Cronjé, Mr Peter Mockford, Mr Phillip Spencer<br />
Bob always had a keen interest in superior<br />
livestock, realising very soon in his<br />
career that it costs the same to raise excellent<br />
animals as it does to raise animals of<br />
lower genetic merit. Soon he had enquiries<br />
from other producers wanting to buy the<br />
Villa Vista brand of animals (or Alliance Genetics<br />
Canada as they are currently known).<br />
Enter the Duroc<br />
In 1973 the Duroc started to play a more<br />
important role as terminal sire and at the<br />
same time the herd was enrolled in their<br />
swine performance testing programme. Utilising<br />
the testing programme has allowed<br />
Vista Villa to continue improvement in back<br />
fat levels, growth rate, estimated lean yield<br />
and, more recently, maternal traits.<br />
Each year Vista Villa tests approximately<br />
2 000 pure bred Yorkshire or Landrace gilts<br />
on the CCSI (Canadian Centre for Swine<br />
Improvement) programme. They sell approximately<br />
10% of all the F1-animals in<br />
Ontario alone. For a nucleus purebred herd<br />
(with some 1 700 purebred sows) they<br />
wean approximately 10,5 piglets per litter<br />
and their pre-weaning mortality fluctuates<br />
around 6,5%. The top 0,5% of their boars<br />
go into the OSI (Ontario Swine Improvement)<br />
AI-station that houses some 410<br />
boars. They also have their own on-farm<br />
AI-station.<br />
Their philosophy has always focused on<br />
genetically superior animals that have to<br />
be functional, sound, rugged, big bodied<br />
with a good underline. This combination<br />
has enabled the Villa Vista Stud to become<br />
the largest independent pig breeder in<br />
breeding animal sales in Ontario.<br />
A shared passion<br />
A group of progressive pig breeders got<br />
together in 1998 to consolidate their gene<br />
pool and formed Alliance Genetics Canada.<br />
Villa Vista is a proud member of Alliance<br />
Genetics Canada which is today thirteen<br />
members strong and who are in possession<br />
of more than 8 700 purebred (GGP &<br />
GP) sows. The common denominator is that<br />
these breeders have a passion for pigs.<br />
Issue 33 ▪ January 2013 23
Their goals are clear, practical and achievable:<br />
<strong>•</strong> A balanced approach to pig breeding.<br />
<strong>•</strong> To have an excellent health status<br />
and biosecurity record.<br />
<strong>•</strong> Integrity and quality control.<br />
<strong>•</strong> Consistent and sustainable genetic<br />
gains.<br />
<strong>•</strong> To produce breeding material that<br />
can produce uniform and repeatable<br />
results.<br />
<strong>•</strong><br />
AT HOME WITH ...<br />
Mr Brent Robinson (son), Mr Bob Robinson (father, owner, entrepreneur) & Dr Danie Visser<br />
Humble about his achievements, Bob received amongst others the Outstanding Pork Producer Award In<br />
1992, the Ontario Swine Breeder Merit Award in 1996 and the CSBA Award of Merit in 2006.<br />
To create a long lasting relationship<br />
– this will provide financial stability<br />
for the farm.<br />
As a pioneer and loyal servant of pig stud<br />
breeding industry and entering competitions,<br />
has opened the doors for Bob to<br />
meet many great people from breeders<br />
to industry representatives, commercial<br />
producers and herd health professionals.<br />
He has had the privilege of judging many<br />
swine shows in Ontario and abroad. Participating<br />
in the field of purebred swine<br />
breeding has given Bob and his wife,<br />
Rose, the reason to travel across Canada<br />
and visit many places in the U<strong>SA</strong> as well<br />
as Brazil and Europe.<br />
Lessons learnt<br />
Bob and Rose have succeeded, above all,<br />
in achieving the extra-ordinary by handing<br />
over a legacy and love for pigs and<br />
pig breeding to their children, especially<br />
their three sons – Scott, Brent and Jeff.<br />
They live and farm with a clear understanding<br />
that the best things in life are<br />
not things and that no place is free of<br />
challenges.<br />
High health is of paramount importance<br />
to them. This is something that<br />
Bob realised back in 1967 when he started<br />
with fifty SPF Landrace X Yorkshire<br />
sows. “As a routine and principle they will<br />
blood test forever. The bigger commercial<br />
units/clients want a clean (high health)<br />
piece of paper,” Bob says.<br />
One of Bob’s philosophies is that the<br />
structure of the pig, chest capacity and<br />
strong legs will handle almost everything.<br />
He also pointed out to me their love for<br />
their animals through their handling of<br />
the animals: “We do not lift them by the<br />
tail at all.”<br />
His first pigs when he was still at school<br />
were four Hampshire sows. Over the last<br />
45 years this humble beginning has grown<br />
into a remarkable, successful family business,<br />
employing more than twenty people<br />
who oversee some 3 700 sows and housing<br />
pigs in ten finishing barns.<br />
I witnessed five purebred Hampshire<br />
sows and one Hampshire boar in the<br />
herd. Numerically and genetically probably<br />
insignificant, but a gesture and appreciation<br />
to salute these few, long forgotten<br />
pioneers that were the catalyst to<br />
their success.<br />
Bob has many philosophies, but the<br />
one that stands out and probably encapsulates<br />
their determination and many<br />
years of dedication, is: “Never become<br />
discouraged, give up or lose sight of the<br />
target.” SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 25
Hoë lamvrektes word allerweë<br />
as ’n knelpunt in die kleinveebedryf<br />
beskou en is een<br />
van die vernaamste oorsake<br />
van lae winsgewendheid in<br />
skaapboerdery. Volgens Wassmuth et al.<br />
(2001) is die omvang van lamverliese ’n<br />
maatstaf van die gehalte van die produsent<br />
se bestuursvermoë. Lamhokke kan as<br />
’n strategiese bestuurshulpmiddel gebruik<br />
word om lamvrektes tot minder as 5% te<br />
beperk.<br />
Lamhokke word van die vroegste tye al<br />
gebruik, maar dit is vroeër jare slegs vir<br />
26<br />
Lamhokstelsels in<br />
perspektief<br />
deur dr Jasper Coetzee, Pr.Sci.Nat. (Anim.Sci.) Ph.D. (Agric.) Stell.<br />
‘probleemgevalle’ (bv. ooie wat lammers<br />
weggooi) en vir beskerming teen elemente<br />
(bv. uiterste koue, sneeu, ensovoorts)<br />
gebruik. Lamhokke word tans gebruik:<br />
<strong>•</strong> Om lamvrektes te beperk, veral in die<br />
geval van ooie met tweelinge/meerlinge.<br />
<strong>•</strong> Vir jong ooie wat die eerste keer<br />
lam.<br />
<strong>•</strong> Vir ooie wat kunsmatig gesinkroniseer<br />
is.<br />
<strong>•</strong> Om ongedierte- en diefstalverliese<br />
te beperk.<br />
<strong>•</strong> Om baie waardevolle ooie te beskerm.<br />
Voordele van lamhokke<br />
Om maksimum lamoorlewing te verseker,<br />
moet suksesvolle binding tussen ’n ooi en<br />
haar lammers plaasvind. Vir suksesvolle<br />
binding om onder natuurlike omstandighede<br />
in die veld plaas te vind, moet die<br />
ooi net voordat sy lam, haar afsonder van<br />
die res van die trop terwyl haar lammers<br />
voldoende kolostrum (20% van hulle liggaamsmassa/dag)<br />
moet inneem, want ’n<br />
vol pens stimuleer binding (Val-Laillet,<br />
2004).<br />
Lammers moet verder die geleentheid<br />
gegun of geskep word om die eerste dag<br />
ná geboorte onbeperk (Goursaud & Nowak,
1999) en ongestoord te kan suip. Aangesien<br />
lamhokke hierdie natuurlike afsondering<br />
naboots, bevorder dit die bindingsproses<br />
tussen die ooi en haar lammers, en dra<br />
dit grootliks daartoe by dat lamvrektes tot<br />
’n absolute minimum beperk kan word.<br />
Met die lamhokstelsel kan lamvrektes<br />
tot minder as 5% beperk word. Lamvrektes<br />
van so laag as 3,5% is al gerapporteer<br />
(Midgley, 2012). Waar ooie met hulle lammers<br />
in Australië kort ná geboorte in lamhokke<br />
gesit is, was die lamvrektes slegs<br />
3% teenoor die 12 tot 23% waar ooie in<br />
kampe gelam het (Putu et al., 1988a, b). Die<br />
speenpersentasie van meerlinggeskandeerde<br />
ooie wat buite in kampe gelam het,<br />
was 151% teenoor die 201% van ooie wat<br />
in lamhokke gelam het (Du Toit, 2012).<br />
Lamhokke vergemaklik bestuur, rekordhouding,<br />
identifisering en toesig gedurende<br />
lamtyd en probleemgevalle kan<br />
spesiale aandag kry, wat lamoorlewing<br />
bevorder.<br />
Lamhokke bevorder akkurate rekordhouding<br />
wat op sy beurt teelvordering<br />
"Lamhokke vergemaklik<br />
bestuur, rekordhouding, identifisering<br />
en toesig gedurende<br />
lamtyd en probleemgevalle<br />
kan spesiale aandag kry, wat<br />
lamoorlewing bevorder"<br />
versnel. Volgens dr George Anderson van<br />
Australië is die stamboominligting van ongeveer<br />
9% van enkelinge, 15% van tweelinge<br />
en 24% van drielinge onder Australiese<br />
toestande onakkuraat. Die grootste<br />
rede hiervoor is weens die hoë voorkoms<br />
van lamdiefstal deur naby-lamooie veral<br />
waar hoë konsentrasies ooie in lamkampe<br />
aangehou word. Lamhokke verhoed inmenging<br />
met en diefstal van lammers van<br />
ooie wat besig is om te lam of wat pas gelam<br />
het deur ooie wat op die punt is om<br />
te lam.<br />
Lamhokke bevorder lamoorlewing tydens<br />
ongure weersomstandighede asook<br />
BESTUUR / MANAGEMENT<br />
die oorlewing van ooie met meerlinge en<br />
jongooie wat vir die eerste keer lam. Met<br />
die lamhoklamstelsel moet ooie dus vir<br />
dragtigheid en die aantal fetusse geskandeer<br />
word.<br />
Lamhokke verhoed dat een van ’n<br />
tweeling van die geboorteplek wegdwaal<br />
of nie saam met sy ma stap nie en so van<br />
sy ma geskei word. Voorspeense lamvrektes<br />
is baie hoog by lammers wat op dié<br />
manier van hulle moeders geskei word.<br />
Slegs ongeveer 32% van sulke lammers<br />
oorleef in die praktyk (Anderson, 1984).<br />
Volgens Nowak (1996) kan tot 50% van<br />
tweelinge van hulle moeders, in die geval<br />
van Merino’s, binne die eerste 48 uur ná<br />
geboorte geskei word omdat hulle haar<br />
nie volg as sy wegstap nie. Vir elke vyf<br />
meter wat ’n ooi gedurende die eerste<br />
ses uur ná geboorte van haar lam wegbeweeg,<br />
styg die lamvrektes met 5%<br />
(Farquharson, 2011).<br />
Lamhokke maak dit ook makliker om<br />
ooie te identifiseer wat geboorte aan<br />
dooie lammers skenk; met geboorte gehelp<br />
moet word; lammers weggooi; min<br />
of geen melk het nie; speenprobleme<br />
het; ensovoorts. Beide hierdie ooie en<br />
hul lammers moet gemerk en uitgeskot<br />
word en nie vir verdere teling gebruik<br />
word nie.<br />
Lamhokke verhoed ook dat ongediertes<br />
pasgebore lammers vang.<br />
Nadele van die gebruik van lamhokke<br />
<strong>•</strong> Ooie kan mettertyd swak moedereienskappe<br />
ontwikkel indien ooie wat<br />
swak moedereienskappe openbaar,<br />
nie summier saam met hulle lammers<br />
uitgeskot word nie. In alle lamstelsels<br />
moet gediskrimineer word teen ooie<br />
wat moeilik lam (geboorteprobleme);<br />
met geboorte gehelp word; geboorte<br />
skenk aan dooie of swak lewensvatbare<br />
lammers; lammers weggooi (al<br />
gooi hulle net een van ’n tweeling<br />
weg); aggressief is teenoor lammers<br />
(lammers stamp); min of geen melk<br />
het nie; speenprobleme het (bv. te<br />
groot of dik spene, taai melkers);<br />
ensovoorts. Merk beide hierdie ooie<br />
en hulle lammers met ’n knippie in<br />
die oor sodat hulle nie later vir teling<br />
gebruik kan word nie. Ooie en veral<br />
ramme wat lammers met aangebore<br />
genetiese defekte gee (bv. gebreklikheid,<br />
kriptorkidisme, tweeslagtigheid,<br />
ensovoorts), moet geïdentifiseer en<br />
nie vir verdere teling gebruik word<br />
nie.<br />
Hoë voer- en arbeidskoste is ’n faktor,<br />
maar deur die gebruik van presisievoeding<br />
en deur ooie kunsmatig met<br />
sponse of CIDR’e te sinkroniseer, kan<br />
dit beperk word.<br />
Die koste van die oprigting van lamhokke<br />
is hoog, maar word meestal<br />
binne twee jaar verhaal as gevolg van<br />
’n aansienlik hoër speenpersentasie.<br />
Hierdie koste kan beperk word deur<br />
bestaande infrastrukture te omskep.<br />
Issue 33 ▪ January 2013 27<br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
Voedingsriglyne<br />
Die gehalte van die lammerooirantsoen<br />
asook die aanpassing daarop is uiters belangrik<br />
vir die sukses van die lamhokstelsel.<br />
’n Kompromis oor die gehalte van en<br />
hoeveelheid deurvloeiproteïen in die<br />
volledige lammerooirantsoen mag nooit<br />
aangegaan word nie. Die deurvloeiproteïen<br />
moet ’n spesifieke kombinasie van<br />
minstens drie tot vier hoëgraadse deurvloeiproteïenbronne<br />
wees om die aminosuurprofiel<br />
van die bakteriese proteïen,<br />
wat in die grootpens van die ooi geproduseer<br />
word, op so ’n wyse te komplementeer<br />
dat optimale fetusgroei, uierontwikkeling,<br />
bies- en melkproduksie plaasvind.<br />
In hierdie verband word aanbeveel<br />
dat nie meer as 60% van die totale deurvloeiproteïen<br />
van een proteïenbron afkomstig<br />
is nie (Klopfenstein et al., 1985).<br />
Verder moet minstens 30 tot 35% van die<br />
totale proteïen in ’n volledige lammerooirantsoen<br />
deurvloeiproteïen met die gewenste<br />
aminosuurprofiel wees wat hoogs<br />
verteerbaar en absorbeerbaar in die laer<br />
spysverteringskanaal is.<br />
Deurvloeiproteïenaanvulling is uiters<br />
belangrik om optimale geboortemassa,<br />
uierontwikkeling en biesproduksie, asook<br />
die geboorte van gesonde en lewenskragtige<br />
lammers te verseker. Die ideale<br />
geboortemassa wat maksimum lamoorlewing<br />
sal verseker, is 4,5 tot 5,5 kg (AWI<br />
& MLA, 2008). Wanneer die biesmelk ab-
normaal dik en taai is, is dit ’n aanduiding<br />
dat daar onvoldoende biesmelk beskikbaar<br />
is en moet ekstra deurvloeiproteïen (Gottstein,<br />
2010) en energie aan die lammerooie<br />
voorsien word.<br />
Die voedingsprogram van laatdragtige<br />
ooie moet onder geen omstandighede korter<br />
as ses weke voor lam verander word nie,<br />
want dit kan domsiekte en melkkoors laat<br />
ontstaan of aanleiding gee tot pasgelamde<br />
ooie met groot uiers (is soms geswel) met<br />
baie min of geen bies/melk daarin nie. Oormatige<br />
stres kan ook tot laasgenoemde<br />
verskynsel aanleiding gee wat op sy beurt<br />
tot hoë lamvrektes aanleiding gee.<br />
Laatdragtige ooie moet vanaf ses weke<br />
voor lam ’n volledige lammerooirantsoen<br />
op die veld of weiding gevoer word. Dieselfde<br />
rantsoen word ook in die lamhokke<br />
gevoer. Die volgende bestuursaspekte moet<br />
stiptelik nagekom word:<br />
<strong>•</strong> Die laatdragtige ooie moet stadig en<br />
geleidelik op die lammerooirantsoen<br />
aangepas word om laminitis, suurpens<br />
(asidose) en moontlike vrektes<br />
te voorkom. Begin ses weke voor lam<br />
met 500 g lammerooirantsoen per ooi<br />
per dag en verhoog dit weekliks met<br />
250 g per ooi per dag sodat hulle een<br />
week voor lam op minstens 1 500 g<br />
per ooi per dag is. Hierdie laatdragtige<br />
ooie kan dan vyf tot sewe dae<br />
voor lam na die lamkampe (natuurlik<br />
gesinkroniseer) of lamhokke (kunsmatig<br />
gesinkroniseer) geskuif word<br />
waar hulle na willekeur gevoer word.<br />
Dit is baie belangrik dat daar altyd<br />
voldoende vreetspasie in lamkampe is<br />
(langwol-ooie: ± 450 tot 500 mm per<br />
ooi; kortwol-ooie: ± 400 tot 450 mm)<br />
sodat al die ooie gelyktydig kan vreet.<br />
<strong>•</strong> Wanneer die lammerooirantsoen gevoer<br />
word, moet alle lekbyvoeding<br />
gestaak word om te verhoed dat die<br />
diere te veel ureum inneem en dan<br />
van ureumvergiftiging vrek.<br />
<strong>•</strong> Voer die lammerooirantsoen daagliks<br />
in bakke met voldoende vreetspasie<br />
sodat al die ooie gelyktydig kan vreet.<br />
Voer elke dag se hoeveelheid in twee<br />
porsies, die helfte daarvan in die oggend<br />
en die ander helfte laatnamiddag.<br />
28<br />
Met ’n spesiale lammerooirantsoen en deur<br />
die aanpassingsprosedures te verander,<br />
kan ooie oor ’n korter periode voor lam<br />
aangepas word om voer- en arbeidskoste<br />
te beperk.<br />
Algemene riglyne<br />
<strong>•</strong> Voorsien voldoende, skoon en koel<br />
drinkwater in beide die lamkampe<br />
en lamhokke.<br />
<strong>•</strong> Normale bestuurspraktyke moet<br />
gedurende laatdragtigheid gevolg<br />
word, soos enting van ooie met<br />
’n multiklostridiale entstof wat<br />
pasteurella insluit; dosering met<br />
’n langwerkende breëspektrumdoseermiddel<br />
wat ook neuswurm<br />
beheer; aanvulling van spoorelemente<br />
(bv. Multimin + Se Sheep &<br />
Goats sonder koper) en vitamien<br />
A en E, ensovoorts. Daar word beraam<br />
dat mineraal- en vitamientekorte<br />
tot ’n 2% verlies aan algehele<br />
produksie by skape kan veroorsaak<br />
(Court et al., 2010).<br />
<strong>•</strong> Skeer ooie want kort wol vergemaklik<br />
die lamproses (nie korter<br />
as vier weke voor lam nie). Indien<br />
ooie nie geskeer word nie, moet<br />
ooie met langwol (langer as ses<br />
maande), veral in die geval van Merino’s,<br />
gemikskeer en rondom die<br />
uier skoon geskeer word.<br />
<strong>•</strong> Wanneer ooie gedurende warm<br />
maande lam, moet voldoende skaduwee<br />
(± 2 m2 per ooi) aan ooie in<br />
lamkampe voorsien word. Australiese<br />
navorsing toon dat die voorsiening<br />
van skaduwee (in hulle<br />
geval was dit bome) die speenpersentasie<br />
met 12% verhoog het en<br />
dat meer lammers by 36oC as by<br />
28oC vrek.<br />
<strong>•</strong> Die aantal lamhokke benodig hang<br />
grootliks van die tweelingpersentasie<br />
af, maar kan 50 tot 75% van<br />
die totale getal ooie wees. Daar kan<br />
op lamhokke bespaar word deur<br />
jong ooie ongeveer veertien dae<br />
voor die volwasse ooie te laat lam.<br />
Jong ooie se lammers word dan<br />
vroeër as die res gespeen en bied<br />
jong ooie ’n langer herstelkans voor<br />
die daaropvolgende paring. Dit ver-<br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
seker ’n hoër lampersentasie met<br />
hulle tweede lamkans. Waar ooie<br />
kunsmatig gesinkroniseer is, moet<br />
daar vir elke ooi ’n lamhok wees<br />
omdat die ooie direk in die lamhokke<br />
lam.<br />
2<br />
Lamhokke moet vir minstens 2,25 m<br />
per ooi voorsiening maak om te verhoed<br />
dat ooie die lammers beseer<br />
of selfs doodlê. Die lamhokke moet<br />
so ontwerp wees dat lammers nie<br />
na aangrensende ooie kan deurkruip<br />
nie.<br />
Hoewel die lamhokke goed geventileer<br />
moet wees om longprobleme<br />
te voorkom, moet dit die lammers<br />
teen koue, wind en reën beskerm.<br />
Indien sinkplate as ’n dak oor die<br />
lamhokke gebruik word en dit so<br />
laag is dat dit die ventilasie op sonnige<br />
dae belemmer, kan lamvrektes<br />
weens hitte-uitputting voorkom.<br />
Natuurlik gesinkroniseerde ooie<br />
(met koggelramme) lam in lamkampe<br />
en wanneer die lammers<br />
gesuip en die nageboorte afgeval<br />
het, word die ooie met hulle lammers<br />
oorgeplaas na lamhokke.<br />
Kunsmatig gesinkroniseerde ooie<br />
(met sponse/CDIR’e) lam almal<br />
direk in die lamhokke. Daar moet<br />
toegesien word dat die nageboortes<br />
uit die lamhokke verwyder<br />
en begrawe word. Waar ooie in<br />
lamhokke lam, word hokke soms<br />
baie nat as gevolg van die ooie<br />
se vrugwater wat tydens die lamproses<br />
vrygestel word en daarom<br />
moet droë beddegoed (bv. strooi of<br />
saagsels) gereeld in die lamhokke<br />
gegooi word.<br />
Lamhokke moet skoon en droog<br />
gehou word deur gereeld skoon<br />
strooi of saagsels in te gooi. Henderson<br />
(1990) beveel die strooi<br />
van gebluste kalk (CLC boukalk<br />
oftewel kalsiumhidroksied) op die<br />
vloer van die kraaltjies voordat die<br />
beddegoed ingegooi word om die<br />
opbou van kieme te beperk. Ná die<br />
lamseisoen moet die lamhokke<br />
ontsmet word deur dit met ’n ontsmettingsmiddel<br />
(bv. F10-superkonsentraat)<br />
te bespuit.
Lammersorg<br />
<strong>•</strong> Pasgelamde ooie moet ondersoek<br />
word om seker te maak dat die ooie<br />
se spene oop is en daar geen ernstige<br />
speen- en/of uierprobleme is nie.<br />
<strong>•</strong> Lammers se naelstringe moet<br />
<strong>•</strong><br />
deeglik ontsmet word (verkieslik<br />
met ’n jodiumbevattende middel<br />
soos Povidone Spray) voordat hulle<br />
in die lamhokke geplaas word of<br />
onmiddellik ná geboorte as hulle in<br />
die lamhokke gebore word om naelstringontsteking<br />
te voorkom. Lammers<br />
wat naelstring- of gewrigsontsteking<br />
het, moet Terramycin LA<br />
gespuit word.<br />
Om infeksies (bv. rugmurgontsteking<br />
en klem-in-die-kaak) te voorkom,<br />
moet sterte nie afgesit word en<br />
kastrering nie gedoen word terwyl<br />
die lammers nog in die lamhokke is<br />
nie. Stertwonde moet met ’n middel<br />
wat genesing bevorder en brommeraanvalle<br />
verhoed (bv. Supona Aerosol)<br />
behandel word.<br />
<strong>•</strong> Die doeltreffende beheer van vlieë<br />
in die lamhokke is belangrik om die<br />
verspreiding van sekere siektes te<br />
voorkom.<br />
<strong>•</strong> Daar moet altyd rustig en kalm asook<br />
stadig met lammerooie gewerk<br />
word.<br />
Biesmelk is belangrik<br />
Voldoende voorsiening van bies gedurende<br />
die eerste paar uur ná geboorte,<br />
voorsien die lammers van die nodige<br />
energie, vog en teenliggaampies (immunoglobulien)<br />
wat lewensbelangrik<br />
vir oorlewing is (Milton, 2005). Maak dus<br />
seker dat alle pasgebore lammers voldoende<br />
biesmelk (210 ml biesmelk per<br />
kilogram liggaamsmassa van die lam<br />
die eerste agtien uur) inkry om hulle<br />
immuniteitstatus asook hulle oorlewing<br />
te maksimeer.<br />
Pasgebore lammers moet ongeveer<br />
250 ml bies (5% van hulle liggaamsmassa)<br />
binne die eerste vier uur ná geboorte<br />
inneem en dit moet elke ses uur daarna<br />
herhaal tot ’n totaal van 20% van hulle<br />
liggaamsmassa per dag (Shubber en<br />
Doxey, 1979). Hierdie aanbevole biesinname<br />
kan onder baie koue, nat en win-<br />
BESTUUR / MANAGEMENT<br />
derige asook baie warm weerstoestande<br />
met tot 38% toeneem (Mellor en Murray,<br />
1985, 1986). Die biesbehoefte van die<br />
pasgebore lam kan onder ongure weerstoestande<br />
so hoog as 290 ml bies per kilogram<br />
liggaamsmassa van die lam wees<br />
om aan sy energiebehoeftes te voldoen<br />
(Celi en Bush, 2010).<br />
Swak lammers moet biesmelk met behulp<br />
van ’n maagbuis (± 100 ml per keer;<br />
vier tot ses keer per dag) ontvang indien<br />
hulle nie binne drie tot vier uur ná geboorte<br />
self suip nie. Biesmelk van ooie wat<br />
reeds gelam het, kan gevries word. Bevrore<br />
bies moet liefs teen kamertemperatuur of<br />
’n lae temperatuur (minder as 35°C) ontdooi<br />
word wanneer dit benodig word, want<br />
sodra die temperatuur meer as 37°C styg,<br />
kan dit die teenliggaampies in die biesmelk<br />
vernietig.<br />
Ontdooide biesmelk moet voor toediening<br />
verkieslik verhit word, maar nie<br />
hoër as 37°C nie. Biesmelk moet nooit<br />
oor direkte hitte verhit word nie, maar die<br />
houer met biesmelk moet in ’n houer met<br />
louwarm water geplaas word.<br />
Indien biesmelk nie beskikbaar is nie,<br />
kan ’n kunsbiesmengsel opgemaak word<br />
deur 500 ml volroom koeimelk met 125 ml<br />
room (of drie eetlepels visolie of kookolie),<br />
een hele eier en een eetlepel laktose (of<br />
suiker) te meng en deeglik te klits. Verhit<br />
dit verkieslik ook tot ± 37°C voordat dit aan<br />
die lammers gevoer word. Onthou egter<br />
dat kunsbies geen teenliggaampies teen<br />
die heersende skaapsiektes bevat nie.<br />
Oorweeg 24 uur voltydse toesig, veral<br />
in die geval van waardevolle stoetdiere,<br />
met ’n stelsel waar aansporingsbonusse<br />
aan arbeiders betaal word vir elke lam wat<br />
gespeen word.<br />
Uitplasing<br />
Die ooie en hulle lammers bly tien tot<br />
veertien dae in lamhokke voordat hulle<br />
uitgeplaas word. Die finale tropgrootte<br />
moet verkieslik nie meer as 100 lammers<br />
en hulle moeders wees nie, met ’n maksimum<br />
van 200 lammers en hul moeders per<br />
trop.<br />
Ná uitplasing moet die lammerooie<br />
daagliks besoek word sodat aandag onverwyld<br />
aan probleemgevalle geskenk kan<br />
word.<br />
Ná uitplasing moet die volledige<br />
lammerooirantsoen tot en met speen<br />
van die lammers gevoer word of totdat<br />
voldoende goeie gehalte groenweiding<br />
beskikbaar is. Indien voldoende groenvoer<br />
beskikbaar is, kan oorgeskakel word<br />
na ’n spesiale hoë deurvloeiproteïenlek<br />
(resepte is op aanvraag beskikbaar). Indien<br />
slegs laegehalte- en/of onvoldoende<br />
weiding ná uitplasing beskikbaar is,<br />
moet met die byvoeding van die volledige<br />
lammerooirantsoen voortgegaan<br />
word. Byvoeding moet nooit onmiddellik<br />
gestaak of verander word nie, maar moet<br />
altyd geleidelik uitfaseer of verander<br />
word.<br />
Kruipvoeding neem onmiddellik ’n<br />
aanvang wanneer die eerste ooie met<br />
hulle lammers uitgeplaas word (kruipvoermengsels<br />
is op aanvraag beskikbaar).<br />
Samevatting<br />
Volgens Carlos da Silva van Harrismith<br />
(2010) het die lamhokstelsel sy skaapboerdery<br />
weer ekonomies lewensvatbaar<br />
gemaak. Hy reken die grootste fout wat<br />
hy gemaak het, is dat hy nie vroeër met<br />
die lamhokstelsel begin het nie. Die lamhokstelsel<br />
word óf reg gedoen óf gelos,<br />
daar is geen kortpaaie nie. “Jy kry net<br />
een kans elke jaar om ’n lammeroes in te<br />
samel en ’n wins te maak, daarom moet<br />
jy dit die eerste keer reg doen” – (Allen,<br />
2004).<br />
Deur die voorgestelde riglyne so vêr<br />
moontlik toe te pas, kan skaapprodusente<br />
daadwerklik die voorkoms van lamvrektes<br />
in hulle skaapkuddes beperk. Die<br />
hou van volledige en akkurate rekords<br />
van die simptome en oorsake van lamvrektes<br />
kan ook nuttige inligting verskaf<br />
om aanpassings in die lamstelsel asook<br />
bestuur- en voedingspraktyke te maak<br />
om lamvrektes in die toekoms te beperk.<br />
’n Hoër winsgewendheid uit die skaapvertakking<br />
is sodoende moontlik.<br />
Dr Jasper Coetzee is ’n professionele<br />
veekundige (400328/83) en skaapvoedings-<br />
en bestuurpesialiskonsultant.<br />
Vir meer inligting, kontak hom by sel<br />
076 846 8800 of e-pos<br />
jasperco@iafrica.com SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 29
Om vandag te “boer”, is niks in vergelyking met so<br />
vyf-en-twintig jaar terug nie. Boerdery vandag<br />
is ’n besigheid, en intensiewe boerderypraktyke<br />
word benodig om maksimum winsgewendheid te<br />
bevorder. Reproduksie is maar een van die pilare<br />
van ’n suksesvolle boerdery.<br />
Reproduksiemanipulering vir intensiewe boerderypraktyke,<br />
sluit die gebruik van sinkronisasie van ooie in. Sinkronisasie<br />
hou ’n magdom voordele vir intensiewe boerderye in, maar moet<br />
ondersteun word deur optimale voeding en goed deurdenkte<br />
bestuurspraktyke vir ’n suksesvolle uitkoms. Let daarop dat swak<br />
bestuurspraktyke nie reggestel kan word deur die gebruik van<br />
sinkronisasiemiddels nie!<br />
Hoekom sinkronisasie?<br />
<strong>•</strong> Die mees algemene tyd vir die paring van skaapooie in Suid-<br />
Afrika is gedurende herfs (Maart-April) wat ook die mees<br />
vrugbare tyd is. Ooie word ook soms gepaar gedurende<br />
die lente (September-Oktober) met die twee-paringsper-jaar<br />
sisteem. Met hierdie middel tot ons beskikking, is<br />
gesinkroniseerde paring regdeur die jaar moontlik.<br />
<strong>•</strong> Spesifieke paringstye is nie net nodig sodat die ramme kan<br />
rus en getoets word vir vrugbaarheid nie, maar is ook nodig<br />
sodat beplande bestuursaktiwiteite uitgevoer kan word. Dit<br />
sluit entingskedules vir beide ramme en ooie in. Hier moet<br />
veral daarop gelet word dat lewendige entstowwe slegs op<br />
nie-dragtige diere gebruik moet word.<br />
<strong>•</strong> Spesifieke paringstye sluit ook die voordeel van<br />
<strong>•</strong><br />
dragtigheidsondersoeke deur ’n veearts in; nie net kan ooie<br />
dan opgedeel word in groepe vir enkel-, tweeling-, meerlingeof<br />
spesifieke-siklus-dragtighede nie, maar kan daar ook<br />
’n goeie voedingsprogram vir elke groep opgestel word.<br />
Lammers word dus gebore soos beplan en omdat lamtyd<br />
beperk is tot ’n paar weke, kan entingskedules, kastrasies,<br />
afsit van sterte, endo- en ektoparasietbestuursprogramme<br />
asook eenvormige lambemarking gedurende die geskikste<br />
tye goed beplan en uitgevoer word.<br />
Die mees voordelige gebruik van sinkronisasie is die<br />
massiewe sprong wat gegee kan word met die genetiese<br />
verbetering van die kudde. Laparoskopiese inseminasie<br />
met die beste beskikbare ramsaad, of selfs embriospoeling,<br />
is van die metodes wat gebruik kan word om die kudde<br />
PROMOSIE-ARTIKEL<br />
Effektiewe reproduksiebestuur van<br />
skape deur middel van sinkronisasie<br />
deur dr Jacoba Vaessler, Pfizer Animal Health<br />
geneties te verbeter. Gewone servikale kunsmatige<br />
inseminasie of handparing kan ook gebruik word met<br />
sinkronisasieprogramme.<br />
Daar is weinig nadele verbonde aan sinkronisasie, indien<br />
dit gebruik word op ’n plaas waar die bestuur uitstekend<br />
is. Daar moet net klem gelê word op ’n goeie voersisteem,<br />
behandeling van parasiete, entings, en dan natuurlik die<br />
bestuursprogram gedurende die lamseisoen. Daar is geen<br />
nut daarin om al hierdie geld te bestee op sinkronisasie en<br />
dan nie ’n lambestuursprogram in plek te hê nie.<br />
Issue 33 ▪ January 2013 31<br />
<strong>•</strong><br />
Waarmee word ooie gesinkroniseer?<br />
CIDR-G’s (CIDR G Reg. nr. G1915, Wet 36/1947) is ’n T-vormige<br />
plastiese, intravaginale toestel, geïmpregneer met 0,3 mg<br />
progesteroon. Dit word intravaginaal geplaas met behulp van ’n<br />
CIDR-toedieningstoestel. Dit dien as, en neem die funksie oor, van<br />
’n korpus luteum op die ovarium wat normaalweg progesteroon<br />
afskei. Nadat die toestel verwyder is hervat die ovarium sy<br />
normale funksie en ovulasie vind gewoonlik 42-48 uur later plaas.<br />
CIDR-G’s kan ook gekombineer word met DMSG (dragtige merrie<br />
serum gonadotropien), veral gedurende tye van die jaar wanneer<br />
ooie minder vrugbaar is en wanneer meerlinge vereis word.<br />
Basiese sinkronisasieprogram<br />
Figuur 1 toon ’n basiese sinkronisasieprogram. Die beste is egter<br />
om by u veearts aan te klop vir die korrekte program, aangesien<br />
programme van area tot area en selfs van plaas tot plaas mag<br />
verskil, afhangende van omstandighede en faktore.<br />
Figuur 1: Basiese sinkronisasieprogram<br />
Dag 0: Plaas CIDR-G’s intravaginaal<br />
Dag 12: Onttrek CIDR-G en spuit DMSG<br />
Dag 14: KI/handparing 48-52 uur na onttrekking
Die voorkoms van rooiwater<br />
bereik gewoonlik ’n hoogtepunt<br />
in Februarie en Maart.<br />
Asiatiese rooiwater veroorsaak<br />
grootskaalse vrektes<br />
en veeboere besef nie altyd dat dit ’n<br />
totale ander organisme is as die een wat<br />
Afrika-rooiwater veroorsaak nie, en dat die<br />
immuniteit wat teen Afrika-rooiwater ontwikkel,<br />
dus nie beskerming teen Asiatiese<br />
rooiwater bied nie.<br />
Sleutelpunte rakende Asiatiese rooiwater<br />
<strong>•</strong> Die veroorsakende organisme ( Babesia<br />
bovis) word net deur die pantropiese<br />
bloubosluis (Rhipicephalus microplus)<br />
oorgedra.<br />
<strong>•</strong> Die pantropiese bloubosluis kan nie<br />
met die blote oog van die gewone<br />
bloubosluis onderskei word nie.<br />
<strong>•</strong> Die verspreiding van hierdie bosluis<br />
was voorheen beperk tot die hoëreënvalgebiede<br />
van Mpumalanga,<br />
<strong>•</strong><br />
KwaZulu-Natal, die Oos-Kaap en Wes-<br />
Kaap. Maar in sommige streke en van<br />
die kusstreke het hierdie bosluis tot<br />
’n groot mate die gewone bloubosluis<br />
verplaas.<br />
Weens ’n aantal faktore is die verspreiding<br />
van die pantropiese bloubosluis<br />
besig om uit te brei.<br />
<strong>•</strong> Die oordrag van die siekteveroorsakende<br />
organisme vanaf die bosluis<br />
na die bees, vind plaas kort nadat die<br />
larfstadium van die bosluis (so groot<br />
soos die kop van ’n kopspeld) aanheg<br />
en begin bloed suig.<br />
<strong>•</strong> Die siekte kan vrektes begin veroorsaak<br />
vanaf ses tot twaalf dae nadat<br />
die bees besmet is, wat baie gouer is<br />
as in die geval van Afrika-rooiwater.<br />
<strong>•</strong> Indien ’n volwasse bosluiswyfie op ’n<br />
besmette bees voed, word die bosluis<br />
ook weer besmet en die infeksie word<br />
na die eiers en die volgende generasie<br />
BESTUUR / MANAGEMENT<br />
<strong>•</strong><br />
Wees op jou hoede vir<br />
Asiatiese rooiwater<br />
deur dr Danie Odendaal, Veeartsnetwerk BK<br />
bosluislarwes wat uitbroei, oorgedra.<br />
Volwasse beeste wat nie geënt of<br />
voorheen aan die siekte blootgestel is<br />
nie, is hoogs vatbaar vir die siekte.<br />
Siektetekens<br />
Anders as met Afrika-rooiwater (lusteloosheid<br />
met rooi uriene) sal veeboere min tekens<br />
sien dat vatbare beeste Asiatiese rooiwater<br />
opgedoen het. In die meeste gevalle<br />
is die enigste waarneming een of meer<br />
beeste wat skielik vrek sonder dat hulle<br />
die vorige dag enige siektetekens getoon<br />
het. In sekere gevalle herken boere hierdie<br />
skielike vrektes indien hulle dit al in die<br />
vorige jare gesien het, maar waar dit die<br />
eerste keer voorkom, is dit uiters belangrik<br />
om dadelik die hulp van die veearts in te<br />
roep om die diagnose te bevestig.<br />
Die diagnose van Asiatiese rooiwater is<br />
nie so eenvoudig soos dié van Afrika-rooiwater<br />
nie, omdat daar in baie gevalle baie<br />
min parasiete teenwoordig is in ’n gewone<br />
bloedsmeer. Dan moet dik bloedsmere of ’n<br />
smeer van die breinweefsel geneem word<br />
om die siekte te bevestig tesame met ’n<br />
volledige nadoodse ondersoek wat ook altyd<br />
’n ondersoek van die brein insluit.<br />
Buiten die opbreking van die rooibloedselle<br />
(later in die siekteverloop), veroorsaak<br />
die spesifieke organisme klein bloedklontjies<br />
wat verstoppings in belangrike organe,<br />
soos die brein, veroorsaak. Verder gee<br />
dit aanleiding tot ’n skokreaksie wat veroorsaak<br />
dat beeste vrek nog voor die algemene<br />
siektetekens soos verlies aan eetlus<br />
en lusteloosheid opgemerk word.<br />
’n Vinnige bevestiging van die diagnose<br />
van Asiatiese rooiwater is nodig, want indien<br />
dit wel Asiatiese rooiwater is, sal daar<br />
nog ’n klomp beeste wat reeds besmet is,<br />
oor die volgende twee tot drie weke vrek.<br />
Behandeling<br />
’n Uitbreking van Asiatiese rooiwater is<br />
altyd ’n noodgeval en met behulp van die<br />
veearts moet dadelik voortgegaan word<br />
om die res van die diere in die kudde, en<br />
dikwels die res van die vatbare beeste op<br />
die plaas, te behandel met ’n middel wat<br />
verdere verliese kan voorkom.<br />
Die hantering van so ’n uitbreking is<br />
net die begin, want daarna sal daar met<br />
die samewerking van die veearts besluit<br />
moet word hoe die siekte in die toekoms<br />
voorkom gaan word deur intensiewe bosluisbeheer<br />
of immunisering van die beeste<br />
op die plaas. Indien Asiatiese rooiwater vir<br />
die eerste keer gediagnoseer word, kan<br />
die beesboer seker wees dat dit weer op<br />
daardie plaas gaan voorkom, want daar sal<br />
bloubosluiswyfies wees wat op die siek<br />
diere gevoed het en hulle sal ’n besmette<br />
nageslag voortbring.<br />
Op ’n streeks-, provinsiale en nasionale<br />
basis is dit uiters belangrik om die voorkoms<br />
en verspreiding van die siekte na te<br />
volg. Asiatiese rooiwater is vinnig besig<br />
om die belangrikste siekte te word wat<br />
aanleiding gee tot grootskaalse vrektes<br />
van beeste en individuele beesboere, wat<br />
onbewus hiervan is. Dit lei tot duisende<br />
rande se skade binne ’n paar dae na so ’n<br />
uitbreking.<br />
Die Veeartsnetwerk het nou ’n internetgebaseerde<br />
rekenaarprogram in plek om<br />
die verspreiding van die siekte te monitor<br />
en met ’n vroeë waarskuwingstelsel te begin<br />
om veeboere daarvan bewus te maak<br />
indien die siekte versprei na ’n gebied waar<br />
dit nie voorheen voorgekom het nie.<br />
Registreer nou jou veeboerdery en<br />
ontvang vroeë waarskuwings omtrent<br />
siekte-uitbrekings asook ’n<br />
diepgaande maandelikse bespreking<br />
van die belangrikste siektetendense<br />
soos opgesom in Veeplaas. Gaan na<br />
www.veearts.co.za en registreer indien<br />
jy die inligting wil ontvang. SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 33
Since the inception of genomic<br />
<strong>selection</strong> in the major dairy<br />
countries, the uptake has been<br />
very fast. The major advantage<br />
of genome based breeding values<br />
is for young bulls without measured<br />
daughters. Most traits of economic importance<br />
in dairy cattle are either sex limited<br />
or can only be verified at a late age. Examples<br />
are milk production and quality, udder<br />
health, female fertility and productive herd<br />
life.<br />
Given the background and willingness<br />
in the international dairy industry to adopt<br />
new technology, it came as no surprise that<br />
the major role players immediately put<br />
measures in place to use genomic <strong>selection</strong><br />
in dairy cattle breeding. However, this did<br />
not happen overnight, as many countries<br />
had the vision to lay the right foundation.<br />
The global picture<br />
A very good example is the United States<br />
of America where industry and government<br />
took hands in establishing a proper biobank,<br />
where biological material (mostly semen)<br />
of all AI-bulls had to be stored for later<br />
use in programmes based on molecular<br />
genetics. The lack of decisive actions of the<br />
South African government in this regard, is<br />
probably one of the main reasons for the<br />
lack of proper base material to be used as<br />
reference populations, especially for locally<br />
bred bulls.<br />
In most cases governments have shown<br />
a keen interest in investing in the establishment<br />
of reference populations for dairy cattle.<br />
Private laboratories have also become<br />
involved to assert skills and techniques to<br />
enable private enterprise to render a commercial<br />
service once the development has<br />
been completed. In some cases, like New<br />
Zealand and the Netherlands, the development<br />
has mainly been driven by private<br />
concerns (LIC and CR-V).<br />
One very important aspect that role<br />
players quickly realised, is that large<br />
amounts of money can be saved by ex-<br />
34<br />
<strong>Genomic</strong> <strong>selection</strong><br />
– a breeder’s perspective<br />
by Poena van Niekerk and Dr Japie van der Westhuizen<br />
changing genetic (SNP) profiles of globally<br />
influential animals (mainly AI bulls). This<br />
has led to the formation of three important<br />
consortia, namely the North American<br />
<strong>Genomic</strong> Consortium, Euro<strong>Genomic</strong>s and<br />
IgenoP. The first two are mostly exclusive,<br />
while IgenoP allows for free exchange and<br />
data base sharing.<br />
Other genomic breeding value services,<br />
not based on proper reference populations<br />
and validation with local breeding value<br />
prediction systems, have unfortunately<br />
also been on offer to dairy farmers and AI<br />
companies on a commercial scale. This has<br />
led to some confusion in the industry, as<br />
the results cannot be verified against the<br />
genetic merit of the animals.<br />
The local situation<br />
Although the South African industry<br />
breeds a large proportion of own bulls,<br />
this country is a net importer of semen<br />
for the national herd. The relative proportion<br />
of imported sires versus locally bred<br />
ones, differs among breeds. The South African<br />
Jersey population, for example, is the<br />
fourth largest in the world whereas the<br />
other breeds represent a fraction of the<br />
global population. The major global players<br />
have invested in systems that support<br />
modern research and development tools<br />
for the identification of genetically superior<br />
animals.<br />
Prior to the new genomic <strong>selection</strong> revolution,<br />
the most successful breeding organisations<br />
and countries made use of the following<br />
important aids:<br />
<strong>•</strong> Well designed and laid out milk recording<br />
systems with the following<br />
properties:<br />
- Innovative means of attracting a<br />
large proportion of dairy farmers to<br />
take part.<br />
- Integrated processes from recording<br />
at source (farm and laboratory),<br />
data handling, quality steps, management<br />
reporting, genetic evalua-<br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
tion and application by farmers and<br />
other role players.<br />
- Industry insight, ownership and participation<br />
in decision-making and<br />
application of new techniques and<br />
processes.<br />
Mixture of government and industry<br />
support in research and development,<br />
as well as sharing of ownership in<br />
newly founded techniques or platforms<br />
for commercialisation of research<br />
products.<br />
Adoption by all the important industry<br />
role players of the following aspects<br />
that enhance genetic progress:<br />
- Scientifically based and trustworthy<br />
recording practices. An important<br />
non-negotiable aspect is adherence<br />
to international guidelines and<br />
standards, especially of the International<br />
Committee for Animal Recording<br />
(ICAR).<br />
- Application of techniques and practices<br />
for breeding value prediction<br />
that can be backed up scientifically.<br />
- Participation in global genetic evaluations<br />
via the Interbull Centre (of<br />
ICAR).<br />
- Free trade in semen (and embryos)<br />
across international borders.<br />
- Scientifically designed <strong>selection</strong> indices<br />
based on bio-economical simulation<br />
and other models, ensuring<br />
the ranking of animals on the genetic<br />
merit for maximum profit (for<br />
the different types of markets).<br />
- Meticulous processes of identifying<br />
suitable parents and applying<br />
well-designed mating practices to<br />
achieve breeding goals.<br />
Well-developed markets for semen<br />
and embryo trade, and systems to ensure<br />
the genetic merit quality of these<br />
products.<br />
Applying molecular techniques resulting<br />
in GEBVs will have a marked influence on<br />
genetic change as:
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
<strong>•</strong><br />
The correlation between the predicted<br />
and true breeding values will increase,<br />
especially for young animals.<br />
The generation interval is shortened<br />
considerably as the early prediction<br />
of genetic merit for sex limited traits<br />
is much more reliable at a young<br />
age. This mainly negates the need<br />
for elaborate and expensive progeny<br />
testing systems.<br />
The <strong>selection</strong> intensity will also increase<br />
as early filtering is applied by<br />
identifying parents of potential AI<br />
bulls earlier and with higher precision<br />
from a larger pool of animals.<br />
Because the playing field for identification<br />
of suitable parents for AI sires<br />
widens, it can also have an influence<br />
on the standard deviation in breeding<br />
values simply because of the<br />
identification of superior animals<br />
in the population from herds that<br />
would traditionally not have contributed<br />
(mostly because of relative<br />
standing in the breed/population)<br />
to the pool of influential breeding<br />
animals.<br />
In practice, in a system where young<br />
animals with potential are subjected to<br />
genomic testing (and the information<br />
correctly used to calculate GEBVs), the<br />
generation interval is shortened, the top<br />
animals in the breed are identified more<br />
easily and the prediction of genetic merit<br />
reflects the true breeding value more accurately.<br />
The real impact in dairy cattle breeding<br />
stems from the fact that dealing with<br />
sex limited traits, such as milk production<br />
(and related traits), has traditionally been<br />
the main contributor to the excessively<br />
long generation interval as the results of<br />
progeny tests need to assist in decisions<br />
to select bulls as AI sires.<br />
Figure 1 illustrates the genomic <strong>selection</strong><br />
advantage of early prediction. This<br />
advantage in prediction reliability is no<br />
longer valid once the performance of<br />
some daughters are known (the number<br />
depends on the heritability estimate for a<br />
specific trait, but is usually in the order of<br />
10 daughters for milk production or milk<br />
solids, more for fertility traits).<br />
BESTUUR / MANAGEMENT<br />
Figure 1: Impact of genomic <strong>selection</strong> on early prediction reliability of traits such as<br />
milk production in dairy cattle<br />
Choosing the right path<br />
The industry needs to realise that there are<br />
no short cuts and the right path needs to<br />
be followed. The first realisation is that an<br />
initial input in terms of financing and also<br />
effort, needs to be made. In this regard the<br />
establishment of a proper reference population<br />
per breed, is needed. Two important<br />
sources of genotype data should be used,<br />
namely identifying locally bred bulls with a<br />
large impact on the specific breed and also<br />
international bulls (bred elsewhere) that<br />
impacted on the South African population.<br />
Locally bred bulls that only impacted locally,<br />
need to form part of a locally financed<br />
programme to obtain their genomic profiles.<br />
Joining or making use of an international<br />
body for the exchange of genome information<br />
of international bulls is the very<br />
first step to obtain such information. This<br />
will prevent duplication. Free exchange of<br />
genotypes is, for example, possible via IgenoP.<br />
Further opportunities should also be<br />
explored via contacts with breeders’ societies<br />
elsewhere and by striking deals with<br />
international AI companies.<br />
Parallel to these efforts is the adaptation<br />
of local genetic evaluation units to accommodate<br />
the inclusion of genome information,<br />
once the relationship between EBVs<br />
and DGVs has been established.<br />
The next important step is setting up a<br />
science based and reliable service for the<br />
industry where biological samples and<br />
parent average EBVs serve as the sources<br />
of breeding value predictions (GEBVs) for<br />
young animals.<br />
The system should be a continuous<br />
source in its own right of genome information<br />
being validated against the breeding<br />
value predictions, also by means of imputation<br />
from less dense SNP Chips.<br />
This whole process should still be aimed<br />
at obtaining the maximum number of phenotypic<br />
records through active participation<br />
in recording. The notion that genomic <strong>selection</strong><br />
negates the need for measurement and<br />
recording is totally false.<br />
All genetic merit predictions should be<br />
incorporated in the bio-economically based<br />
<strong>selection</strong> indices that should be available<br />
for each animal in the breed.<br />
Keeping perspective<br />
All this will come to nothing if there is no<br />
perspective in the breeding of superior livestock.<br />
The three key components in animal<br />
breeding are:<br />
<strong>•</strong> Breeding goals and <strong>selection</strong> criteria<br />
based on bio-economical models.<br />
<strong>•</strong> Trustworthy, accurate and timely breeding<br />
value (genetic merit) predictions<br />
linked to identification of genetically<br />
superior animals fitting into the breeding<br />
goals.<br />
<strong>•</strong> Employing proper mating plans to accelerate<br />
genetic progress towards the<br />
breeding goals.<br />
Ignorance more frequently begets confidence<br />
than does knowledge: it is those who know<br />
little, not those who know much, who so<br />
positively assert that this or that problem will<br />
never be solved by science (Charles Darwin). SB<br />
Issue 33 ▪ January 2013 35
BESTUUR / MANAGEMENT<br />
Genomika: Samewerking is die sleutel<br />
deur Izak Hofmeyr<br />
Gedurende ’n onlangse werkswinkel om die stand van sake rondom genomikategnologie in die land te bespreek, is besluit om ’n span<br />
te taak om ’n samewerkingskonsortium aan te voor vir die onderskeie rolspelers in die bedryf. Die taakspan bestaan uit prof Esté van<br />
Marle-Köster, dr Japie van der Westhuizen, dr Jasper Rees, dr John Becker (sameroeper), dr Norman Maiwashe, dr Farai Muchadeyi, prof<br />
Kennedy Dzama, Paul Lubout, en dr Michael Bradfield. Izak Hofmeyr het die werkswinkel bygewoon. SB<br />
Professors Pete Irons en Gareth Bath, beide van die Fakulteit Veeartsenykunde<br />
op Onderstepoort<br />
Prof John Terreblanche (Onderstepoort) en dr Kobus Hendricks (melkboer)<br />
Dr John Becker (voorsitter), dr Hans-Rudolph Friese (spreker van die Tegniese<br />
Universiteit van München) en Prof Este van Marle-Köster (Universiteit van<br />
Pretoria)<br />
Kiewiet Ferreira (Bonsmarateler) en dr Japie van der Westhuizen<br />
(<strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong>)<br />
David Cock en Arthur de Villiers (Bonsmaratelers) en Pieter Visagie (MSc-student<br />
by die Universiteit van Pretoria)<br />
Dr Pierre van Rooyen (<strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong>) en Paul van Biljon (rasdirekteur van<br />
Limousin Beestelersgenootskap)<br />
Issue 33 ▪ January 2013 37
Cape Mohair & Wool (CMW), wat in<br />
1993 as ’n privaat maatskappy, <strong>SA</strong><br />
Mohair Brokers Limited, ontstaan<br />
het, vier vanjaar sy twintigste bestaansjaar<br />
as ’n sleutelrolspeler in<br />
die bemarking van wol, sybokhaar, lewendehawe<br />
en landbou-eiendomme.<br />
Dié diens van CMW is deel van ’n omvattende<br />
pakket van dienste en produkte wat die OVKgroep<br />
landwyd aan sy lede bied. Dit sluit in<br />
finansiering en grondvlak-adviesdienste vir die<br />
primêre verskaffer tot by die uitvoerder, waar<br />
die klem gelê word op persoonlike diens vir<br />
sy kliënte. As die grootste sybokhaarmakelaar<br />
ter wêreld, hanteer CMW meer as 75% van die<br />
nasionale veilingsmarkaandeel.<br />
Die OVK-groep, wat klem lê op die beginsel<br />
van “Saam bereik ons meer”, se wye reeks<br />
dienste sluit, buiten ontvangs, hantering en<br />
bemarking en skeerdienste in die vesel- en<br />
lewendehawebedryf, ook aspekte in soos<br />
graanhantering, -opberging en -verhandeling,<br />
die verskaffing van alle produksiemiddele vir<br />
die boer, meganisasie, landboukundige dienste,<br />
kliëntefinansiering en versekering.<br />
CMW het ’n gesentraliseerde onderdakpakhuis<br />
wat 8,4 ha beslaan. Dit is ten volle<br />
gemeganiseer met outomatiese wolhantering.<br />
Die hantering van wol en sybokhaar in die<br />
pakhuis word met die hulp van strepieskodes<br />
gedoen en twee hoëdigtheidperse word gebruik<br />
vir die uitvoer van wol en sybokhaar.<br />
Met ’n skeerdiens wat meer as drie miljoen<br />
skape per jaar skeer, is CMW een van die grootste<br />
skeerkontrakteurs in Suid-Afrika en die enigste<br />
makelaar met tweeman-skeerspanne.<br />
CMW se eiendomsafdeling, wat sedert die<br />
maatskappy se ontstaan bestaan, se aanvanklike<br />
bemarkingsbeamptes is steeds deel van die<br />
maatskappy. Die afdeling het uitgebrei en het<br />
tans twaalf onafhanklike eiendomsagente wat<br />
oor die land versprei is. Lewendehawebemarkers,<br />
tegniese veldbeamptes en lede van al die<br />
OVK-takke doen ook aktief hul deel in die<br />
eiendomsafdeling.<br />
Lojaliteitskema<br />
Sedert Julie 2012 het die CMW as deel van die<br />
OVK-groep ’n lojaliteitskema met die doel om<br />
PROMOSIE-ARTIKEL<br />
CMW is 20 jaar jonk!<br />
produsente aan te spoor om hul wol en sybokhaar<br />
deur CMW te lewer en te bemark. Produsente<br />
trek voordeel uit die skema vir alle skeersels<br />
wat deur CMW bemark word in die vorm van<br />
toegedeelde OVK Beherend-aandele.<br />
In ag genome die groep se finansiële posisie,<br />
besluit die direksie elke jaar, op eie diskresie,<br />
op `n persentasie van die wins wat vir hierdie<br />
deel geallokeer word. Vir die huidige veselseisoen<br />
(Julie 2012 tot Junie 2013) kwalifiseer produsente<br />
vir R0,1919 per kg deur CMW bemark,<br />
wat as OVK Beherend of Bedryf-aandele aan die<br />
produsent geallokeer word.<br />
Dié bedrag sal nie in kontant uitbetaal of<br />
teen enige produsent se rekening gekrediteer<br />
word nie. Dit sal gebruik word om aandele in<br />
OVK Beherend Bpk te verkry of, as aandele nie in<br />
daardie stadium beskikbaar is nie, sal aandele in<br />
OVK Bedryf Bpk vir die onderskeie produsente<br />
gekoop word.<br />
Dié bedrag, sowel as die hoeveelheid aandele<br />
verkry, sal op die betrokke produsent se<br />
rekeningstaat verskyn sodra die transaksie vir sy<br />
skeersel afgehandel is.<br />
CMW wil graag sy produsente bedank vir hul<br />
lojale ondersteuning en verseker van sy volgehoue<br />
goeie diens in die toekoms. Moet nie huiwer<br />
om CMW te kontak as daar enige navrae is<br />
nie.<br />
CMW/OVK-dienste<br />
<strong>•</strong> Tegniese velddienste, skeerdiens.<br />
<strong>•</strong> Kudde-bestuursopleiding.<br />
<strong>•</strong> Produksie- en rasveilings.<br />
<strong>•</strong> Kliëntefinansiering.<br />
<strong>•</strong> Handelsdienste.<br />
<strong>•</strong> Ontvangs, hantering en bemarking van<br />
sybokhaar & wol.<br />
<strong>•</strong> Lewendehawe-verhandeling en<br />
Gariep-abattoir.<br />
<strong>•</strong> Eiendom-verhandeling.<br />
<strong>•</strong> Graanhantering, opberging en -<br />
verhandeling.<br />
<strong>•</strong> Oes- en korttermynversekering.<br />
<strong>•</strong> Toyota-motoragentskappe.<br />
<strong>•</strong> Meganisasie.<br />
<strong>•</strong> Landboukundige dienste.<br />
<strong>•</strong> Aflewering van brandstof aan produsente.<br />
<strong>•</strong> Bandediens.<br />
Issue 33 ▪ January 2013 39
Bernice Mostert<br />
Helena Theron<br />
Delia Jordaan<br />
40<br />
KEN ONS MENSE<br />
Ek is gebore en het grootgeword in Pretoria.<br />
Ek het aan die Hoërskool Verwoerdburg<br />
gematrikuleer (met vyf onderskeidings).<br />
Ek wou altyd graag met diere werk,<br />
maar gesonde diere – dis hoekom ek<br />
nie veeartsenykunde gaan swot het nie!<br />
Genetika het my altyd gefassineer, vandaar<br />
die keuse om BSc (Agric) Dieregenetika by<br />
Tukkies te studeer.<br />
Ek het na my derde jaar besluit ek<br />
wil meer toegepaste genetika doen en<br />
oorgeskakel veekunde toe. Toe verwerf<br />
ek my veekundegraad met ’n sterk dosis<br />
diereteling in 1989 (cum laude). Ek het<br />
’n staatsdiensbeurs gehad en werk gekry<br />
by die destydse NIVS op Irene, in ’n<br />
pluimveetelingspos.<br />
Ek het toe in 1990 my BSc (Agric) Hons<br />
graad (cum laude) in Pluimveeteling gedoen<br />
en my MSc-graad (cum laude) in<br />
1993 gekry met navorsing op die Allometriese<br />
Autoregressiewe Groeimodelle met<br />
data vanuit ’n seleksie-eksperiment wat<br />
My laerskooljare was ek hoofsaaklik<br />
in Carletonville in die Wes-Transvaal.<br />
Ons was ook twee jaar in die destydse<br />
Suidwes-Afrika en ek het gematrikuleer in<br />
Randburg. Ek het BSc (Agric) Dieregenetika<br />
op Tukkies geswot, en later ook my MSc<br />
(Agric) en PhD daar voltooi. Ek het hierdie<br />
rigting geswot omdat ek nog altyd belanggestel<br />
het in die natuurwetenskappe, veral<br />
diere en die natuur.<br />
Ek het aanvanklik by die NIVS op Irene<br />
begin werk, wat later die LNR geword<br />
het. Die laaste klompie jare was ek veral<br />
betrokke by die genetiese ontledings van<br />
Ek is vanaf 1 Februarie vanjaar <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> se nuwe bemarkings- en<br />
promosiebeampte. Ek het in Jeffreysbaai<br />
grootgeword en gematrikuleer, waarna ek<br />
in Bloemfontein by die Universiteit van die<br />
Vrystaat my bemarkingsgraad voltooi het.<br />
My eerste kontak met landbou was toe<br />
ek by Media24 as hoof van reklame vir die<br />
Volksblad se landboupublikasie aangestel<br />
is. In hierdie hoedanigheid het ek die<br />
implementering van bemarkingstrategieë<br />
vir twaalf jaar op rotte gedoen is.<br />
In 1994 is ek gekies op ’n span wat<br />
saamgestel is vir die ontwikkeling van genetiese<br />
ontledings vir die vleisbeesbedryf.<br />
Tot in 1999 was ek betrokke by Vleisbees<br />
Genetiese Ontledings en in 2000 het ek<br />
die Melkbees Genetiese Ontledings oorgeneem.<br />
In 2004 het ek vir my PhD ingeskryf<br />
(ook by UP) en toetsdag modelle ontwikkel<br />
vir genetiese ontleding van produksie-<br />
eienskappe en somatiese seltellings vir die<br />
melkbeesbedryf en in 2007 graad gevang.<br />
Ek is sedert Augustus 2012 werksaam<br />
by <strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong> en is verantwoordelik vir<br />
genetiese ontledings van alle melkrasse<br />
wat aan LogixMelk deelneem. Ons het<br />
splinternuwe hoë tegnologiese modelle<br />
ontwikkel vir al die ekonomies belangrike<br />
eienskappe van melkbeeste, bio-ekonomiese<br />
indekse ontwikkel en neem ook<br />
deel aan internasionale genetiese ontledings<br />
wat deur Interbull in Swede gedoen<br />
word.<br />
vleisbeeste en melkbeeste.<br />
Ek het in November 2011 by <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> begin werk. Ek en my vyf ander<br />
<strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong>-kollegas het kantore in<br />
Pretoria by Tukkies. Ek is meestal betrokke<br />
by die vleisbees BLUP-analises, maar ook<br />
gedeeltelik by die melk- en in die toekoms<br />
die varkontledings. Ons werk nou saam met<br />
die telersgenootskappe en ook individuele<br />
telers. Ek is besig om nuwe BLUP-kursusse<br />
te ontwikkel, doen tussendeur navorsing<br />
en is ook by nagraadse studente opleiding<br />
betrokke. Die werk en geleenthede is oop,<br />
en ek geniet dit baie.<br />
vir verskeie landbougerigte organisasies<br />
hanteer. Ek het ook fokusse hanteer oor<br />
belangrike landbou-aangeleenthede en<br />
ander landbougerigte onderwerpe.<br />
Ek sien vreeslik uit daarna om deel te<br />
wees van die <strong>SA</strong> <strong>Stamboek</strong>span en om <strong>SA</strong><br />
<strong>Stamboek</strong> se profiel te ontwikkel saam<br />
met sy bestuur en lede. My uitgangspunt<br />
in die lewe is dat niks ooit te moeilik is<br />
om te bemeester nie. Jy moet net jou hart<br />
daarin sit!<br />
SB