It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar
It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar
It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
te zijn de stofte variëren en te versieren. Een voorbeeld van zulk gebruik is te vinden<br />
in Reamer in Sape.<br />
Of ook het verbergen van de voorbeeldtekst(en) tot hun functie behoort, lijkt me de<br />
vraag. Dissimulatio was voor de zeventiende-eeuwse dichter een vanzelfsprekende eigenschap<br />
van imitatio. Pigman 1980,9-11 toont met een keur van citaten aan hoe algemeen<br />
die opvatting in de Renaissance was. Bij GJ lijkt het dissimuleren geen bijzondere<br />
betekenis in de zin van het verbergen van de voorbeeldteksten te hebben.<br />
Zijn voorbeeldteksten blijven duidelijk herkenbaar en obscuur zijn ze niet. Hetzelfde<br />
geldt mijns inziens voor Schaghen en daarom vraag ik me af of dissimulatieve<br />
imitatio, een term die Vermeer 1978 introduceert ter karakterisering van Schaghens<br />
werkwijze, geen pleonasme is. Het verwerken van meer dan een voorbeeldtekst was<br />
ook al zeer gewoon. Imitatio van slechts één tekst is trouwens ook niet goed denkbaar.<br />
In zo'n geval zal de navolging toch al gauw het karakter van aemulatio hebben. Dat<br />
maakt het alternatief van contaminerende imitatio, dat Leerintveld 1989,142 voorstelt<br />
om Revius' gebruik van Bijbel en wel als topoi op te vatten elementen uit Bion en Ovidius<br />
te typeren, tot een vrij theoretische mogelijkheid.<br />
GJ's verhouding tot grotere tekstfragmenten of complete teksten wordt, los van inlassing<br />
van genoemde kleine elementen, soms gekenmerkt door aemulatio, maar ook<br />
is er wel eens zoveel woordelijke overeenkomst, dat eerder aan ontlening valt te denken.<br />
Een duidelijk voorbeeld van ontlening is Reamer in Sape, waarin een gedicht<br />
van Pers wordt gevolgd. De functie van de voorbeeldtekst beperkt zich hier tot bron<br />
van stof. Bron van stof zijn meermalen passages uit Du Bartas/Heijns (cf.<br />
5.3.10.1.1.1,2).<br />
Aemulatio is bij GJ een kwestie van stijl. Voorbeelden van kritiek op voorbeeldteksten<br />
of correctie ervan, typerend voor een emulerende bewerking (cf. Pigman 1980<br />
voor Milton), heb ik bij hem niet gevonden, al zijn er - uiteraard - wel inhoudelijke<br />
verschillen met de voorbeeldtekst(en). Aemulatio komt bij GJ nogal eens voor in navolgingen<br />
van navolgingen van klassieken. Zo is het begin van de zang in Reamer in<br />
Sape een aemulatio van de bekende, in de zeventiende eeuw meermalen nagevolgde<br />
aanspraak tot de zon van Huygens, die op zijn beurt, rechtstreeks of indirect, teruggaat<br />
op de al even bekende regels 226-228 van Ovidius' Metamorphoses 4. Een soortgelijk<br />
geval doet zich voor in de Personele vertôninge, waarin de Winter geportretteerd<br />
is naar Vos, en Ovidius' Met. 2,30 op de achtergrond staat. In Reontse Ljeafde-Gál lijkt<br />
een navolging van een tekst van Vondel, waarin een wanhopige vrouw bij nacht aan<br />
het water zit, aangevuld te zijn met elementen uit Ovidius' bekende tafereel van<br />
Ariadne aan het nachtelijke strand in Heroldes 10. Zou er een (school)traditie zijn geweest<br />
in het imiteren van bepaalde klassieke passages?<br />
Tussen ontlening en aemulatio plaats ik transformaties als van plaats, tijd en omstandigheden,<br />
zoals in Sjolle Kreamer, dat een imitatio kan heten van Vergilius'<br />
eerste Ecloga.<br />
8.2.7.2. Het werk van <strong>Gysbert</strong> <strong>Japix</strong> naar karakter en ontwikkeling<br />
Als ik naar een gemeenschappelijke noemer zoek waaronder de eigenschappen<br />
zijn samen te vatten die ik in het werk van GJ als geheel zie, dan kom ik op vakmanschap.<br />
Er is namelijk wel overal vernuftige inventio (en ook elocutio), maar geen persoonlijke<br />
of andere concrete, actuele informatie, ook niet in de dialogen en de Frie-<br />
wumkes.nl<br />
507
Change language