It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

aanspraken tot eigen ziel en zinnen en gebeden van die herder zelf. De tekst wordt
voorafgegaan en afgesloten door een rijmbrief. Twee psalmberijmingen worden besloten
met een rijmspreuk. Onder een hemelse meditatie versta ik met Kiefer Lewalski
een tekst "whereby the Christian was urged to call forth, by a meditative process
emphasizing the senses and the imagination, some foretaste of heavenly joys".
Karakteristiek voor de protestantse hemelse meditatie is misschien de terugkerende
manifestatie van zondebesef, zoals die ook in de Friesehe Herder aanwezig is. Psalmberijmingen
definieer ik, in onderscheiding van psalmuitbreidingen, als berijmingen
van de tekst uit een Bijbelvertaling die een grote mate van woordelijke overeenkomst
met die tekst hebben en die inhoudelijk niets of nauwelijks iets weglaten of
toevoegen, zodat de verschillen die er toch zijn, zich bijna geheel uit stilistische variatie
of verstechnische noodzaak laten verklaren.
De interpretatie van de tekst heeft in de literatuur veel aandacht gekregen, omdat
de dichter zelf zegt dat het gedicht een "besloten werk" is en toch maar niet duidelijk
wil worden wat dan wel de eenheid zou zijn. Mijn analyse van de inhoud van de
psalmen en lofzangen op basis van wat er in het commentaar over gezegd wordt en
van wat er in de Statenbijbel bij wijze van samenvatting boven de psalmen staat,
leidt tot de conclusie, dat de opbouwvan de Heidelbergse Catechismus (ellende, verlossing
en dankbaarheid) erin te herkennen is. Van een bekeringsproces is overigens
geen sprake. In het volle besef van zijn verdorvenheid oefent de herder zich van 's
morgens vroeg tot 's avonds laat in godzaligheid. Overheersend zijn het verlangen
naar de hemel en de ervaring van de hemelse zaligheid hier al op aarde. Hoewel de
namen Jezus en Christus (behalve dan in het aan Philippenzen 1:23 ontleende
motto) ontbreken, is God vaak vooral Christus. Misschien verklaart dat ook het gebruik
van woorden als lief, mild, blij en zoet ter aanduiding van eigenschappen en
werkingen van God. Met name "zoet" is heel zeldzaam in psalmberijmingen. Zoals
bekend is, komt het veel voor in de lyriek over de Jezusminne van piëtisten als Lodensteyn
en Sluyter, maar alleen al het ontbreken van de naam Jezus maakt duidelijk
dat GJ niet tot hun groep gerekend kan worden, al zijn er wel sporen van piëtistisch
taalgebruik in zijn tekst te vinden. Treffend is echter de overeenkomst met het
werk van de bekende Friese piëtist Theodorus à Brakel, wiens Geestelijck Leven voor
het eerst in 1648 verscheen.
Wat het ontstaan van het werk betreft, valt aan te nemen dat psalm 137 met vooren
nawerk het oudste deel is en dat GJ pas later, met gebruikmaking van een deel van
de psalmberijmingen die hij inmiddels had gemaakt, het vervolg heeft geschreven.
Omdat psalm 137 waarschijnlijk de eerste is die hij berijmd heeft, ligt in datzelfde
oudste deel mogelijk ook de aanleiding om losse psalmen te gaan berijmen. Naar
kerkelijk gebruik heeft de dichter niet gestreefd, want zijn aantallen strofen wijken af
van die van Datheen. Wel zou, zoals Popkema heeft verondersteld, aansluiting bij
wat hij aan psalmen en lofzangen in de kerk te Bolsward zong, volgorde en keuze
van zijn berijmingen hebben kunnen bepalen.
8.2.5.3.67. Personele vertôninge (420-432)
Naast ontleningen en navolgingen uit literatuur (van Van Borsselen, Spiegel,
Hooft, Vos, mogelijk Erasmus, maar met name Batave Tempe van Huygens), laat zich
vooral een beschrijving van prenten (van Galle, naar Heemskerck 1563) vermoeden.
wumkes.nl
503