It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

speelt de sprekende figuur Tjerne in GJ's tekst zijn publiek als een conferencier. Enkele
motieven zijn wellicht rechtstreeks ontleend aan Catullus' Carmen 34 en aan
Theokritus' vijftiende Idylle, terwijl ook gebruik lijkt te zijn gemaakt van een paar
anonieme Friese villanellen (1602).
Het gedicht kan worden ingedeeld bij het genre van het huwelijksgedicht, als men
genre opvat als een los geheel van eigenschappen zoals die in wisselende combinaties
in gedichten op bruiloften te vinden zijn. Het zijn er echter te weinig om de opvatting
te rechtvaardigen, dat het gedicht naar de voorschriften van het genre vervaardigd
zou zijn. Niet de praecepta, maar de exempla lijken hun stempel op het
gedicht te hebben gedrukt. Toch is ook bij een meer losse opvatting van het genre de
indeling bij het huwelijksgedicht discutabel, want het gedicht voldoet niet aan de
toch wel minimale eis, dat het op een bepaalde bruiloft betrekking heeft. Er wordt gebruik
gemaakt van het genre, zo zou men kunnen zeggen, om een speels gedicht te
realiseren, dat nauw aansluit bij komische huwelijkszangen in dialect, zoals er zoveel
in zeventiende-eeuwse liedboekjes staan. Allerlei elementen, zoals bastaardvloeken,
populaire uitdrukkingen, verbasteringen, obscene toespelingen, onbegrip,
voorliefde voor eten en drinken, misschien ook het aanbieden van een "knottedoek",
typeren Tjerne als boer. In de typering van hem en Yntske in het dialooglied, waarin
hij smartelijk haar liefde vraagt en ten slotte ook krijgt, lijkt een ironiserende houding
van de schrijver ten opzichte van zijn figuren tot uitdrukking te komen. Ook het
titelvignet van de oorspronkelijke uitgave uit 1640, dat door dezelfde uitgever ook in
almanakken werd gebruikt, plaatst het gedicht in een populaire traditie. Toch is de
tekst geen klucht. Tjerne mag dan wel een boer zijn, het bijzondere aan hem is dat hij
met zijn doorbreken van verschil in stand een idylle oproept, die door de concretisering
van tijd en plaats in Bolsward en omgeving omstreeks 1640 een schijn van
werkelijkheid krijgt.
Voor het ontstaan van het Friese dichterschap van GJ lijkt de heruitgave van twee
vroeg-zeventiende-eeuwse vermakelijke Friese dialogen van Van Hichtum in 1639
van bijzonder belang, niet alleen omdat GJ er in zijn Tjerne en waarschijnlijk ook
wel in zijn dialoog tussen een ruziënde kramer Sjolle en diens vrouw bij aansloot,
maar vooral omdat Tjerne en het vermoedelijk in dezelfde tijd ontstane Sjolle Kreamer
waarschijnlijk de oudste Friese teksten van GJ zijn. Bij een dergelijke afhankelijkheid
lijkt het onwaarschijnlijk dat GJ eerder met Fries werk begonnen zou zijn
(dat dan verloren zou zijn geraakt), omdat er voor 1639 nauwelijks literatuur in het
Fries was.
8.2.5.3.7. Sjolle Kreamer (7-12)
Gemeenschappelijke motieven, formuleringen, dialoogvorm en naamsovereenkomst
maken aannemelijk dat elementen in de tekst ontleend zijn aan de eerste
Ecloga van Vergilius en mogelijk ook aan de beide Friese dialogen van Van Hichtum
(heruitgegeven in 1639), waarvan de ene, Woutir in Tialle, zelf ook afhankelijk lijkt
van Vergilius' eerste herderszang. Ook hier schijnt weer, net als in de Tjerne, gebruik
te zijn gemaakt van althans een van de Friese villanellen uit 1602. De ingelaste zang
lijkt afhankelijk van de Clucht Tusschen Jaep en Lijs, die ook in de Tjerne is gebruikt. In
het algemeen herinnert het lied aan boerse liefdesklachten, zoals ze veel, en vaak in
dialect, voorkomen in liedboekjes als het Amsteldams' Minne beekie (waarvan GJ
500
wumkes.nl