It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

friessche Tjeme door Petrus Baardt direct in 1640 al begon en sindsdien versterkt
werd door de belangstelling van mensen als Junius, Fonteyne en Gabbema.
8.2.5.3.2. d'Authôre to dy Lezzer (*2r (2); 278-279 (2a))
Van het woord aan de lezer bestaan twee redacties, hier 2 en 2a genoemd als naar
een van beide verwezen wordt. Anders dan algemeen wordt aangenomen houd ik 2
voor jonger dan 2a. Tekst 2a beschouw ik als de Friestalige pendant van het Nederlandstalige
voorwoord voor niet-Friezen (tekst 47,275-277), samen waarschijnlijk bedoeld
vooreen uitgave van vijftig Friese psalmen van GJ, die bij hetHooghe-Lied van
Gabbema zouden worden gevoegd. De tekst bevat ontleningen aan de opdracht aan
Cats van Pers' Bellerophon en vooral aan de Twe-spraack van Spiegel. Naar de vorm is
het - zoals zo vaak in voorredes - een brief, naar de inhoud vooral een verdediging
tegen criticasters. Dat laatste is ook het geval in twee van de drie epigrammen die,
voorafgaande aan het eigenlijke boek, nog op dit voorwoord volgen. Hoorden Zoïlus
en Momus bij werk van literaire kwaliteit? En gebruikte GJ hen om misverstand over
de aard van zijn Friestalige boek op voorhand uit te sluiten? De tekst is gericht tot de
Friezen, die evenals hun taal verheerlijkt worden. Dit gebeurt met name in 2a, waarschijnlijk
naar het voorbeeld van Spiegels verheerlijking van het Nederlands. Het
gebruik van beelden, ontleend aan het land, kan worden opgevat als een streven
naar aanpassing aan Friese omstandigheden. De variatie van de topos van de ledige
uren met een beeld uit het schoolleven lijkt een persoonlijke variant.
8.2.5.3.3. Oon myn wirde frjuene ... (*2v)
Het gedicht, een epigram van het samengestelde type, is een humoristische uitwerking
van het bekende parturient montes van Horatius. Het zal, evenals de beide volgende
epigrammen, wel ontstaan zijn bij het samenstellen van de Friesche Rymlerye.
Het vooropplaatsen van epigrammen kwam wel meer voor, bijvoorbeeld bij Roemer
Visscher, die er ook drie geeft.
8.2.5.3.4. Oon dy Lit-tinckene Eyn-wittert (*2v)
Het gedicht, weer een samengesteld epigram, is een geestige bewerking van een
epigram van Roemer Visscher, waarin lieden als Momus worden bespot. In de verhouding
tot zijn voorbeeld kan het worden gekarakteriseerd als een geval van
aemulatio.
8.2.5.3.5. Jiette in Wîrdke (*2v)
Het gedicht is een samengesteld epigram op een topos die teruggaat op Seneca en
die een vaste plaats heeft in het voorwerk van uitgaven. De stof is aangepast aan
Friese omstandigheden.
8.2.5.3.6. Friesche Tjeme (1-6)
Motieven en formuleringen zijn ontleend aan een Friese dialoog van J. van Hichtum
(1639), terwijl ook gebruik is gemaakt van eenAmoureuse t'Samen-spraeck en de
Clucht Tusschen Jaep en Lijs uit hetMev Liedtboeck (1627) en vooral van bruiloftsgedichten
van J. van der Veen (1637). Net als Van der Veen zelf in zijn gedichten be-
wumkes.nl
499