It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

8.2.5.2. Stand van het onderzoek
Combinatie van literair en historisch onderzoek is in de GJ-studie niet eerder toegepast.
De notie dat heel wat werk van GJ zijn uitgangspunt in literatuur vindt, is zeker
niet algemeen. In Spies 1987a herkende ik een bevestiging van de betekenis die
zo'n dubbelsporig analysemodel voor een adequate verklaring van het ontstaan van
een tekst heeft. Literaire traditie alleen, en dan met name ten opzichte van voorbeelden
en parallellen, heeft Visser sinds 1966 aangewezen in een reeks artikelen die van
grote belezenheid in de literatuur van de zestiende en de zeventiende eeuw getuigen.
Wumkes heeft een onvolledige en niet zeer betrouwbare lijst van Bijbelplaatsen in
handschrift nagelaten. Op een enkele uitzondering na zijn de teksten van GJ niet op
genre onderzocht. Aspecten van de historische werkelijkheid waarin de teksten zijn
ontstaan heeft Feitsma, ook sinds 1966, onderzocht, met name van parallellen in
taalbouwopvattingen in Europees verband en van relaties met maatschappelijke opvattingen
en verhoudingen in Friesland Veel aandacht heeft altijd GJ's keuze voor
het Fries gehad. Dat geldt ook voor de datering van de teksten. Lang heeft de opvatting
dat enkele anonieme liefdesgedichtjes, die nogal afwijken van de liefdespoëzie
in de edities van de FR, toch van GJ zouden zijn, de veronderstelling van een vroeg
Fries dichterschap versterkt. In 1966 werd echter duidelijk, dat ze al voor de geboorte
van de dichter waren gepubliceerd.
8.2.5.3 Tekst voor tekst
De cijfers tussen haakjes achter de titels van de teksten verwijzen naar de bladzijdenummers
in de facsimile-editie in deel I.
8.2.5.3.1. Titel (*lr)
Karakteristiek voor de titel is de nadere onderverdeling in drieën, die bijvoorbeeld
herinnert aan de Friesche Lust-Hof Van Starter, de Stichtelycke Rymen van Camphuysen
of de Zeeusche Nachtegael. De driedeling in de bundel lijkt een voorbeeld van de
trits van liefde, deugd en godsdienst (cf. 8.2.3.1.1), die Spies in zestiende- en
zeventiende-eeuws werk heeft aangewezen, maar zou ook als een pendant van de
traditionele indeling van literatuur naar Vergilius' Bucolica, Georgica en Aeneis kunnen
worden gezien. De hoofdtitel past in de traditie om poëzie in de volkstaal, ter onderscheiding
van (neo-)Latijnse verzamelingen Poemata, te noemen naar de taal
waarin ze is geschreven. Rymlerye is op te vatten als een in oorsprong bescheiden
aanduiding voor "poëzie". In de titel van de eerste afdeling (Ljeafd in Bortlycke
Mingel-Deuntjes) worden mogelijk speelse en meer ernstige liefdesgedichten onderscheiden,
het "Gemiene æf Huwzmanne" van de tweede ondertitel zal wel geen tegenstelling
bevatten, en Hymmelsch Harp-luwd, de naam van de derde afdeling, zal
"harpgeluid uit de hemel" betekenen. De drie ondertitels zijn wellicht ontstaan bij
het ontwerpen van een titelpagina, want de inhoud van de beide eerste delen van de
FR noopt niet tot de gekozen indeling. De tekst van de titelpagina is mogelijk niet
voor 1658 ontstaan. Aanleiding is misschien de verschijning van de bloemlezing
Klioos Kraam (1656,1657) geweest, waarin Nederlandstalig werk van de dichter is opgenomen.
Meer in het algemeen is zijn besluit tot bundeling van Fries werk niet
denkbaar zonder de blijvende waardering van anderen, die met de navolging van de
498
wumkes.nl