It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

lijk heet Gabbema's invloed op de stijl van GJ. Die stijl kenmerkt zich door geleerdheid
van beelden en motieven en door samenkoppelingen en verkortingen van
woorden en openbaart zich in later werk, met name in gelegenheidsgedichten, en
- wat de samenkoppelingen en verkortingen alleen betreft - vooral in de psalmberijming.
De psalmberijming echter dateert waarschijnlijk voor een belangrijk deel al
van voor de kennismaking met Gabbema, zodat diens invloed op prosodische verschijnselen
wel uitgesloten mag worden genoemd. Het werk van Gabbema zelfvertoont
geen samenkoppelingen en verkortingen. Geleerd, in de zin van uitgerust met
klassieke beelden en motieven, is het werk van Gabbema zeker, althans zijn gelegenheidspoëzie.
Dat is echter bijna alle gelegenheidspoëzie. Juist tegen de tijd dat Gabbema
in Friesland verschijnt, komt daar naast het traditionele Latijn het Nederlands
in het genre van het gelegenheidsgedicht naar voren. Gabbema gaf GJ veel
gelegenheid tot het schrijven van gelegenheidspoëzie, en in zoverre is er misschien
sprake van samenhang, maar voor het overige lijkt het beter om in de opkomst van
het genre bij GJ een parallel te zien met de functieverbreding van volkstaalliteratuur
in het algemeen. De eerste gelegenheidsgedichten van GJ stammen trouwens uit de
tijd van Fonteyne, toen hij Gabbema nog niet kende.
8.2.5. Tekstcommentaar
8.2.5.1. Aanpak
Het analysemodel dat voor het onderzoek van de teksten wordt gebruikt, bestaat
uit zes onderdelen (8.2.1.2).
1. Het eerste zijn de bronnen, die ik formeel naar de mate van waarschijnlijkheid dat
ze ook inderdaad als bron, dat wil zeggen als onmiddellijk voorbeeld door de dichter
zijn gebruikt, in voorbeelden en parallellen onderscheid, en inhoudelijk in literaire
teksten, Bijbel en andere bronnen, waartoe ik behalve niet-literaire teksten ook afbeeldingen
reken.
Het identificeren van literaire teksten als voorbeelden is om drie redenen lastig. In
de eerste plaats zijn overeenkomsten niet altijd even goed herkenbaar. Dat geldt
vooral wanneer ze kort zijn en de gebruikte elementen als het ware verborgen zijn in
brede uitwerkingen met veel nieuwe elementen. Het combineren van verschillende
bronteksten en kennis van zeventiende-eeuwse bewerkingstechnieken, zoals het
aanpassen aan eigen tijd, plaats en omstandigheden en het toepassen van amplificatio,
digressio en allerlei stijlfiguren, helpen door de verschillen heen de mogelijke
overeenkomst te laten zien.
Een tweede probleem is de vraag of een overeenkomst exclusief is. Parallellen die bestaan
uit sententiæ of topoi zijn dat evenmin als overeenkomsten op basis van een gemeenschappelijke
bron of een intermediair. Kennis van auteurs en soorten bronnen
die GJ gebruikt, kan de waarschijnlijkheidsgraad van een relatie helpen
bepalen.
Diezelfde kennis heb ik benut om een derde probleem althans enigermate op te kunnen
lossen, de onmogelijkheid namelijk alles te lezen en te weten wat GJ onder ogen
heeft gehad. Dat blijken vooral klassieken en zeventiende-eeuwse dichters in het Nederlands
te zijn geweest. Werken waarvan bekend was of door uitgebreide lectuur
van met name zeventiende-eeuwse Nederlandse letterkunde bekend werd, dat hij er
wumkes.nl
495