It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

Latijnse (school?)boeken de om andere redenen aannemelijke veronderstelling dat
GJ Latijn kende. Misschien zelfs heeft hij er aan de Latijnse school te Bolsward wel
les in gegeven. Die vormde met de Duitse, waaraan hij verbonden was, een
geheel.
Wat zijn familieomstandigheden betreft, bleef lang veel bij het oude. Zijn stiefzuster
Antie trouwde in 1633, zijn broer Willem, die - net als zijn vader- kistenmaker en
ook collecteur werd, waarschijnlijk niet voor 1638, en zijn zuster Jancke niet voor
eind 1639. Alleen is broer Pier waarschijnlijk al spoedig na 1630 overleden. Toen in
1656 Jancke en haar man, die stadstimmerman was, overleden waren, werd hun
enige kind Antie Arjens (1647) in het gezin van GJ opgenomen. Dat bestond toen behalve
uit vader en moeder waarschijnlijk alleen nog uit de zoon Salves (1641), tenzij
deze reeds als leerling-chirurgijn elders was ondergebracht. Vier (of mogelijk nog
meer) andere kinderen, geboren tussen 1637 en 1650, waren al overleden. Ook gestorven
was de moeder van GJ's vrouw, die sinds hun huwelijk tot haar dood in 1653 of
begin 1654 bij hen had ingewoond. Zelf stierven GJ en zijn vrouw in 1666, spoedig
gevolgd door hun zoon Salves, die hun in hun pestziekte te hulp was gekomen.
De aanhoudende behartiging van de financiële belangen van Antie Arjens geeft
reden om te twijfelen aan de veronderstelling van Kalma dat GJ geen zakelijke interesse
zou hebben gehad. Mede door de verkoop van zijde en doek bracht het gezin
het tot een zekere welstand. Dat geldt ook voor Salves, die door een nooit opgemerkte
rekenfout van Halbertsma voor een doorbrenger en een last voor zijn vader wordt
gehouden. Ook de broer en de zusters van GJ en zijn vrouw behoorden tot de stand
van ambachtslieden en neringdoenden. Door zijn huwelijk werd GJ familie van de
Leeuwarder schilder (en lakenkoopman?) Matthijs Harings, een oom van zijn
vrouw, en mogelijk ook van de Leeuwarder schilderes Margaretha de Heer, door de
dichter zijn nicht genoemd. Belangstelling voor schilderkunst lijkt bij GJ's broer
Willem aan te wijzen.
Van vriendschappelijke contacten buiten de familie die niet tegelijk literair van
aard waren, is heel weinig bekend. Buiten de goede verstandhouding met de aanzienlijke
familie Van Velsen te Bolsward, is er eigenlijk niets over te zeggen. Wel zijn
er aanwijzingen dat de door Kalma veronderstelde vriendschap met de grietman
van Wonseradeel, Van Aylva, die zelfs de aard van het dichterschap zou hebben bepaald,
niet heeft bestaan. Ook is er geen reden te denken aan persoonlijke invloed
van Siccama, secretaris van Bolsward, die volgens Halbertsma tot de keuze voor een
Fries dichterschap zou hebben geleid. Over de literaire contacten van GJ in zijn
vroege jaren, ruim genomen de tijd voor 1640, kan echter op basis van zijn vriendschap
toch ook iets positiefs verondersteld worden. Dank zij een mededeling van de
dichter zelf in zijn brieven aan Gabbema, is het zeker dat hij bevriend is geweest met
Petrus Geestdorp (1607/08-1646), predikant en dichter. De vriendschap moet haast
wel dateren van 1627 of daaromtrent, toen Geestdorp - misschien nog geen jaar lang
- net als GJ in Witmarsum woonde. Geestdorp debuteerde juist in dat jaar met een
poëtische bewerking van Erasmus' Colloquium proci etpuellae in - naar hij zelf zegt -
Rodenburghse trant. Later, in 1644, gaf hij blijk van grote bewondering voor Hooft.
Hoewel het werk dat van GJ bewaard of bekend is, pas van 1639 of later lijkt te dateren,
kan het haast niet anders of hij moet - als hij al niet zelf in 1627 gedicht heeft -
toen zeker veel belangstelling voor literatuur hebben gehad, want daarzonder lijkt
492
wumkes.nl