It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

in 1827 bekendheid aan gaf. Na de analytische beschrijving van de Juniana door
Siebs in 1895 heeft het tot het midden van de twintigste eeuw geduurd, voordat de
meeste van de GJ-handschriften die erin voorkomen, gepubliceerd waren. Nog niet
onderzocht op auteurschap (Junius of GJ zelf) en deels ook niet gepubliceerd zijn
enkele doorhalingen en minimale verbeteringen in exemplaren van Van Hichtum
AH 1639, GJ 1640, Baardt 1640 en Oude Friesche Spreeck-woorden 1641 in Ms. Junius
122. Ik heb ze in de beschrijving van de handschriften weggelaten.
In die beschrijving heb ik in het bijzonder werk gemaakt van de datering. De autograafvan
tekst 17 lijkt te moeten worden gedateerd op ca. 1639/1640, en wel op grond
van deels exclusieve overeenkomsten met de gedrukte Friessche Tjerne uit 1640 en van
de uiterlijke vorm van het gedicht, die het tussen een eerste opzet en de definitieve
tekst plaatst. De volgorde waarin Junius de afschriften van de teksten 7,29,30 en 31
maakte, heb ik afgeleid uit de mate waarin hij met taal en spelling van het Fries vertrouwd
lijkt te raken.
8.2.4. Leven en wereld
Met de aanduiding "Leven en wereld" bedoel ik een onderscheid te maken tussen
levensomstandigheden en levensopvattingen, dat wil zeggen tussen afkomst, opleiding,
ontwikkeling, werk, gezin, vrienden en kennissen enerzijds, en godsdienst, politiek
en (literaire) cultuur anderzijds. Meer dan een onderscheid is het niet, want levensopvattingen
en levensomstandigheden zijn altijd nauw met elkaar verbonden
en bij GJ moeten bij gebrek aan directe uitlatingen de opvattingen bovendien uit de
omstandigheden worden opgemaakt. Publieke functies, anders dan die van schoolmeester
en voorzanger, heeft de dichter niet bekleed en over politiek, godsdienst en
cultuur zijn - afgezien van zijn literaire werk, dat in dit hoofdstuk buiten beschouwing
blijft - geen uitlatingen van hem bekend. Het leven van zijn vader biedt echter
voldoende stof om de politieke context te tekenen, terwijl het godsdienstige en het
culturele milieu van de dichter kunnen worden geschetst door de resultaten van het
onderzoek naar de maatschappelijke relaties van zijn vrienden Geestdorp en Fonteyne.
De methode om iemands opvattingen op politiek, godsdienstig en cultureel
gebied door middel van informatie over diens persoonlijke relaties te achterhalen,
hier uit nood toegepast, heeft als voordeel, dat ze door het betrekken van gegevens
over meer personen in het onderzoek veel mogelijkheden tot controle van interpretaties
biedt. Bovendien heeft het resultaat eerder betrekking op degene om wie het
gaat dan de uitkomst van een algemeen onderzoek naar heersende opvattingen in de
zeventiende eeuw zonder individuele differentiatie. Ze betekent intensief historisch
en met name archivalisch onderzoek, omdat op individueel niveau nog nauwelijks
onderzoek naar politiek, cultuur en godsdienst in Friesland is verricht. Intensief onderzoek
was ook nodig om de boekeninventarissen te laten spreken, die de belangrijkste
bronnen voor de kennis van de intellectuele belangstelling en ontwikkeling
van de dichter en van zijn vader zijn. Daartoe heb ik zoveel mogelijk boekenlijsten
van inwoners van Friesland uit de periode van 1600 tot 1680 verzameld en vergeleken.
Bij de keuze van een beschrijvingsmodel voor dit hoofdstuk heb ik me laten leiden
door een indeling naar levensvormende factoren. Zo komen achtereenvolgens
in min of meer chronologische volgorde afkomst, opleiding en ontwikkeling, materiële
omstandigheden (in het bijzonder werk), gezin, en vrienden en kennissen aan
de orde.
wumkes.nl
489