It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

Reeds tijdens het leven van de dichter blijkt uit navolgingen van Baardt 1640
(5.3.6.1.1.2), Gabbema 1649 en Arcerius 1659, dat zijn Friessche Tjerne (1640) een onmiddellijk
succes moet zijn geweest. Anderen, bijvoorbeeld Galama 1661 en Junius
ca. 1660, getuigen van hun literaire waardering. Tot de verbreiding van GJ's naam als
dichter hebben Wassenbergh 1793 en 1806 en Koopmans 1801 veel bijgedragen. Hun
studies werden lovend besproken in de Nederlandse tijdschriften van die dagen. Geleerde
belangstelling, met name voor de taal waarin het werk is geschreven, was er
ook vanaf het begin, zoals bij Gabbema en Junius. Persoonlijke betrekkingen met de
dichter, of via Gabbema met hem, kunnen van invloed zijn geweest op de belangstelling
van Gutberleth en de Vegelins en Van Vierssens. Naar opleiding beperkt de belangstelling
zich in hoofdzaak (maar niet helemaal) tot academici, wat ten dele aan
de aard van het bronnenmateriaal kan liggen, en naar stand valt het op dat de Friese
adel goed vertegenwoordigd is. Deze zal gevoelig zijn geweest voor GJ's werk als
Friesnationaal cultuurgoed. Hessel Vegelin van Claerbergen prees het in 1683 althans
als zodanig. Overigens behoorde hij tot de jongere adel en stond hij in nauwe
betrekking tot de stadhouder. Bij gebrek aan gegevens is het onzeker of ook de oude
adel toen de FR al waardeerde (cf. 7.1.4).
Een bijzondere invloed van de hoogleraar Wassenbergh op de belangstelling voor
GJ bij studenten, die het door Wumkes geïntroduceerde begrip "de school van Wassenbergh"
zou rechtvaardigen, is niet waarschijnlijk. Wassenbergh heeft door zijn
liefde voor het werk van GJ, waarvan hij als student in 1766 al blijk geeft, die belangstelling
zeker bevorderd, maar studie van de dichter schijnt hij niet voor de jaren
tachtig te hebben gemaakt. Toen was ook al de taalhistorische en lexicografische belangstelling
van auteurs als Van Halsema, Wiarda en Wierdsma en Brantsma gewekt,
die op hun beurt weer anderen zullen hebben gestimuleerd. Wumkes' meermalen
overgenomen opvatting dat Wassenbergh college over GJ heeft gegeven, lijkt
evenmin juist.
Ter aanvulling op de voorgaande schets van het lezerspubliek uit de tijd voor 1822
heb ik de intekenlijst op Epkema 1821 geanalyseerd en vergeleken met andere intekenlijsten
uit dezelfde tijd. Aan de persoonlijke invloed van Van Leeuwen kan de algemene
intekening door leden van het literaire gezelschap Constanter te Leeuwarden
worden toegeschreven, aan die van Wassenbergh de opvallend grote
belangstelling aan de Franeker Academie. Hoewel het aantal intekenende boeren
gering is, steekt het toch nog gunstig aftegen het ontbreken van boeren op andere intekenlijsten.
Naar verhouding vond de uitgave in Friesland aanmerkelijk meer aftrek
dan die van de toch ook Friese, hoewel niet Friestalige Van Harens, maar bij een
Friestalig werk kan men ook moeilijk anders verwachten en bovendien woonde toch
nog een op de drie intekenaren buiten de provincie. Beperkt provinciaal was de belangstelling
daarom zeker niet. Eerder zou deze nationaal Nederlands kunnen heten,
getuige de intekening van de koning en van een relatief groot aantal hoge
Haagse ambtenaren en leden van de regering. Naar verhouding ook goed vertegenwoordigd
was dat deel van de Friese adel dat toch al actief betrokken was bij de cultuur
in Friesland. Besef van Friese identiteit en de in Friesland herleefde traditie om
juist van de adel de behartiging van Friese cultuurbelangen te verwachten, zullen de
belangstelling voor GJ wel goeddeels verklaren. Opvallend ten slotte is misschien de
aanwezigheid van twee heren Van Vierssen onder de intekenaren. Mogelijk ging hun
wumkes.nl
487