It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

worden genoemd in de brieven van GJ aan Gabbema, die ook tot de aanvullingen
behoren. De enige uitzonderingen zijn de teksten 50 en 51. De eerste heeft Gabbema
mogelijk leren kennen in een afschrift van Junius, van de andere is de herkomst
onbekend.
Van de aanvullingen openen opdracht en woord aan de lezer van Gabbema en de
beide woorden vooraf van GJ het eerste deel van de uitgave-1681 en vormen de overige
teksten het tweede deel van die editie. Het Friese woord vooraf van GJ is een andere
redactie van dezelfde tekst in de editie-1668. Het eerste deel is verder een herdruk
van de uitgave van 1668, met weglating van het lofdicht van Meelcke Lasis.
Bepaalde overeenkomsten in custoden en kopregels laten er geen twijfel over bestaan,
dat de heruitgave teruggaat op een exemplaar van de editie-1668. In een bepaald
geval (tekst 46.8) zijn er echter zodanige verschillen met de tekst in de uitgave
van 1668, dat een handschrift van de dichter geraadpleegd lijkt te zijn. De veranderingen
zijn mogelijk aangebracht in het exemplaar van de editie-1668 dat voor de
heruitgave is gebruikt, omdat in dezelfde tekst in de uitgave-1681 ook zetfouten uit de
editie van 1668 zijn overgenomen. Gabbema bezat van die tekst - als onderdeel van
een verzameling psalmen en lofzangen - een handschrift van GJ, zodat er aanleiding
is om te veronderstellen dat Gabbema die veranderingen heeft aangebracht. De
overige verschillen tussen identieke teksten in de uitgaven van 1681 en 1668 betreffen
verbeteringen van zetfouten uit 1668 en nieuwe zetfouten in 1681.
De aanvullingen in het eerste deel van FR 1681 (de hiervoor genoemde woorden
vooraf van GJ en de twee opdrachten, alsook twee drempeldichten die niet in alle exemplaren
voorkomen) zijn, onder vervanging van de bladzijden die corresponderen
mei de bladzijden *1 en *2 van de uitgave-1668, toegevoegd, nadat het boek al gedrukt
was. Dit valt af te leiden uit bladzijdenummering, katernsignaturen en katernresten.
Die maken ook duidelijk dat de opdracht aan Staten en stadhouder niet
vanaf het begin tot de aanvullingen heeft behoord, maar in de plaats van een andere
inleidende tekst moet zijn gekomen. Misschien is dit een opdracht van Gabbema
aan niet-Friese lezers geweest. Een opdracht aan Staten en stadhouder kwam de uitgevers
misschien goed uit, omdat ze financieel nogal wat risico hebben moeten nemen.
Er kunnen diverse redenen voor de heruitgave van 1681 zijn geweest. Zelf zegt Gabbema
dat er een "duldeloos verlangen" naar een tweede druk bestond, die hij ter ere
van Friesland en tot nut en vermaak van overig Nederland wil verzorgen. De eer van
het vaderland zal voor hem - getuige zijn opdracht, zijn woord aan de lezer en zijn
toevoeging van een grammatica en een specimen van Oudfries - wel vooral in het
Friestalige van het werk hebben gelegen, maar hij getuigt toch ook van zijn literaire
waardering. Als landschapsgeschiedschrijver heeft hij de uitgave mogelijk tot zijn
taak gerekend. Met zijn opdracht aan Staten en stadhouder maakte hij er een landschapszaak
van. Gevoeligheid voor een Friestalig werk als uitdrukking van gewestelijke
identiteit mocht bij de Friese overheid, zoals Feitsma heeft verondersteld, wel
worden verwacht. Bonaventura Vulcanius had er in 1597 ook al op ingespeeld. Opdrachten
en toevoegingen verraden trouwens welbewuste aansluiting bij het werk
van Vulcanius. Daardoor staat de uitgave nadrukkelijk in een humanistische traditie.
Als GJ het al niet was, dan heeft Gabbema hem met deze editie tot een klassiek
dichter gemaakt.
wumkes.nl
485