It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

8.2. Uitgebreide samenvatting*
Deze uitgebreide samenvatting is bedoeld als een handleiding bij het raadplegen
van het boek. Over de onderlinge verhouding tussen de samenvattingen in het Nederlands,
het Engels en het Fries kan het volgende worden opgemerkt. De Engelse
en de Friese tekst zijn inhoudelijk identiek. Ze vormen een samenvatting van de
hoofdzaken uit de Nederlandse tekst. Het laatste onderdeel (Besluit) is echter in het
Nederlands en het Engels van dezelfde inhoud, terwijl voor het Friese Besluit naar
hoofdstuk 7 wordt verwezen.
Het boek, waarvan hier een samenvatting volgt, bestaat uit twee delen. Deel I is een
facsimile-uitgave van het werk van de onderzochte dichter, waarvan in hoofdstuk 2
van deel II een verantwoording wordt gegeven, deel II is een studie over ontstaan en
overlevering van dat werk. In de volgende samenvatting van deel II zijn de onderdelen
herkenbaar aan de cijfers die op 8.2 volgen. Samenvattingen van passages uit andere
onderdelen zijn van eigen verwijzingen voorzien. Alleen paragraaf 8.2.5.4, die
bestaat uit een drietal samenvattingen van een aantal elementen uit de tekstgewijze
behandeling in 5.3, correspondeert niet met een onderdeel uit het boek.
8.2.1. Inleiding
8.2.1.1. Object
Object van onderzoek zijn stof en inhoud van het werk van de Friese dichter Gysbert
Japix (Bolsward 1603-1666; voortaan GJ) in relatie tot hun literaire en hun historische
context. Dat werk bestaat uit Friese en Nederlandse gedichten en drie vrij
korte prozavertalingen in het Fries, waarvan zeker twee uit het Frans vertaald zijn.
Het Friese werk is voor een belangrijk deel verzameld in de posthuum verschenen
bundel Friesche Rymlerye (1668) en de heruitgave daarvan uit 1681/1684 met aanvullingen
(beide voortaan FR), waarin ook Friese brieven (en één Nederlandse) zijn opgenomen.
De Nederlandse poëzie ligt verspreid in literaire bloemlezingen en als
drempeldichten in uitgaven van anderen, met name in verzamelingen preken. Enkele
gedichten, vooral Nederlandse, zijn alleen in handschrift overgeleverd. Mogelijk
heeft GJ ook poëzie in het Latijn geschreven, maar daarvan is voorzover bekend
niets bewaard gebleven.
Als Fries dichter is GJ kwalitatief en kwantitatief zeer uitzonderlijk. Er werd in de
zeventiende eeuw wel meer in het Fries gepubliceerd, ook voordat hij met dichten
begon, maar alles bij elkaar is het in omvang nog niet de helft van de FR. De enige
Friese publikatie uit de achttiende eeuw die de naam van boek kan dragen, Althuysens
Friesche Rymlery, bestaat voor een aanzienlijk deel uit de herdruk van de psalmen
uit de FR. Pas in 1822 ontstond een doorgaande literaire produktie in het Fries,
waaraan de Halbertsma's tot na het midden van de negentiende eeuw het belangrijkste
aandeel zouden leveren. Uit hun kleine LapeKoer (1822) groeide het grote verzamelwerk
Rimen ind Teltjes (1871). Toen zal langzamerhand het besef ook wel ontstaan
zijn, dat de FR niet het enige werk van belang in de Friese literatuur was.
Over GJ is in de loop van drie eeuwen veel gepubliceerd. Dit is de vierde heruitgave
van zijn werk en de vijfde studie in de vorm van een dissertatie (of de zesde, voor
wie de academische verhandeling erbij wil rekenen, die Wassenbergh in 1793 door
wumkes.nl
479