It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar
It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar
It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Tekstoerlevering (3.1)<br />
Om 1658 hinne skynt GJ it plan opfette te hawwen om syn frysk <strong>wurk</strong> te bondeljen<br />
ta de Friesche Rymlerye, sa't dy twa jier nei syn dea yn 1668 útkaam. <strong>It</strong> boek hat mooglik<br />
net yn 'e hannel west.<br />
De útwreide werútjefte <strong>fan</strong> 1668, dy't Gabbema yn 1681 besoarge, jout net allinne<br />
nije teksten <strong>fan</strong> GJ, mar ek twa ynliedingen yn 'e foarm <strong>fan</strong> opdrachten, in grammatika<br />
<strong>fan</strong> it Frysk, in ferhanneling oer de fryske letters en in specimen <strong>fan</strong> it Aldfrysk<br />
yn twa redaksjes. <strong>It</strong> ferbân <strong>fan</strong> grammatika en Aldfrysk mei GJ is net dúdlik. De oanfollingen<br />
mei <strong>wurk</strong> <strong>fan</strong> GJ sels besteane foar it grutste part út teksten dy't Gabbema<br />
<strong>fan</strong> de dichter krigen hie. Beskate oerienkomsten yn kustoaden en koprigels litte der<br />
gjin twivel oer bestean dat de werútjefte weromgiet op in eksimplaar <strong>fan</strong> de edysje-<br />
1668.<br />
Der kinne ûnderskate redenen foar de werútjefte <strong>fan</strong> 1681 west hawwe. Sels seit Gabbema<br />
dat der in "duldeloos verlangen" nei in twadde printinge wie, dy't hy ta eare <strong>fan</strong><br />
Fryslân en ta nut en ferdivedaasje <strong>fan</strong> oar Nederlân besoargje wol. Syn wurdearring<br />
jildt likegoed de taal as de literatuer. Mei syn opdracht oan Steaten en steedhâlder<br />
makke hy der in lânskipssaak <strong>fan</strong>. Oansluting by Vulcanius set it <strong>wurk</strong> yn in humanistyske<br />
tradysje. As GJ it al net wie, dan hat Gabbema him mei dizze útjefte ta in<br />
klassyk dichter makke.<br />
De werútjefte <strong>fan</strong> 1684 bestiet út in part <strong>fan</strong> it restant <strong>fan</strong> de oplage <strong>fan</strong> 1681, foarsjoen<br />
<strong>fan</strong> in op 'en nij set earste katern, dat nedich wie om it ympressum oanpasse te<br />
kinnen oan de nije útjouwer. Miskien waard it <strong>wurk</strong> yn 'e akademystêd Frjentsjer,<br />
dêr't de nije útjouwer wenne, better ferkocht as yn Ljouwert, it plak <strong>fan</strong> 'e earste<br />
útjefte.<br />
Lezers (3.2)<br />
Om gegevens te sammeljen oer aard en om<strong>fan</strong>g <strong>fan</strong> de belangstelling foar it <strong>wurk</strong>,<br />
yn it bysûnder oant 1822, haw ik boelbeskriuwingen, auksjekatalogi en eksimplaren<br />
<strong>fan</strong> de FR-edysjes opspoard en ûndersocht. Hieltyd wurde alle beskikbere bysûnderheden<br />
as nammen <strong>fan</strong> eigeners, c.q. neifolgers <strong>fan</strong> <strong>wurk</strong> <strong>fan</strong> GJ, prizen, hânskriftlike<br />
oantekens, en - hoewol minder folslein - uterlikheden <strong>fan</strong> it boek opjûn.<br />
Mei op grûn <strong>fan</strong> dy oersjoggen kinne de oplagen <strong>fan</strong> de edysjes <strong>fan</strong> 1668 en 1681 op<br />
miskien op syn heechst hundert, respektivelik twahûndert rûsd wurde. In analyse<br />
<strong>fan</strong> eftergrûnen en útlittingen <strong>fan</strong> har dy't foar 1822 it <strong>wurk</strong> <strong>fan</strong> GJ yn har besit hienen<br />
of neifolgen, lit jin tinke dat it wurdearre waard as literatuer, as specimen <strong>fan</strong><br />
Frysk en as symboal <strong>fan</strong> fryske kultuer.<br />
Al by it libben <strong>fan</strong> de dichter blykt út neifolgingen dat syn Friessche Tjerne (1640)<br />
fuort in súkses west hat. Neffens oplieding beheint de belangstelling him yn haadsaak<br />
(mar net alhiel) ta akademisi, wat foar in part oan de aard <strong>fan</strong> it boarnemateriaal<br />
lizze kin, en neffens stân fait it jin op dat de fryske adel goed fertsjintwurdige is.<br />
Hoewol't it oantal yntekenjende boeren yn 1821 tige lyts is, stekt it dochs noch geunstich<br />
ôf by it ûnfbrekken <strong>fan</strong> boeren op oare yntekenlisten. <strong>It</strong> <strong>wurk</strong> <strong>fan</strong> GJ is nea populêr<br />
wurden, ek net yn de njoggentjinde ieu, doe't wol besocht is om <strong>fan</strong> him in<br />
folksdichter te meitsjen. Al om 1700 hinne wienen frijwat stimmen dy't as wizeoantsjutting<br />
brûkt wurde, net mear bekend.<br />
472<br />
wumkes.nl
Change language