It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

8. Gearfetting / Samenvatting / Summary
Oer de ferhâlding fan de gearfettingen yn it Frysk, it Nederlânsk en it Ingelsk kin
opmurken wurde dat de fryske en de ingelske ynhâldlik identyk binne en besteane út
in gearfetting fan de haadsaken út 'e nederlânske tekst. Allinne ûntbrekt by de fryske
it Beslút, dêr't foar ferwiisd wurdt nei haadstik 7.
8.1. Koarte gearfetting
Dit boek bestiet út rwa dielen, in facsimile-útjefte fan it wurk fan Gysbert Japix
(diel I) en in kommentaar op dat wurk (diel II). De sifers efter de titels yn 'e gearfetting
dy't hjir folget, ferwize nei de haadstikken fan diel II, behalve as der in I foar
stiet. Dan slane se op de blêdsiden fan diel I.
Objekt (1.1)
Objekt fan ûndersyk binne stof en ynhâld fan it wurk fan Gysbert Japix (Bolsert
1603-1666; tenei GJ)yn relaasje taharliterêre en harhistoaryske kontekst. Dat wurk
bestiet út fryske en nederlânske gedichten en trije frij koarte proaza-oersettingen yn
it Frysk, dêr't yn alle gefallen twa fan út it Frânsk fertaald binne. It fryske wurk is foar
it grutste part sammele yn de postúm ferskynde bondel Friesche Rymlerye (1668) en
de werútjefte mei oanfollingen út 1681/1684 (beide tenei FR), dêr't ek fryske brieven
(en ien nederlânske) yn opnommen binne. De nederlânske gedichten steane yn literêre
blomlêzingen en as drompelfersen foarútjeften fan oaren, benammen fan prekebondels.
In pear gedichten, meast nederlânske, binne allinne yn hânskrift oerlevere.
Miskien hat GJ ek fersen yn it Latyn skreaun, mar dêr is, foarsafier't bekend is,
neat fan bewarre. Ofskriften fan fryske fersen binne yn 'e Bodleian Library te Oxford.
Se waarden om 1646 hinne troch F. Junius F.F. makke.
Ta oriëntaasje wurdt earst in oersjoch jûn fan eardere fizys op it wurk fan GJ en
fan rjochtingen yn it ûndersyk. De oardielen oant likernôch 1770 - stúdzjes binne
der dan noch net - meitsje de yndruk dat se út ien selde fizy wei tocht binne. Der
binne trije eleminten yn oan te wizen: 1. GJ is in geleard dichter, ryk oan geast en fining.
2. Syn wurk is elegant en keunstich. 3. It wurket mei affekten. Mei elkoar roppe
se it byld op fan in geleard dichter. Nei 1770 bliuwt tenearsten deselde fizy bestean.
GJ wurdt sjoen as in klassyk dichter, dy't beoardiele wurdt neffens de klassike poëtika.
Nij is lykwols de opfetting dat natuer en ienfâld typearjend binne foar syn wurk.
It keunstmjittige, dat dêrneist ûnderskaat wurdt, komt op rekken fan Gabbema, in
freon fan de dichter. It natuerlike wurdt opferte as in eigenskip fan it Frysk en de
Friezen (sa al by Stijl yn 1777) en lyksteld oan grykse ienfâld. Tsjin de ein fan de
njoggentjinde ieu begjint de psychologyske ferklearring fan it wurk. Tsjin de midden
fan 'e tweintichste ieu komt it ûndersyk op dat rjochte is op de ferklearring fan it
wurk troch it yn syn histoaryske of literêre kontekst te setten. Dat bart foaral sûnt
1966 yn it wurk fan Feitsma, dy't de sosjale gearhing bestudearret, en yn dat fan Visser,
dy't literêre foarbylden en parallellen oanwiist.
470
wumkes.nl