It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

7. Beslút
Yn dit ôfslutende haadstik wurdt in gearfetsjende skôging jûn fan de ferhâlding
tusken GJ syn teksten en har literêre foarbylden (7.1) en dêrnjonken fan aard en ûntjouwing
fan GJ syn dichterskip, oanfolle mei in pear desiderata foar fierder ûndersyk
(7.2).
7.1. Untliening, imitatio, aemulatio
Hiel wat gedichten fan GJ besteane út neifolgings fan ien of mear teksten fan oaren.
Yn it âldste wurk hearre dêr de fryske gedichten fan Van Hichtum by. Fan de nederlânske
dichters dy't neifolge wurde, nimme Roemer Visscher, Cats, Camphuysen,
Vondel en Huygens in foarnaam plak yn. Klassiken as Vergilius, Horatius en foaral
Ovidius leverje faak oanfoljend materiaal.
De neifolgings litte har ûnderskiede yn untliening, imitatio en aemulatio. Imitatio as
oantsjutting foar de ôfhinklikheidsferhâlding tusken teksten wurdt yn stúdzjes oer
literatuer yn twa betsjuttingen brûkt. De term kin alle neifolging yn it algemien ynhâlde,
mar ek op in beskaat type slaan en tsjinnet dan om ûnderskie te meitsjen mei
aemulatio. Imitatio yn de beheinde betsjutting fan it wurd kin omskreaun wurde as fariaasje
fan ien of mear foarbyldteksten, benammen troch middel fan oanpassingen
fan saken as plak, tiid en ûnderwerp, aemulatio as ferbettering fan de foarbyldteksten).
It ferskil tusken imitatio en aemulatio, dat beskaat wurdt troch de bedoelingen
fan de skriuwer (cf. Pigman 1980), is net altyd like dúdlik. Derfan te skieden is de
slaafske neifolging of untliening, dy't as skaaimerk hat dat foarbyldtekst en neifolging
folslein gelyk binne.
Ta de kategory fan de untliening hearre meastal de koarte teksteleminten dy't tige
algemien brûkt wurde, lykas bibelplakken, topoi en standertmotiven, of dy't ek wol
oan ien konkrete tekst ûntliend wêze kinne, lykas beskate bylden of oare formulearringen.
As se lykwols fariearre wurde, of mei sin brûkt lykje te wezen om taspilings te
meitsjen dy't de foarbyldtekst by wize fan sprekken meiklinke litte, dan falie se ûnder
imitatio of aemulatio. In foarbyld fan in taspiling liket my it iepeningsepigram
(tekst 3) ta, dat in passende útwurking fan it bekende parturient montes fan Horatius
is. Faak steane sokke koarte teksteleminten yn it gruttere gehiel fan neifolgings fan
folsleine teksten of langere tekstparten. Har funksje liket it dan foaral te wezen om de
stofte fariearjen en moai te meitsjen. In foarbyld fan dat gebrûk is yn Reamer in Sape
te finen (5.3.30.6).
Oft ek it ferbergjen fan de foarbyldtekst(en) ta har funksje heart, liket my de
fraach. Dissimulatio wie foar de santjinde-ieuske dichter in fanselssprekkende eigenskip
fan imitatio. Pigman 1980,9-11 lit mei gans sitaten sjen hoe algemien oft dy
opfetting yn 'e Renaissance wie. By GJ liket it dissimulearjen gjin spesjale betsjutting
yn 'e sin fan it ferbergjen fan de foarbyldteksten te hawwen. Syn foarbyldteksten
bliuwe dúdlik werom te finen en obskuer binne se net. Itselde jildt neffens my
foar Schaghen en dêrom wit ik net oft dissimulative imitatio, in term dy't Vermeer 1978
yntrodusearret om de wurkwize fan Schaghen te karakterisearjen, wol wat oars is as
in pleonasme. It ferwurkjen fan mear as ien foarbyldtekst wie ek al tige gewoan. Imi-
466
wumkes.nl