It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

1646 d. Aug. JACOB GUSBERTS ... Roos die dees dag ... praelt, enz". Wat der fan te meitsjen
is, haw ik opnommen as tekst 56.
252. NH Bols 423, RAF.
253. Bols R 17, 134, RAF.
254. Mei as gefolch fan de sterk tanommen plattelânsbefolking (Breuker 1982c,62) hienen har yn 'e
rin fan de santjinde ieu op hiel wat doarpen chirurgyns festige. Yn Baarderadiel fûn ik de earsten
yn 1607, resp. 1610 te Winsum en Weidum, te Jorwert en Littens yn 1644 en te Easterwierrum
en Boazum yn 1675 (Breuker 1973, 9; lettere oanfollingen út tsjerkeboek Winsum, GA
Wommels; Baa N 2,285 (Weidum), RAF; en J. Oostra, Uit de geschiedenis van Oosterlittens, (s.p.
1985) 104).
Wat derfan wier is dat it in fak wie dêr't sels guodden dy't léze noch skriuwe koenen "met lichticheyt
door de werelt" mei besochten te kommen, wit ik net (neffens in Harnzer magistraatsresolúsje
út 1642, oanhelle troch O. Postma yn skrift Friesland 269, FA).
255. Bols Q 13,267 (16-3-1663), RAF; Bols R21,135, RAF; GAHinnaarderadiel 649, Wommels. Syn
foargonger te Rien (of Itens) sil in mr. Bruynsma west hawwe (31-3-1663 noch betelle, GA Hinn
649). Behalven efterstallige húshier moast Salves ek noch in boete oan it gritenijgerjocht (of oan
de prokureur?) betelje, mar faaks wie dat om moanjen om 'e húshier. Mei elkoar gong it om in
bedrach fan 27 c.g. Botte slim hat it grif net west, want de saak stiet net yn it resesboek, noch is
der yn de Ljouwerter Hofsentinsjes wat oer te finen. Hy hierde syn ûnderkommen fan de dochter
fan Idts Reenstra (Bols R 21, 135, RAF). Dat er op it Amelân oansteld waard, lied ik ôf út 'e
formulearring "Mr. Pyter Edes nieus gecoren chirurgijn op Amelant", syn opfolger (Bols Q
16, RAF).
256. Unhistoaryske klisjees fan letter tiid binne Gysbert en Salves ek wurden yn de histoaryske roman
fan Piter Terpstra, De dei is forroun (Ljouwert 1972), dy't yn 1666 spilet.
257. It fersin is befoardere troch in ferskriuwing, gefolch fan oerskriuwen fêst, fan de klerk, dy't de
1574-11-2 neamt as de opbringst fan Salves syn boelguod. Dat wie, sa docht op in oar plak yn
deselde ôfrekken bliken, de opbringst fan GJ syn húsrie (Kalma 1938,230,232). Halbertsma hat
syn (ferkearde) optelling makke yn Bols Q 16, ynv. GJ, RAF. Dat Kalma syn eigen bylagen net
bestudearre hat, blykt ek op oare plakken yn syn dissertaasje. Hy hat se earst op 't alderlêst,
doe't er de tekst fan syn boek al klear hie, tafoege, sa't te sjen is oan de inkelde, letter byskreaune
ferwizingen yn it hânskrift dat op it FLMD yn syn neilittenskip sit. De transkripsjes fan dy bylagen
binne ek net fan himsels; ien fan it RAF hat se yn febrewaris 1938 foar him makke.
258. In oar part waard yn Bolsert ferkocht (Bols R 21, 130, 137, RAF; Kalma 1938,236,232).
259. Bols Q 16, 12 e.f, RAF (Kalma 1938, 233-234).
260. Greijff wie op 28-7-1666 út Warkum wei lidmaat yn Bolsert wurden. De kears dêrfoar dat lidmaten
ynskreaun waarden, wie op 21-4-1666 (DTB 147, RAF). Greijff joech mar 7-0-0 oant maaie
1667 ta, wylst GJ jiers 70 c.g. betelje moast (Bols Q 16, 10, 12; RAF; Kalma 1938, 231, 232).
261. Dy datum wurdt neamd yn de ynvintarisaasje fan 'e neilittenskip, dêr't ek Salves syn klean by
binne (Bols Q 16, 1, 19; Kalma 1938, 221, 225).
262. "Meester Gijsbart Jacops ende Sijcke Saluis dr. sijn olders nu onlangs deser werelt voor hem
ouerleden" (Bols R 21, 1; RAF).
263. Bols R 21, 19, RAF; Halbertsma 1827,299 (weesrekken Antie Arjens); Bols Q 16, 13, RAF;
Kalma 1938,233 (akkoart mei Härmen Harmens); Bols Q 16, 11, RAF; Kalma 1938,231(foarsjongen
útbetelle oan GFs erfgenamten). Mei 22-8-1666 liket yn striid de 15-0-0 dy't de waarnimmer
fan de skoalle, Jurjen Jans Ilpendam, barde, mar faaks wienen dêr de skoalpeinjes yn
ferrekkene, dy't GJ winliken takamen (Bols Q 16, 13; RAF; Kalma 1938,233, 234).
Sjoch foar algemiene ynformaasje oer aard en jierren dat de pest yn Nederlân (yn it bysûnder
yn Hollân) hearske Noordegraaf/Valk 1988. GJ stoar yn de léste pestepidemy fan ús lân. Dy
duorre yn Amsterdam fan 1663 oant 1666, yn Inkhuzen fan 1666 oant 1668 (Noordegraaf/
Valk 1988,228).
264. Skoansuster Aeltje Fransen de Ringh, de widdo fan Willem Jacobs, wie op 8-10-1666 noch by de
ynventarisaasje fan GJ syn guod en tsien dagen letter wie se al dea (Bols Q 16, 1; id. R 21, 70,
RAF). In oaren út Bolsert, Willem Allerts, wie achttjin dagen ûnder doktershannen, sa't út 'e bewarre
rekken yn stikken fan syn krediteuren bliken docht (Bols H 15 (1657), RAF).
wumkes.nl
535