It wurk fan Gysbert Japix n-2 - Tresoar

12. "Zwei- bis dreitausendmal wird täglich ein Formenpaar in die Bütte getaucht, abgegautscht,
zurückgeschoben, mit festem Griff wird der Deckel wieder aufgepresst - alles in regelmässiger
Wiederholung. Von Zeit zu Zeit musz die Form gereinigt werden, da sich durch die Arbeit, das
Abtropfen, den Druck auf die Filze, auf Oberfläche wie Unterfläche Stoffrückstände, Schaum
und Schmutz ansammeln. Das Reinigen geschieht mit einer starken Bürste. Durch dieses reinigende
Abbürsten wird im Verlaufe der Zeit das auf dem Sieb aufgelegte Wasserzeichen gelockert,
so dass es verschoben oder beschädigt werden kann. Ein gelockertes Wasserzeichen oder
ein solches, bei dem die feinen Nähdrähte nicht nur nicht mehr fest, sondern etwa sogar gebrochen
sind, verschiebt sich aber bei der weitergehenden Schöpfarbeit. Das Filigran verdirbt, es
entsteht eine verderbende Form. Die ursprungliche Drähtführung erscheint geändert; es entstehen
Verschiebungen, Aus- und Einbiegungen kommen vor, einzelne Stücke springen ab
und hinterlassen Lücken. Wird dieses allmähliche Verderben endlich bemerkt, so versucht der
Papiermacher, die Form durch Ausbessern weiter verwendungsfähig zu erhalten. Ausgesprungene
Stellen werden ergänzt, Verschiebungen und Verbiegungen zurechtgerückt und -gebogen,
ohne dass es immer gelingt, den ehemaligen Zustand wieder zu erreichen".
13. Foar in opjefte fan setflaters yn de bledsiden 285-303 ferwiis ik nei de útjefte fan Feitsma 1956b,
155-169, en nei de krityske útjefte fan Epkema 1821 mei syn oantekeningen dêrop, 179-186.
14. Yn syn brief fan 9-9-1820 oan Aebinga van Humalda; yn EVC 33, RAF.
15. J.H. Halbertsma hat dy flater yn 152 Hs (PBF) al oanwiisd.
16. Beide listen yn 245 Hs, PBF.
17. De hastich skreaune brief is fan 7-3-1832 oan net neieroantsjutte hearen (mooglik bestjoersleden
fan it FG)yn E5, argyf FG, Ljouwert, de kreaze is fan 6-7-1831 en rjochte oan G.T.N. Suringar,
yn argyf-Suringar, argyf Vereeniging ter bevordering van de Belangen des Boekhandels,
UB UvA Fan de earste brief haw ik allinnich de earste bledsiden teld. Yn beide skriuwt De
Crane in ij mei en in y mei en sünder stippen, lykas yn syn ôfskrift fan tekst 74.
18. In oersjoch fan Haringhouk syn útjeften mei opjefte fan it impressum jout Eggermont
1977.
19. De listen binne letter bondele. Se sitte yn HG Bolsert ynv. nr. 88, RAF.
20. Brieven fan E. Epkema oan E. Wassenbergh fan 14-5-1793 en 15-12-1805, yn Hs. 1326, PBF. It
glossarium is bewarre as 246 Hs., PBF.
21. Brief fan 18-7-1809, Ltk 1004, UBL.
22. Brief fan 13-2-1807 fan Herbell oan Wassenbergh, yn Hs. 1326, PBF.
23. Yn in net-datearre lêzingeftich kommentaar by Tjesckmoar (tekst 33), yn 1333,4 Hs, PBF.
24. Galama 1963a,91, dy't J.J. Kalma 1956c syn datearring fan it Plan op 1820 ferbetteret, hat de
fraach steld wa't yn 1813 earst wie, Hoekstra of Epkema, mar komt der troch it ûntbrekken fan
gegevens net út. Hoewol't ik net fûn haw op wat dei oft Epkema syn Plan útkommen is, lied ik
dochs út it feit dat Hoekstra yn syn brief fan 4-9-1813 oan H. van Wijn noch net, mar yn dy fan 5-
10-1813 wol fan Epkema's Plan rept, ôf, dat it Plan net foar septimber ferskynd is (brieven yn 74
B2, KB). Galama o.p. hellet in brief fan H.W. Tydeman oan W. Bilderdijk fan 16-9-1813 oan,
dêr't út blykt dat it doe al útkommen wie. Datearring op 10-9-1813 kin dus noait folie mear as in
dei of fiif oan mankeare.
25. Hoekstra 1813,140 kundige oan, dat erbyfoegje soe: "Een Vignet, voorstellende De Kerk en het
daaraan naast gelegene gedeelte van't dorp Holwert [dêr't er sels berne wie en grytman west
hie], in't verschiet GYSBERT JAPIX het oord wel eer door den Bard BERULEF [lês: BERN-
LEF] bewoond bezoekende, wanneer deze in eene wolk verschijnt en den dichter G. JAPIX aldaar
onder eenen ouden boom voor't volk zijne Vriesche Liederen zingende met eenen lauwer
kroont - de beeldtenis van G. JAPIX zal naar eene welgelijkende Schilderij vervaardigd
worden".
26. De wittenskiplike hânskriften binne oan de KNAW kommen, dy't se yn brûklien jûn hat oan 'e
KB. It Glossarium is KA CXCVII, KB.
27. Nachl. Grimm 1137, Deutsche Staatsbibl., Berlyn.
28. W. Bilderdyk oan H.W. Tydeman, 25-10-1813, Tydeman 1866,430. Bilderdijk hie him oars, doe't
er dernei frege, wol oanret om troch te setten, mar de fraach op himsels al liket in teken fan ûnwissens.
Hy stelde dy fraach dêrnei ek oan H. van Wijn (brief fan 31-5-1814 oan Van Wijn, yn 74
B2, KB).
521
wumkes.nl