afrikaans addisionele taal hg

NASIONALE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT VIR
DIE SENIOR SERTIFIKAAT
(VOLTYDSE EN DEELTYDSE KANDIDATE)
AFRIKAANS ADDISIONELE TAAL HG EN SG
IMPLEMENTERINGSDATUM: JANUARIE 2006

VOORWOORD
Die Assesseringsriglyndokument vir die Senior Sertifikaat bied leiding ten opsigte van die
assessering van Afrikaans Addisionele Taal HG en SG gebaseer op Verslag 550, die
Taalstandaardiseringsdokument, Julie 2001, en ook die Departement van Onderwys se
Riglyndokument vir die Implementering van Mondeling en Deurlopende Assessering vir
Amptelike Primêre en Addisionele Tale, Julie 2001. Die Assessseringsriglyndokument
bestaan uit twee afdelings waarin die eksamens en assessering vir voltydse en deeltydse
kandidate volledig bespreek word.

INHOUDSOPGAWE
1. AFDELING A: NASIONALE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT VIR DIE SENIOR
SERTIFIKAAT (VOLTYDSE EN DEELTYDSE KANDIDATE)
VRAESTEL 1
AFRIKAANS ADDISIONELE TAAL HG EN SG 4
2. AFDELING B: NASIONALE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT VIR DIE SENIOR
SERTIFIKAAT (DEELTYDSE KANDIDATE)
VRAESTEL 3
AFRIKAANS ADDISIONELE TAAL HG EN SG 26

AFDELING A
NASIONALE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT VIR
DIE SENIOR SERTIFIKAAT
(VOLTYDSE EN DEELTYDSE KANDIDATE)
VRAESTEL 1
AFRIKAANS ADDISIONELE TAAL HG EN SG

1. INLEIDING 6
INHOUDSOPGAWE
2. DOELWITTE VAN DIE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT 6
3. LEERDOELWITTE VOLGENS DIE SILLABUS 6
4. DIE FINALE GESKREWE EKSAMENS (VOLTYDSE EN DEEL-
TYDSE KANDIDATE) 7
5. DEURLOPENDE ASSESSERING 22
1. INLEIDING
BYLAAG 23
NASIONALE RIGLYNE VIR DIE
SENIORSERTIFIKAAT-VRAESTELLE
Die Assesseringsriglyndokument bied leiding ten opsigte van die assessering van
Afrikaans Addisionele Taal gebaseer op Verslag 550, die
Taalstandaardiseringsdokument, Julie 2001, en ook die Departement van Onderwys se
Riglyndokument vir die Implementering van Mondeling en Deurlopende Assessering vir
Amptelike Primêre en Addisionele Tale, Julie 2001. Dit bespreek die eksamens en
assessering daarvan.
Die doel met die onderrig en assessering van Afrikaans Addisionele Taal is om kandidate
algaande te lei om Afrikaans op 'n spontane wyse te kan gebruik in sosiale situasies vir
beide beroepsdoeleindes en persoonlike verryking (Kritieke Uitkomste).
Die riglyndokument vervang nie die sillabus en die Taalstandaardiseringsdokument nie,
maar vul dit aan. Die riglyndokument maak voorsiening vir hoër graad- en
standaardgraadsillabusse.
2. DOELWITTE VAN DIE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT
Hierdie riglyndokument het ten doel om:
• ’n Eenvormige standaard in die assessering van Afrikaans Addisionele Taal te verseker;
• Die kwaliteit en standaard met betrekking tot die opstel van vraestelle, memorandums
en nasienpraktyke vir die Seniorsertifikaat-Eksamen te verbeter;
• Te verseker dat daar deurlopend 'n konsekwente benadering tot die opstel van
vraestelle, memorandums en nasienpraktyke gehandhaaf word;
• Duidelike leiding met betrekking tot die vereistes vir die eksaminering en
skoolgebaseerde assessering te voorsien;
• Te verseker dat onderrig en die leerproses ooreenstem met die assesseringsvereistes
van Afrikaans Addisionele Taal; en
• Te verseker dat al die doelwitte van die sillabus voldoende behandel word tydens
onderrig en die leerproses.

3. LEERDOELWITTE VOLGENS DIE SILLABUS
Met leerdoelwitte word die volgende bedoel:
• Kandidate moet toon in hoe 'n mate hulle die leerinhoude en taalvaardighede
bemeester het.
• Dit is nie net 'n aanduiding van wat geëksamineer kan word nie, maar gee ook rigting
aan die onderrig/leeraktiwiteite.
Kandidate se taalvaardighede moet so ontwikkel word dat hulle uiteindelik op ’n gepaste,
effektiewe wyse in ’n verskeidenheid taalsituasies sal kan kommunikeer.
Daar word beoog om by kandidate die taalvaardighede (met in begrip van luister, praat,
lees en skryf) te koördineer en te bevorder sodat hulle:
• In staat sal wees om Afrikaans spontaan as kommunikasiemedium te kan gebruik; en
• Die waarde van Afrikaans as een van die 11 landstale sal besef en sal wil benut.
Lees en skryf
Stilleestoetsing
Die identifisering en samevatting van relevante inligting uit ‘n gegewe bron of bronne,
soos bv.:
• Die verband tussen hoof- en ondersteunende gedagtes
• Afleidings en gevolgtrekkings
• Eie standpunte ten opsigte van wat gelees is
• Die skrywer se bedoeling
• Die herformulering van ‘n gedagte deur gebruik te maak van ‘n ander sinstruktuur of
konstruksie sonder om betekenis te verander
• Die beantwoording van inhoudsvrae/meervoudigekeuse-vrae
Taalstudie (Taalvrae wat funksioneel in konteks gestel word)
• Woordleer: woordstrukture/woordeskat/woordvorming
• Sinstrukture
4. DIE FINALE GESKREWE EKSAMENS (VOLTYDSE EN DEELTYDSE
KANDIDATE)
Die eksamen vorm 75% van die finale punt en die deurlopende assessering
(DASS) 25% (Voltydse kandidate).
Die eksamen vorm 100% van die finale punt (Deeltydse kandidate).
4.1 Breë riglyne vir die geskrewe eksamens

VRAESTEL 1
HG/SG
Tyd: 2 uur
Punte: 80
• Leesbegrip
• Opsomming
• Kommunikatiewe
taalgebruik
Voltyds en deeltydse
kandidate
4.2 Formaat/struktuur van vraestelle
4.2.1 Afdelings en puntetoekenning
VRAESTEL 2
HG/SG
Tyd: 2 uur
Punte: 80
Letterkunde
• Enige twee genres
Voltyds en deeltydse
kandidate
VRAESTEL 1 TYD: 2 UUR
VOLTYDSE EN DEELTYDSE KANDIDATE
AFDELING A
LEESBEGRIP
>n Verskeidenheid van drie verskillende soorte tekste
HG: ongeveer 600 woorde
SG: ongeveer 400 woorde
AFDELING B
OPSOMMING
Gebruik ‘n ander teks as wat in die leesbegrip
voorkom.
AFDELING C
KOMMUNIKATIEWE TAALGEBRUIK
Moet in konteks getoets word deur gebruik te maak
van >n verskeidenheid tekste, bv. prente,
advertensies, strokiesprente, kort tekste, ens.
VRAESTEL 3
HG/SG
Tyd: 2 uur
Punte: 80
• Lang skryfstuk
• Kort skryfstuk
• Ander kort
skryfstuk
Deeltydse
kandidate
HG
35
10
35
SG
35
10
35

TOTAAL
VRAESTEL 3 TYD : 2 UUR
DEELTYDSE KANDIDATE
AFDELING A: LANG SKRYFSTUK
AFDELING B: KORT SKRYFSTUK
AFDELING C: ANDER KORT SKRYFSTUK
TOTAAL
4.2.2 Soorte vrae: VRAESTEL 1
Vrae wat begrip toets (AFDELING A) 35 punte
Byvoorbeeld:
Vrae om woordeskat te toets (gewoonlik eenwoord-antwoorde)
Direkte inhoudsvrae (wie, wat, hoeveel…)
Vrae waarin die kandidaat moet verduidelik, vertolk, interpreteer,
afleidings en gevolgtrekkings maak (Wat bedoel die skrywer met…?;
Verduidelik waarom…?; Hoe weet jy …?; Vergelyk …; ens.)
Waar/Onwaar ; Ja/Nee met ‘n motivering of verduideliking
Oop vrae, veral vir HG
Herformulering van gedagtes
Vrae wat taalgebruik toets (AFDELING C) 30 punte
Byvoorbeeld:
Kies elke keer die korrekte antwoord.
Gee die korrekte vorm van die woord tussen hakies.
Voltooi die volgende sin deur die ontbrekende woord in te vul.
Skryf die sinne oor, maar begin soos aangedui.
Verbind die volgende sinne met die gegewe woord.
Vervang die woord tussen hakies met een woord wat dieselfde/
teenoorgestelde betekenis het.
Stel die vraag waarop die onderstreepte gedeelte die antwoord is.
Vul die ontbrekende hoofletters, leestekens (punktuasie) en skryftekens in.
HG
40
20
20
80
SG
40
20
20
80
80
80

Vrae wat kommunikasie toets (AFDELING C) 5 punte
Byvoorbeeld:
Hoe sal jy jou maat/die skoolhoof voorstel?
Wat sal jy sê om jou maat te bedank?
Sê hoe jy jou maat wie se hond dood is, sal troos.
Kies die korrekte sin.
4.2.3 Instruksies op voorblad van vraestel
VRAESTEL I
Hierdie vraestel bestaan uit … bladsye. Maak seker dat jou vraestel volledig
is.
Hierdie vraestel bestaan uit drie afdelings:
AFDELING A: LEESBEGRIP
AFDELING B: OPSOMMING
AFDELING C: KOMMUNIKATIEWE TAALGEBRUIK
Beantwoord AL die vrae.
Nommer jou antwoorde soos die vrae genommer is.
Skryf netjies en leesbaar.
Beplan jou tyd.
4.3 Sillabusdekking en gewigswaardes/wigting
VRAESTEL I
AFDELING A
LEESBEGRIP
AFDELING B
OPSOMMING
AFDELING C
KOMMUNIKATIEWE TAALGEBRUIK
TOTAAL
%
44
12
44
100
HG
35
10
35
80
SG
35
10
35
80

4.4 Kognitiewe vlakke
Elke vraestel moet vrae insluit wat die verskillende kognitiewe vlakke
toets. Vir die doel van hierdie dokument sal die kognitiewe vlakke só
gekategoriseer word:
Laer orde (oproep van kennis)
Middelorde (begrip)
Hoër orde (toepassing, analisering)
VLAK
LAER ORDE
MIDDELORDE
HOËR ORDE
4.5 Uitbreiding van komponente
Vraestelinhoud
KOGNITIEWE
VAARDIGHEID
Kennis
(Oproep van kennis)
Begrip/Insig
Toepassing
GEWIG %
HG
Analisering/Ontleed
GEWIG
%
SG
40% 50%
30% 40%
20% 10%
VRAESTEL 1: LEESBEGRIP, OPSOMMING EN KOMMUNIKATIEWE
TAALGEBRUIK
AFDELING A: LEESBEGRIP
Algemene inleiding
• ‘n Verskeidenheid van drie verskillende soorte tekste wat verskillende
leesvaardighede toets.
• Twee hoofkategorieë:
Lees vir genot – lees om te geniet, uit belangstelling.
10%

Lees vir gebruik – lees omdat inligting benodig word.
• Gesamentlike getal woorde van die drie tekste:
HG Ongeveer 600 woorde
SG Ongeveer 400 woorde
Soorte tekste
• ‘n Minimum van DRIE verskillende soorte tekste.
• Die inhoud van tekste mag geen groep benadeel/bevoordeel nie.
• Daar mag op geen manier aanstoot gegee word ten opsigte van geslag, ras,
godsdiens, politiek en kultuur nie.
• Selekteer tekste oor onderwerpe wat eietyds, inheems, deel van die kandidate se
leef-, belangstellings- en ervaringswêreld is.
• Vermy onderwerpe wat kandidate kan ontstel.
• Haal deel van teks uit wat nie bruikbaar is nie.
• Die teks moet ’n eenheid vorm (inleiding, ens.).
• Dit sal in die meeste gevalle nodig wees om ’n teks te verwerk.
• Kandidate lees makliker aan korter stukke versprei oor ’n bladsy, met meer wit
gedeeltes.
• Kandidate moet verstaan wat hulle lees, daarom moet die woord- en taalgebruik nie
ver bo die tweedetaalleser se vermoë lê nie.
• Dit moet interessant en op die leesvlak van die kandidate wees.
• Verhalende tekste (berigte, artikels, stories, ens.) leen hulle goed tot verwerking.
Die klem val in hierdie opsomming op die chronologiese samestelling.
• Beskrywende tekste (karakters, plekke, ens.) moet oordeelkundig geselekteer word,
want die kandidate moet kan reduseer en tog nog die essensie oordra. Dit kom
dus daarop neer om indrukke objektief oor te dra.
• Betogende leesstukke stel hoër eise aan die kandidate. Indien daar in die betoog
byvoorbeeld redes aangevoer word, kan die teks verwerk word sodat daar van
die kandidate verwag word om die redes op te som. Ons moet dan steeds
verseker dat die opsomming samehangend is en die betoog/argument reflekteer.
• As jy jou teks kies en vrae opstel, en jy agterkom dat jy geen vrae oor daardie
gedeelte gevra het nie, moet jy jou teks herverwerk en die deel uitlaat of vrae
daaroor vra.
• Emosies (liefde, vriendskap); rolmodelle; humor (positief en eenvoudig); godsdiens;
seks; politiek; geen onderwerp wat ’n kind kan ontstel nie; bv. skei,
verwaarlosing, mishandeling, ens.; dierelewe; menseverhoudinge; sport
(persoonlikheid).
• Daar moet een soort teks wees waar kandidate lees vir genot, bv. prosateks.
• Prosa; koerantberigte; strokies; brosjures; verwerkte tekste; padkaarte;
advertensies; artikels; inhoudsopgawes; woordeboeke; telefoongids; TV-gids.
Verwerking van tekste
• Lang/moeilike woorde moet omskryf of verdeel word/vervang lang sinne met korter
sinne; verkort paragrawe; gebruik groter lettertipes; nommer paragrawe of elke
vyfde reël; geen Engelse woorde nie; probeer idiome uitskakel. Laat onnodige
gedeeltes uit nadat vrae opgestel is. Teks moet steeds ‘n eenheid vorm:
samehangend/vloeiend wees en moet ’n opskrif hê.
• As ’n teks hom nie tot vrae leen nie, is dit nie geskik nie.
• Sinstruktuur: verander woordorde indien nodig.

Moontlike bronne
• Prosa; koerantberigte; strokies; brosjures; verwerkte tekste; padkaarte;
advertensies; artikels; inhoudsopgawes; woordeboeke; telefoongidse; TV– gids;
enige ander tekste.
• Medihelp-tydskrifte; Edgars-tydskrifte.
• Oorspronklike tekste MOET ingesluit word.
• Erken bron: naam en datum.
Vrae wat begrip toets
Soort vrae
• Direkte inhoudsvrae (wie, wat, hoeveel…)
• Vrae om woordeskat te toets (gewoonlik eenwoord-antwoorde)
• Vrae waarin die kandidaat moet verduidelik, vertolk, interpreteer, afleidings en
gevolgtrekkings maak (Wat bedoel die skrywer met.....? Verduidelik waarom…?
Hoe weet jy …? Vergelyk …; ens.)
• Waar/Onwaar ; Ja/Nee met ‘n motivering of verduideliking
• Oop vrae, veral vir HG
• Herformulering van gedagtes
Instruksies by vrae
‘n Algemene instruksie aan die begin van die vraag, bv. lees onderstaande teks en
beantwoord die vrae soos aangedui.
Soort instruksies:
• Verduidelik in ‘n sin.
• Haal aan (‘n woord…; twee óf drie opeenvolgende woorde…; sinsdeel/frase…; sin
…)
• Noem …
• Motiveer in jou eie woorde of d.m.v. ‘n aanhaling.
Vereistes by vrae
Duidelik en direk geformuleer; in eenvoudige taal.
Verskeidenheid soorte vrae.
Vrae moenie oorvleuel nie.
Sluit domino-vrae uit, bv. 2.2 se antwoord moet nie afhang van 2.1 se antwoord nie.
Formulering: moenie net die woorde van die teks gebruik nie. Vermy herkenningsvrae.
Moet nie net die woorde van die teks vra nie, maak gebruik van sinonieme.
Vrae moet teksgerig wees.
Moenie taalvrae vra nie.
Moenie stopvrae vra nie, bv. gee ’n titel vir die teks.
Meervoudigekeuse-vrae:
• Alle afleiers moet as antwoorde oorweeg kan word – moet dus met teks
verband hou.
• Moet nie 1 afleier positief en 3 negatief stel nie.
• Lengte van afleiers moet ongeveer dieselfde wees.

• Afleiers moet nie woorde uit die stam herhaal nie.
AFDELING B: OPSOMMING (10 punte)
Algemene inleiding
’n Opsomming is ’n kernagtige samevatting van ‘n teks in volsinne en nie telegramstyl
nie. By die lees daarvan moet die kandidaat die kern van die teks verstaan en in
hoofgedagtes kan weergee.
Lengte van tekste
HG: 250 – 300 woorde
SG: 200 – 250 woorde
Vaardighede wat getoets moet word
• Vermoë om ter wille van betekenis te lees.
• Vermoë om hoofgedagtes te onderskei.
• Vermoë om idees uit te haal en neer te skryf n.a.v. ‘n spesifieke opdrag.
• Die vermoë om ‘n hoofgedagte in ‘n volsin weer te gee.
Soort tekste
Die teks sal die tipe opdrag bepaal, bv. wenke, feite, redes, instruksies, stappe. Verwerk
’n bruikbare teks, maar behou die essensie van die teks sonder om dit al-reeds op te
som. ‘n Bruikbare teks se taal- en woordgebruik moet op die kandidaat se leesvlak wees
en binne sy ervaringswêreld val.
Tekste moet oorspronklik wees en mag nie dieselfde teks as die van die begripstoetse
wees nie.
Vermy tekste wat enige groep kan benadeel/bevoordeel, bv. t.o.v. kultuur, godsdiens,
geslag, ens.
Hoe om ’n teks te verwerk
• Vermy idiomatiese taalgebruik.
• Omskryf lang woorde.
• Maak lang sinne korter.
• Haal onnodige inligting uit.
• Maak lang paragraaf korter.
• Kandidaat lees makliker aan ‘n korter stuk wat oor die bladsy versprei is met meer wit
gedeeltes (tipografie).
• Maak lettertipe groter indien nodig.
• Geen Engelse omskrywing van woorde toelaatbaar nie.
• Die teks moet ‘n opskrif hê.
• Die eindproduk moet ‘n eenheid vorm.
Moontlike bronne
Dieselfde bronne as by begripstoets, bv. koerante, tydskrifte, ens.

Instruksies by vraag
• Lees die onderstaande koerantberig/artikel, ens. aandagtig deur.
• Soek SEWE hoofgedagtes /feite/wenke/redes.
• Skryf elke feit in ‘n goeie volsin neer.
• Jy mag nie meer as een sin oor elke feit skryf nie.
• Skryf jou sinne puntsgewys van nommer 1 – 7 neer en laat ‘n reël tussen die sinne oop.
• Jou hoofgedagtes moet so ver moontlik jou eie sinne wees.
• Jou opsomming mag nie langer as 100 woorde wees nie.
• Jy moet die getal woorde aan die einde van die opsomming aandui.
• Jy sal gepenaliseer word as jy meer as 110 woorde skryf of as jy nie die getal woorde
aandui nie.
Puntetoekenning
Opsomming word globaal bepunt uit: 10
punte
Sewe korrekte hoofgedagtes : 7
punte
Taal : 2
punte
Regte getal woorde aandui : 1 punt
AFDELING C: KOMMUNIKATIEWE TAALGEBRUIK (35 punte)
Algemene inleiding
Taal moet in konteks getoets word omdat ‘n taal eers in konteks betekenis kry.
Kandidate se kennis van taalreëls EN die toepassing daarvan in sinsverband moet
getoets word.
Taalmerkers in plaas van grammatikale terminologieë moet in die vraag gebruik word.
Ons herken bepaalde woorde wat op sekere strukture dui wat tot die antwoorde sal lei,
bv.: Daar was baie (kind) by die skool. Hy is (stout) as sy boetie.
Vrae moet binne die konteks van die tekste geformuleer word, met ander woorde
taalvrae moet direk aan die teks gekoppel wees.
Vrae moet funksioneel ten opsigte van die teks wees.
Soort tekste
Kriteria waaraan tekste moet voldoen
• Dit moet handel oor alledaagse situasies.
• Gebruik duidelike prente.
• Lyntekeninge is baie geskik.
• Die onderwerp moet geïdentifiseer kan word.

• Tekste moet maklik verstaanbaar wees.
• Lettertipe moet duidelik leesbaar wees.
• Die inhoud moet vir geen kultuurgroep aanstoot gee nie.
• Humor moet vir almal verstaanbaar wees.
• Vermy prente met ‘n donker agtergrond, gekleurde prente, prente met te veel
besonderhede/prente wat te besig is.
• Vermy geskrewe tekste.
• Prente moet nie staties wees nie.
• Tekste moenie aanstoot gee nie.
• Erken alle bronne, bv. [Huisgenoot, 12.08.05].
Verwerking van tekste
• Vereenvoudig dialoog waar nodig.
• Wees bedag op kriptiese taal en pas aan waar nodig.
Moontlike bronne
• Weerkaarte, padkaarte
• Spotprente
• Prente
• Strokiesprente
• Advertensies
• Grappies
Vrae
Instruksies by vrae
Instruksies moet vir alle kandidate toeganklik wees.
Voorbeelde:
• Bestudeer die onderstaande prentjie noukeurig en voer die instruksies uit.
• Vul die woorde in wat weggelaat is.
• Skryf net die nommer en die antwoord neer.
• Waar ‘n letter gegee is, moet jy ‘n woord wat met daardie letter begin, gebruik.
• Kies elke keer die korrekte antwoord.
• Gee die korrekte vorm van die woord tussen hakies.
• Voltooi die volgende sin deur die ontbrekende woord in te vul.
• Skryf die sinne oor, maar begin soos aangedui.
• Verbind die volgende sinne met die gegewe woord.
• Vervang die woord tussen hakies met een woord wat dieselfde/ teenoorgestelde
betekenis het.
• Stel die vraag waarop die onderstreepte gedeelte die antwoord is.
• Vul die ontbrekende hoofletters, leestekens (punktuasie) en skryftekens in.
Verspreiding volgens moeilikheidsgraad
WOORD-
STRUKTURE
SIN-
STRUKTURE
WOORD-
GEBRUIK

Snw.
Vnw. ens.
Punte
KOMMUNIKASIE
12÷2=6
5
Enkelv. sin
Voegwoorde,
ens
18
Samestellings
Afleidings, ens.
12÷2=6
(Sien BYLAAG – KOMMUNIKATIEWE TAALGEBRUIK: KONTROLELYS)
Memorandum
Aanbieding van antwoorde
Kandidate moet instruksies uitvoer.
[Alhoewel daar verwag word dat kandidate instruksies sal uitvoer, behoort hulle nie
gepenaliseer te word indien ‘n hele sin verskaf is waar slegs een woord verwag is nie.]
Kommunikasievraag – 5 punte
Die doel van die vraag is om kandidate se kennis ten opsigte van alledaagse woordeskat
te toets in:
• Sosiale verhoudings;
• Inligting vra en verskaf;
• Telefoongesprekke;
• Probleemoplossing; en
• Opdragte en versoeke.
Die vrae word gebaseer op situasies wat deur middel van prente geskets word. Die
situasies moet verband hou met die kandidate se ervaringsveld.
Soort tekste
Kriteria waaraan prente moet voldoen
• Dit moet handel oor alledaagse situasies.
• Die situasie moet direk verband hou met die prent.
• Aangesien hierdie vraag kommunikasievaardighede toets, moet die prent en die
situasie tot dialoog lei.
• Lyntekeninge is baie geskik.
• Prente moet maklik verstaanbaar wees.
• Die inhoud moet op alle kultuurgroepe van toepassing wees.
• Vermy prente met ‘n donker agtergrond en gekleurde prente.
Taalhandelinge wat getoets kan word
• Groetvorme

• Bekendstelling
• Wanneer mense aan mekaar voorgestel word
• Navrae oor welsyn (belangstelling en meegevoel toon)
• Bedankings
• Verskonings (spyt, goedkeuring, vergifnis)
• Vermanings
• Gelukwensinge
• Toestemming vra of weier
• Waardering/misnoeë uitspreek
• Verbasing toon
• Teleurstelling uitspreek
• Blydskap, hartseer of afkeur te kenne gee
• Klagtes
• Voorkeur gee
• Kommentaar lewer
• Rigting beduie
• Verduidelikings vra of gee
• Voorstelle maak
• Raad gee
• Oortuig
Instruksies by vrae
• Bestudeer die onderstaande prentjies. Lees die situasie onder elke prentjie. Voltooi
dan elke spreekbeurt in jou eie sin/sinne.
Skryf elke keer ’n minimum van AGT woorde.
Skryf net die nommer en die antwoord neer.
• By die volgende vraag word vier moontlike antwoorde gegee.
Lees die situasie en kies dan die korrekte antwoord.
Skryf die nommer en die antwoord neer.
Verspreiding van moeilikheidsgehalte
Hoër Graad
TWEE vrae waar die kandidaat in eie sin(ne) op situasies moet reageer. (Hoër orde-
vrae)
EEN meervoudigekeuse-vraag. Die kandidaat moet die korrekte antwoord vir die gegewe
situasie kies. (Middelordevraag)
Standaardgraad
VYF meervoudigekeuse-vrae. Die kandidaat moet elke keer die korrekte antwoord vir die
gegewe situasie kies. (Laer- en middelordevrae)
Strukturering van vrae
Hoër Graad

TEKSTE
TWEE vrae van 2 punte elk en een meervoudigekeuse-vraag vir 1 punt.
Standaardgraad
DRIE meervoudigekeuse-vrae vir 1 punt elk.
EEN vraag vir 2 punte.
LEESBEGRIP
KRITERIA
WAARAAN
VRAE MOET
VOLDOEN
- Duidelik en direk
geformuleer in
eenvoudige taal.
- Verskeidenheid
soorte vrae.
- Vrae moet nie
oorvleuel nie.
- Sluit dominovrae
uit bv. 2.2 moet
nie afhang van
2.1 se antwoord
nie.
- Moet nie net die
woorde van die
teks gebruik nie
=
herkenningsvraa
g.
- Vrae moet
teksgerig wees
- Moenie
grammatikavrae
vra
nie.
- Vermy stopvrae:
bv. Wat is die
titlel?
-
Meervoudigekeusevrae
- Alle afleiers
oorweeg as
moontlike
antwoorde; nie een
VERWERKING
VAN TEKSTE
- Lengte moet
min of meer
dieselfde wees.
- Lang/ moeilike
woorde
omskryf of
verdeel/vervang
lang
sinne/verander
paragrafering.
- Korter en
smaller, groter
lettertipe,
nommer pa-
ragrawe of elke
vyfde
reël.
- Geen Engelse
vertaling.
- Probeer idiome
uitskakel.
- Na vrae
opgestel is,
laat
onnodige
gedeeltes uit,
moet steeds ‘n
eenheid
vorm,
samehangend,
vloeiend wees,
moet ‘n
opskrif hê.
MOONTLIKE
BRONNE
- As ‘n teks hom
nie leen tot
vrae nie, los uit.
- Sinstruktuur:
volgorde van
sinne omdraai.
- Haal onnodige
inligting uit..
-Prosatekste
-Koerantberigte
-Strokies
-Brosjures
-Verwerkte
tekste
-Advertensies
-Artikels
-
Inhoudsopgawes
SOORTE
VRAE
-Woordeboeke
-Telefoongidse
-TV-gids; ens.
- Direkte
inhoudsvrae
(Wie, wat,
hoeveel,…).
- Vrae om
woordeskat te
toets
(gewoonlik
een- woordantwoorde).
- Vrae waarin
die kandidaat
moet
verduidelik,
vertolk,
interpreteer,
afleidings en
gevolgtrekkings
maak (Wat
bedoel die
skrywer
met….?).
- Verduidelik
waarom. . .,
-Hoe weet jy. .
.?,
- Vergelyk . . .,
ens.).
IN
B
-
-
-
S
in
-

positief en drie
negatief nie.
- Haal aan (‘n woord, twee of drie opeenvolgende woorde, sinsdeel, frase, sin)
- Noem. . .
- Motiveer in jou eie woorde of d.m.v. ‘n aanhaling.
MOONTLIKE BRONNE
- Maak lang sinne korter.
Haal
nodige
gting uit
INSTRUKSIES
BY DIE
OPSOMMING
OPSOMMING
- Maak lang
paragraaf
korter.
- Die teks sal
die tipe opdrag
bepaal, bv.
wenke, feite,
redes,
instruksies,
stappe
.- Verwerk ‘n
bruikbare teks
maar behou
die
essensie van
die teks sonder
om dit
alreeds op te
som.
- ‘n Bruikbare
teks se taal- en
woordgebruik
moet op die
kandidaat se
leesvlak wees
en
binne sy
ervaringswêreld
val.
- Tekste moet
oorspronklik
wees
-Kandidaat
lees makliker
aan
KRITERIA
WAARAAN
TEKSTE
MOET
VOLDOEN
en mag nie
dieselfde
teks as
‘n korter stuk
wat oor die
VERWERKING
VAN TEKSTE
die van die
begripstoetse wees
nie.
- Vermy tekste wat
enige groep
kan
benadeel/bevoordeel
, bv.
t.o.v. kultuur,
godsdiens,
geslag, ens.
- Vermy idiomatiese
taal-
gebruik.
- Omskryf lang
woorde.
bladsy - Maak lettertipe
versprei is met oter indien
meer
nodig.
wit gedeeltes
(tipografie).
van woord - Die teks moet ‘ - Jou - Jy sal KOMMUNIKATIEWE

elaatbaar nie opskrif hê.
- Die eindproduk
moet ‘n
eenheid vorm.
- Dieselfde
bronne as by
begripstoets,
bv. koerante,
tydskrifte, ens.
- Soek SEWE
hoofgedagtes/feite
wenke/redes,
ens.
- Skryf elke feit in
‘n goeie volsin
neer.
- Jy mag nie meer
as een sin oor elk
feit skryf nie.
- Skryf jou sinne
puntsgewys van
nommer 1 – 7 nee
of laat ‘n reël
tussen die sinne
oop.
hoofgedagtes
moet so ver
moontlik jou
eie sinne
wees.
-Jou
opsomming
mag nie
langer as
100 woorde
wees nie.
- Jy moet die
getal woorde
aan die einde
van die
opsomming
aandui.
gepenaliseer
word as jy
meer as 110
woorde skryf
of as jy nie die
getal woorde
aandui nie.
KRITERIA
WAARAAN
TEKSTE
MOET
VOLDOEN
VERWERKNG
VAN TEKSTE
MOONTLIKE
BRONNE
SOORTE
VRAE
INSTRUKSIES
BY VRAE
TAALGEBRUIK
- Dit moet handel oor
alledaagse
situasies.
- Gebruik duidelike
prente.
- Lyntekeninge is
geskik.
- Die onderwerp
moet geïden-
tifiseer kan word.
- Tekste moet maklik
verstaan-
baar wees.
- Lettertipe moet
duidelik
leesbaar wees.
- Die inhoud moet
geen
kultuurgroep
aanstoot gee nie.
- Humor moet vir
almal
verstaanbaar wees
- Vermy prente met
‘n donker
agtergrond,
gekleurde prente,
met te veel
besonderhede/wat te
besig is.
- Vermy geskrewe
tekste.
- Prente moet nie
staties wees nie.
- Tekste moenie
aanstoot gee nie.
- Erken alle bronne,
bv. [Huisgenoot,
12.08.05].
- Vereenvoudig
dialoog waar nodig.
- Wees bedag op
kriptiese taal en pas
aan waar nodig.
- Weerkaarte, pad-
kaarte
- Spotprente
- Prente
- Strokiesprente
- Advertensies
- Grappies

- Geen Engelse omskrywing
- Toets sinstrukture, woordeskat, woordstrukture, woordgebruik.
- Vermy herhaling van dieselfde struktuur.
-Instruksies moet vir alle
kandidate toeganklik wees.
Voorbeelde:
-Bestudeer die onderstaande
prentjie noukeurig en voer die
instruksies uit
- Vul die woorde in wat weggelaat
is
- Skryf net die nommer en die
antwoord neer
- Waar ‘n letter gegee is, moet jy
‘n woord wat met daardie letter
begin, gebruik
- Kies elke keer die korrekte
antwoord
- Gee die korrekte vorm van die
woord tussen hakies
- Voltooi die volgende sin deur die
ontbrekende woord in te vul
- Skryf die sinne oor, maar begin
soos aangedui
- Verbind die volgende sinne met
die gegewe woord
- Vervang die woord tussen
hakies met een woord wat
dieselfde/teenoorgestelde
betekenis het
- Stel die vraag waarop die
onderstreepte gedeelte die
antwoord is
- Vul die ontbrekende hoofletters,
leestekens (punktuasie)
skryftekens in
4.6 Vaardighede wat in die vraestel geassesseer word
- Toets hoë gebruiksfrekwensie
Afrikaans.
- Stel vrae direk,
duidelik en
verstaanbaar.

Die hooftaalvaardighede: lees en skryf
4.7 Taalvereistes
• Taal moet direk en duidelik wees.
• Geen penalisering vir taal- en spelfoute
nie.
Waar/Onwaar korrek, maar motivering
verkeerd = 1 punt
Waar/Onwaar korrek plus korrekte
motivering = volpunte
• Op die vlak van die Afrikaans Addisionele
Taal-kandidaat .
4.8 Riglyne vir nasien
• Puntetoekenning by Waar-/Onwaar en
Ja/Nee-vrae:
Waar/Onwaar korrek, maar geen motivering
nie = 1 punt
• Slegs een punt kan vir elke korrekte feit
toegeken word.
• Korrekte, alledaagse en eenvoudige taalgebruik.
Nasien van begripstoets
Waar/Onwaar foutief, maar korrekte motivering = geen punte nie
Nasien van opsomming
Hoofgedagtes
• Paragrawe: Sien die eerste 7 sinne na. Maak ‘n regmerkie bokant elke
korrekte feit.
• Sinne: Dui korrekte hoofgedagte met regmerkie aan. (Net 1 feit per sin
word nagesien.)
Lengte/aantal woorde nie aangedui nie
• Kandidate word met een punt gepenaliseer as hulle te veel woorde
gebruik of as hulle nie die aantal woorde aandui nie. (Laat toe vir speling van 10
woorde ekstra, m.a.w. 110 woorde word nie gepenaliseer nie.)
• As hulle geen hoofgedagte reg het nie, kry hulle 0 vir aantal woorde.
Taalfoute
• Taalfoute word net aangedui in sinne waar feite korrek is.
• Dui die taalfoute (nie lees- en spelfoute nie) in die sinne aan.
• Kandidate word net een keer vir elke soort taalfout gepenaliseer.
• Elke soort taalfout word met ‘n ½ punt tot ‘n maksimum van 2 punte gepenaliseer.
Hoofgedagtes

Punte toegeken vir taal
Geen hoofgedagte reg nie
Maksimum taalpunt: 0
Een tot drie hoofgedagtes reg
Maksimum taalpunt: 1
Vier en meer hoofgedagtes reg
Maksimum taalpunt: 2
F = 7 (Feite)
T = 2 (Taal)
Neerskryf van punte
W = 1 (Getal woorde aangedui)
10 (Totaal)
Nasien van Kommunikatiewe Taalgebruik
Puntetoekenning
Sinstrukture/sinsleer – geen penalisering vir spelfoute nie, maar die posisie van die werkwoord
moet korrek wees. Indien die struktuur gedeeltelik korrek is, kan een punt toegeken word waar
vrae twee punte tel.
Woordeskat – spelling word nie gepenaliseer nie.
Woordgebruik, woordstrukture, woordkeuse – spelling word gepenaliseer
Kommunikasievraag
By 2 punt-vrae word gekyk of kandidate se reaksie op die gegewe situasie die regte
toon/atmosfeer weerspieël.
Aanspreekvorme moet korrek wees.
‘n Halwe punt word vir elke taalstruktuurfout afgetrek.
Kandidate kan hoogstens 1 punt vir taalstruktuurfoute verbeur. Eenwoord-antwoorde
wat die taalhandeling korrek uitdruk, verdien een punt.
Foutiewe spelling en punktuasie word nie gepenaliseer nie. By die meervoudige-
keuse-vraag word 1 punt vir die korrekte antwoord toegeken.
4.9 Ander belangrike vakinligting
VRAESTEL 2 (Letterkunde) word nie nasionaal geskryf nie omdat voorgeskrewe werke
verskil. Provinsies bly verantwoordelik vir hierdie vraestel.

5. DEURLOPENDE ASSESSERING
Die vereistes vir voltydse kandidate bly soos in die Taalstandaardiseringsdokument, Julie 2001,
bepaal, nl. die Portefeulje en die Mondelingkomponent. Sien ook die Departement van Onderwys
se Riglyndokument vir die Implementering van Mondeling en Deurlopende Assessering vir
Amptelike Primêre en Addisionele Tale, Julie 2001.
5.1 Vorms van assessering
5.1.1 Praat
Aktiwiteit
• Voorbereide praat
• Luidlees
• Luisterbegrip,
• Rolspel, dialoog, letterkundebespreking, groepwerk en algemene gesprek (Enige drie)
5.1.2 Skryf
Aktiwiteit
• Langer skryfstukke
• Funksionele en Kreatiewe skryfwerk
5.1.3 Formele toetse, informele toetse, klaswerk, eksamen
5.2 Vaardighede
wat in die taal
geassesseer
word
• Luister • Praat
• Lees
• Skryf

• Intern in skole
•
Sel/Klustergroepe
• Streeks-
/distriksverband
• Provinsiaal
• Ekstern deur
Umalusi
Sien ook die nasionale
Riglyndokument vir die
Implementering van
Mondeling en
Deurlopende
Assessering vir
Amptelike Primêre en
Addisionele Tale, Julie
2001.

BYLAAG
KONTROLELYS
VRAESTEL 1
AFDELING C:
KOMMUNIKATIEWE
TAALGEBRUIK:
Woordstrukture: 6 (12
+ 2 = 6)
Sins
18

PUNTE
2
4
WOORD-
STRUKTURE
12/2
=6
4
Enkelvoudige
sin
Voegwoorde
SIN-
STRUKTURE
1
3
Infinitief
Telwoorde 1
Homofone Voorsetsels
yd
1
3 Homonieme
Indirekte rede 4
Die volgende modereringsproses behoort gevolg te word:
TOTAAL: 35
Snw.
Vnw.
Bnw.
Ontkenning
Antonieme
Lydende en
Bedrywende
vorm
18
2
Sam
Afle
2

Een woord vir
SG hoër gebruiksfrekwensie woorde
Kommunikasie
Less – en skryftekens
Uitbreiding op items wat getoets kan word
Om ‘n goed gebalanseerde vraestel te verseker, moet die items wat getoets word, nie 8% van die
totale punt oorskry nie. (35 punte)
Woordsoorte:
Selfstandige naamwoorde: soortname, abstrakte en eiename
• Versamelname
• Geslag

• Verkleining
• Meervoude
Voornaamwoord
• Persoonlik
• Wederkerend
• Besitlik
• Vraend
• Betreklik
• Onpersoonlik
• Onbepaald
Volgehoue gebruik van onderwerp en voornaamwoord
Byvoeglike naamwoorde
• Trappe van vergelyking
Bywoorde
• Trappe van vergelyking
Voorsetsels
Lidwoorde
• Bepaald (die)
• Onbepaald (‘n)
Werkwoorde
• Tye: teenwoordige tyd, verlede tyd, toekomende tyd
• Die infinitief
• Die kort infinitief (te) saam met behoort en hoef
• Skeibare werkwoorde (deeltjiewerkwoorde) (uit + haal = uithaal)
Woordorde/Logiese opeenvolging
Negatiewe vorme (alle tye / enkelvoud en meervoud
Vraagsinne (alle vorme / enkelvoud en meervoud
Klem
Direkte en indirekte rede
• Voornaamwoorde wat verander
• Vrae
• Opdragte
• Verander woorde wat tyd en plek aandui
Lydende en Bedrywende vorm
• Stelling
• Vrae
• Opdragte

Skryftekens
• Deelteken
• Kappie
• Aandagstreep
• Vraagteken
• Hakies
Spelling
• Patrone
• Homofone
• Afkortings en akronieme
• Koppelteken
• Aksentteken
• Afkappingsteken
Leestekens
• Punt
• Komma
• Kommapunt
• Dubbelpunt
• Uitroepteken
Sinonieme
Antonieme
Idiomatiese uitdrukkings
Verbindings met voegwoorde
Woordeboekwerk
Emotiewe taal
AFDELING B
NASIONALE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENTE VIR
DIE SENIOR SERTIFIKAAT
(DEELTYDSE KANDIDATE)
VRAESTEL 3

AFRIKAANS ADDISONALE TAAL HG EN SG
INHOUDSOPGAWE
1. INLEIDING 28
2. DOELWITTE VAN DIE ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT 28
3. LEERDOELWITTE VOLGENS DIE SILLABUS 28
4. DIE GESKREWE EKSAMENS (DEELTYDSE KANDIDATE) 29

BYLAAG 51
1. INLEIDING
Die Assesseringsriglyndokument
bied leiding ten opsigte van die
assessering van Afrikaans
Addisionele Taal gebaseer op
Verslag 550, die
Taalstandaardiseringsdokumen,t
Julie 2001, en ook die Departement
van Onderwys se Riglyndokument
vir die Implementering van
Mondeling en Deurlopende
Assessering vir Amptelike Primêre
en Addisionele Tale, Julie 2001. Dit
bespreek die eksamens en
assessering daarvan.
Die riglyndokument vervang nie die
sillabus en die
Taalstandaardiseringsdokument nie,
maar vul dit aan. Die
riglyndokument maak voorsiening
vir hoër graad- en
standaardgraadsillabusse.
Die doel met die onderrig en assessering van
Afrikaans Addisionele Taal is om kandidate
algaande te lei om Afrikaans op 'n spontane
wyse te kan gebruik in sosiale situasies vir
beide beroepsdoeleindes en persoonlike
verryking (Kritieke Uitkomste).
2. DOELWITTE VAN DIE
ASSESSERINGSRIGLYNDOKUMENT
Hierdie riglyndokument het ten doel om:

PUNT (HG / SG)
• ’n Eenvormige standaard in die
assessering van Afrikaans
Addisionele Taal te verseker;
• Die kwaliteit en standaard met
betrekking tot die opstel van
vraestelle, memorandums en
nasienpraktyke vir die
Seniorsertifikaat-Eksamen te
verbeter;
• Te verseker dat daar deurlopend 'n
konsekwente benadering tot die
opstel van vraestelle,
memorandums en nasienpraktyke
gehandhaaf word;
• Duidelike leiding met betrekking tot
die vereistes vir die eksaminering en
skoolgebaseerde assessering te
voorsien;
Lang en kort skryfstukke:
Sluit in mededelings wat aansluit
by die alledaagse omgangsituasies
binne die kandidaat se leef- en
ervaringswêreld.
Die kontekstualisering van eie
sinne (paragraafbou met aandag
aan inhoud en behandelde
skryftegnieke).
4.1 Breë riglyne vir die geskrewe
eksamen
• Te verseker dat onderrig en die leerproses
ooreenstem met die assesseringsvereistes
van Afrikaans Addisionele Taal; en
• Te verseker dat al die doelwitte van die
sillabus voldoende behandel word tydens
onderrig en die leerproses.
Samehangende ordening van gegewe feite
en inligting tot ‘n nuwe eenheid.
‘n Afgebakende stuk wat volgens
voorskrifte geskryf moet word.
Die oordra van eie standpunte/oortuigings
aan ‘n teikenleser.
4. DIE GESKREWE EKSAMEN
(DEELTYDSE KANDIDATE)
3. LEERDOELWITTE VOLGENS DIE SILLABUS
Dit moet ‘n duidelike kreatiewe of funksionele aanslag hê.
Die eksamen vorm 100% van die finale punt.
VRAESTEL 3

AFDELING A
2 uur
Lang skryfstuk (250 - 300 woorde)
40
AFDELING B
Kort skryfstukke (120 - 150 woorde)
Funksioneel
20
AFDELING C
Ander kort skryfstuk (120 - 150 woorde)
Transaksioneel
20
Totaal
80
Tydsduur
4.2 Formaat/struktuur van vraestel
AFDELING A: Lang skryfstuk PUNTE: 40
EEN skryfstuk van
250 - 300 woorde
geselekteer uit die
volgende 5
skryfsoorte:
Χ
Argumenterend
Χ Verhalend
Χ
Bespiegelend/peinsend/filosofies
Χ Verduidelikend/vertolkend

dagboekinskrywing,
dialoog, toespraak,
verslag, resensie,
koerant- of
tydskrifartikels
AFDELING C: Ander kort
skryfstukke PUNTE: 20
4.3 Sillabusdekking en
gewigswaardes
VRAESTEL 3
AFDELING
B: Kort
skryfstukke
PUNTE: 20
Drie
onderwe
word ge
en
moet in
–
woorde
beantwo
word.
Drie onderwerp
word gegee en EEN
moet in 120 – 15
woorde beantwoord
word.

GEWIGSWAARDE
HG
%
SG
PUNTE
Χ Beskrywend
Vriendskaplike brief (vriende, familie, ...), formele brief ( aan pers, ...)
Memorandum, agenda, notule, advertensie, brosjure, uitnodiging, plakkate, faks,
e-posboodskap, telegram, aanwysings, instruksies, invul van vorm, huldeblyk,
strokies- en spotprente en grafiek
Onderwerp
40
50
40
Kort skryfstukke (120 - 150 woorde)
Funksioneel
20
25
20
Totaal
100
25
20
AFDELING C
Ander kort skryfstukke (120 - 150
woorde)
Transaksioneel
20
80
AFDELING A
Lang skryfstuk (250
300 woorde)

AFDELING B
80
VLAK
BESKRYWING
Vlak 1
Kennis
4.4 Kognitiewe vlakke in VRAESTEL
3
Kandidate se verworwe woordskat en taalkennis moet herroep
word.
Vlak2
Begrip

Kandidate moet die onderwerp voldoende begryp en genoeg insig hê
om daaroor te kan skryf.
Vlak 3
Toepassing

Kandidate moet demonstreer dat hulle oor die vermoë beskik om samehangend
en korrek oor ‘n onderwerp te skryf, sodat die boodskap korrek oorgedra word.
Vlak 4
Analise
Bepaalde soorte onderwerpe leen hulleself tot analise waar hulle tot
gevolgtrekkings moet kom en bewyse moet lewer, asook die
verband tussen feite moet kan identifiseer en kan weergee.
Vlak 5
Sintese
Kandidate moet kan beplan, skep, rangskik, simboliek inbring, kontrasteer, voorspel,
ens. om die feite tot ‘n nuwe geheel saam te voeg.
4.5 Uitbreiding van sillabusonderwerpe
AFDELING A: Lang skryfstuk: soorte skryfwerk
Verhalend
Vertel ...
‘n storie
(Karakter(s), plek, gebeure, ontwikkeling. Gewoonlik ‘n goeie/verrassende slot.
Dit kan werklik of fiktief wees.)
van ‘n gebeure/voorval
(Iets wat werklik in jou of iemand anders se lewe gebeur het.)

‘n Verhaal moet …
- oortuig;
- jou aandag boei deur spanning te wek;
- logies ontwikkel; en
- samehangend wees.
Beskrywend
Beskryf (die handeling om ‘n prent in woorde te gee) …
‘n persoon, dier
(Hoe beter die skrywer die persoon ken en in ‘n bepaalde verhouding met hom/haar staan, hoe
meer oortuig die beskrywing.)
‘n plek
(Plekke word sintuiglik waargeneem. Jy hoor, sien, proe...)
‘n gebeure
(Lok een of ander besondere emosie uit: dankbaarheid, deernis, angs)
Argumenterend/Beredenerend
In ‘n goeie beskrywing word …
- dit wat beskryf word, so werklik vir die leser as wat dit vir die skrywer is.
In jou verbeelding kan jy as’t ware sien, hoor, ruik, proe, ervaar.
- die persoonlikhede lewensgetrou (uiterlik en innerlik).
- plekke en gebeure presies en akkuraat beskryf.
- woorde fyn geselekteer.
Beide kante van ‘n saak word gestel, maar ‘n spesifieke standpunt word
ingeneem en oortuigend gemotiveer. Die skrywer het ‘n grondige kennis en ‘n opregte
belangstelling in die onderwerp.

In dié skryfstuk …
oortuig die skrywer jou.
- ontwikkel die redenasie logies en sistematies.
- word stellings deur middel van bewyse gestaaf.
die skrywer sy standpunt duidelik.
ie gevolgtrekking duidelik.
Bespiegelend (Filosoferend)
Oor >n saak word gepeins, gedebatteer, selfs gefilosofeer. Skrywer het persoonlike
ondervinding of goeie kennis oor die onderwerp.
In dié skryfstuk word ...
Feitelik/verduidelikend
- die probleem, situasie, saak, onderwerp omskryf.
en beide kante van die saak word gestel (positiewe en
negatiewe, mooie en lelike, ens.).
- onderwerp bepeins, oordink.
- verskillende opinies teen mekaar opgeweeg en eie opinie
gestel.
- eie mening logies en sistematies uiteengesit.
Leerders moet goed navors en seker wees van inligting. Kan ook kennis wees
vanuit eie ervaring. Gaan egter oor akkuraatheid van inligting.
Woordeskat/terminologie oor die onderwerp is belangrik.

Vertolkend
AFDELING B
In dié skryfstuk ...
- bly die spreker neutraal.
- word feite akkuraat gegee.
- word feite/gebeure uitgebrei.
- word die leser gelei tot insig en kennis.
Sluit aan by bespiegelende skryfwerk en gedeeltelik ook by formulering van eie standpunt.
Leerders word gevra om ‘n situasie in bv. ‘n prent, reeks prentjies, ens. te interpreteer.
In dié skryfstuk...
- is korrekte interpretasie van situasie belangrik.
- hou afleidings en aannames verband met die situasie.
- is eie mening van toepassing op situasie/prent.
-
Kort skryfstuk: soorte skryfwerk
Vriendskaplike (vriende, familie, …) briewe
Formele (aan pers, ...) briewe, dagboekinskrywings
dialoog, toespraak, verslag, resensie, koerant- en tydskrifartikels

AFDELING C

Kennisgewings, memorandums, agenda + notule, advertensie, brosjures, formele
uitnodigings, plakkate, fakse, e-posboodskap, instruksies, invul van vorms,
huldeblyk, strokies- en spotprente en grafieke, curriculum vitae.
Briewe
Vriendskaplik

‘n Spontane gesprek tussen twee bekendes wat in een of ander verhouding
met mekaar staan.
Formeel
In ‘n goeie geselsbrief is die …
- aanspreekvorm, taalgebruik, trant gepas.
- kommunikasie natuurlik en spontaan.
- kommunikasie so geslaagd dat dit die gewenste reaksie
by leser uitlok.
briefvorm korrek.
Korrespondensie tussen twee mense wat mekaar nie ken nie, daarom is die trant saaklik
en minder persoonlik.
Sakebrief
Reageer op ‘n advertensie, bv. bestelling plaas, navraag doen, aansoek
doen om betrekking, beurs, ens.
In ‘n goeie formele brief...
- skryf jy saaklik en op die man af.
- is die aanspreekvorm korrek (u, nie jy/jou nie).
- word na die advertensie ... verwys.
- word alle relevante inligting verskaf.
- raak jy nie persoonlik nie.
Onthou ook die volgende:
- Die opskrif sê in ‘n paar woorde waaroor die inhoud handel.
- Onderstreep die opskrif of skryf in hoofletters.
- Sê in die inleidende paragraaf kortliks wat die doel van die brief is.
- Hou die toon van die brief formeel en hoflik.
- Die slotparagraaf is kort en bestaan uit een of twee sinne.

Brief aan die pers
In ‘n brief aan die pers …
- word die saak kernagtig en saaklik gestel en gedagtes of argumente
logies georden.
- vestig die opskrif vir die briefinhoud die saak waaroor die
brief
gaan.
- word die onderwerp so objektief moontlik beredeneer.
- word stellings gemotiveer.
- word hoofsaaklik in die teenwoordige tyd geskryf.
Dagboekinskrywing
Iets persoonliks word aangeteken. Die skrywer is ook die leser.
In ‘n dagboek …
- stort jy jou hart uit oor iets wat spesifieks gebeur het.
- vertel jy van of beskryf jy jou emosies.
- skryf jy vir jouself, jy maak jou hart oop.
Verslag
Daar is verskillende vorme van verslaggewing. Op tweedetaalvlak val die klem op
die gewone sg. ooggetuieverslag. In die formulering van die opdrag is dit nodig om
te noem aan wie die verslag gerig moet word.
In ‘n goeie verslag
- is die inligting akkuraat en volledig.
- is die skrywer objektief.
- pas die styl by die onderwerp en die leser aan.

Memorandum
Word gewoonlik interdepartementeel gebruik om personeel aan
belangrike sake te herinner of inligting oor te dra.
Dit kan ‘n kort verslag, boodskap, kennisgewing of brief wees. Gedrukte
vorms wat net ingevul moet word, word deur die meeste
instansies gebruik.
Agenda
‘n Lys van die sake-items wat op ‘n vergadering volgens ‘n bepaalde
volgorde behandel word.
Notule
‘n Onpartydige, volkome korrekte weergawe van die verrigtinge van ‘n
vergadering; ‘n verslag van besluite wat geneem is. Dit dien as amptelike
rekord. Die notule moet duidelik, saaklik, ondubbelsinnig en objektief
wees.
Advertensie
‘n Produk of ‘n diens word geadverteer. Kan ‘n feitelike of verbeeldingryke
aanbieding wees.
Soorte: Geklassifiseerde advertensies, Sieradvertensies en posteadvertensies
Hou die volgende in gedagte vir ‘n goeie advertensie:
- Wees spesifiek. Feite moet duidelik wees.
- Wees saaklik. Sinne moet kort en duidelik wees. Langdradige
sinne verloor die aandag.
- Mik taal en styl op die leser.
- Vir persoonlike produkte sal taal vriendelik, gemoedelik,
warm wees.
- Vir tegnologiese produkte sal taal tegnies en formeel wees.
- Woordkeuse interessant en effektief.
Geklassifiseerde advertensies
Bewoording en inligting van advertensies wat in die afdeling vir Geklassifiseerde
Advertensies in die koerant en tydskrifte verskyn, is kort, tot die minimum beperk.
Styl is soos in die telegram. Die boodskap word in die vorm van ‘n kort

paragrafie, in onvolledige sinsnedes geskryf. Afkortings word ook gebruik.
Poste-advertensie
Brosjure
Die volgende moet genoem word:
- Die naam van die organisasie
- Naam van die vakante betrekking
- Inligting wat van applikant verwag word
- Inligting oor voordele wat die organisasie bied
- Besonderhede oor hoe en by wie aansoek gedoen kan word
Vollediger as advertensie, want dit bevat meer inligting in brosjure
geskrewe vorm, bv. gastehuise, vakansie-oorde, ens.

Resensies
Die beoordeling van/kritiek op ‘n boek, kunswerk, opvoering, ens. Dit is ‘n
kritiese analise en nie ‘n opsomming nie.
Uitnodigings en antwoorde

Semi-formele uitnodigings kan ook in briefvorm gedoen word. Dit is nie ‘n
vriendskaplike brief nie, want die noodsaaklike inligting word verskaf.
Om mense uit te nooi na formele, spesiale geleenthede. Nie in briefvorm nie,
maar gedrukte kaartjies. Word in die derde persoon geskryf. Dit versoek
gewoonlik ‘n antwoord en Franse afkortingsvorm R.S.V.P. word gebruik. In die
antwoord word die sender bedank en dan word positief of negatief geantwoord.
e-pos
Rekenaar het gewoonlik eie vorm. Opdrag moet spesifiek wees. Doel is om
te korrespondeer.
Faksboodskappe
Boodskap moet spesifiek wees. (Die opdrag moet volledig geformuleer
word sodat kandidate genoeg sal kan skryf.)
Bepaalde vorm. (Vorms verskil, maar op die dekbladsy moet duidelik gestel word
aan wie, faksnommer, van wie, datum, getal bladsye en wat die rede vir die
faksboodskap is.
Dialoë
Gesprek tussen twee karakters. Verkieslik die soort gesprek wat leerders
met mekaar sou aanknoop.
Hou die volgende in gedagte:
- Die vorm van die dialoog
- Die aanspreekvorm
- Goeie aansluiting van een spreekbeurt by die ander
- Taalgebruik pas by sprekers
- Gesprek natuurlik en spontaan
Toespraak
Daar is verskillende redes waarom ‘n toespraak gehou word. Dit kan wees
om die gehoor van ‘n standpunt te oortuig, hulle oor ‘n saak in te lig,
geluk te wens, te bedank, heildronk in te stel, ens.. (Toesprake oor
kontensieuse onderwerpe sal nie in 120 - 150 woorde afgehandel
kan word nie. Moet dus nie beredenerende onderwerpe hier stel

nie.)
Hou die volgende in gedagte:
- Die gehoor
- Die doel van die toespraak
- Styl, register en taalgebruik moet pas by die onderwerp
- Duidelike ontwikkeling
4.6 Vaardighede wat geassesseer moet word
Skryfvaardighede
4.7 Taalvereistes
Taal moet op die vlak van die kandidaat wees.
Onderwerpe moet eenvoudig, duidelik en direk geformuleer word.
Riglyne by onderwerpe om kandidate te help met beplanning.
4.8 Nasien
4.8.1 Nasienriglyne
AFDELING A: LANG SKRYFSTUK
Die 10 punt-skaal word gebruik. (BYLAAG aangeheg).
Verseker dat u die hoofaspekte van elk van die drie komponente, taal, inhoud en
kommunikatiwiteit in berekening bring om globaal te assesseer.
Verseker verder dat u ‘n baie goeie begrip het van die hoofkategorieë, goed, middelmatig en
swak.
Bepaal die skryfsoort (verhalend, beskrywend, ens.) en hou die vereistes in gedagte.
(Wat volg, is nie ‘n model nie, maar ‘n poging om te wys waarheen ons moet mik. Daar is baie
ruimte vir verbetering en dit kan waarlik net as ‘n riglyn gebruik word in die opstel van eie riglyne
by opdragte. )
Verhalende onderwerp
Vertel in opstelvorm van die mooiste oomblik in jou lewe.
Riglyne: Verhalend, m.a.w. logiese ontwikkeling, vloeiend, samehangend. Inleiding en slot is

elangrik.
Vrae wat ek myself sal afvra terwyl ek nasien of kommentaar wil lewer vir redigering:
Is dit werklik ‘n mooiste oomblik?
Wat is besonders daaraan?
Is dit ‘n persoonlike belewenis en oortuig die vertelling my?
Hoe goed is woord- en taalgebruik?
Het ek hier werklik met ‘n verhaal te doen?
Watter reaksie lok die skryfstuk by my as die leser/ontvanger uit?
Boeiend, besonders en roerend
Interessant, mooi
Gewoon, alledaags
• Oortuig nie werklik nie, beleef dit nie as opreg nie
• Onaanvaarbaar as mooiste oomblik.

Argumenterend/ Beredenerend
Aborsie is reg. Ja of Nee? Wat is jou mening? Berei ‘n praatjie voor vir
jou voorbereide mondelinge les.
(Dié soort onderwerp kan in verskillende skryfvorms aangebied word.
Elke skryfvorm het eie kriteria: brief aan die pers sal formeel wees,
praatjie sal ook formeel wees. ‘n Vriendskaplike brief aan ‘n maat sal in
‘n ander trant geskryf word, ens.)
Riglyne: Besliste standpunt wat oortuigend gemotiveer word. Goeie
oorredingstegnieke. Argument ontwikkel logies en sistematies.
Vrae wat ek myself sal afvra terwyl ek nasien of kommentaar wil lewer vir redigering:
˜ Het hy/sy ‘n besliste standpunt?
˜ Hoe oortuigend word dié standpunt bewys?
˜ Word oplossings voorgestel of is dit net afbrekend?
˜ Hoe goed is woord- en taalgebruik?
˜ Het ek hier werklik met ‘n beredenerende skryfstuk te doen?
Watter reaksie lok die skryfstuk by my uit?
˜ Dit is vir hom/haar dwingend noodsaaklik om my te oortuig. Ek beleef dat dit ‘n
vaste oortuiging is, weldeurdag en gestaafde argumente. Laat my twee keer
dink.
˜ Oortuigend, ek is beïndruk deur die kandidaat se insig.
˜ Geyk, gewoon, die vanselfsprekende.
˜ Flou argumente, nie werklik eie standpunt nie, oortuig nie werklik nie.
˜ Nie meer argumente wat gemotiveer word nie, maar prekerig, veroordelend.

AFDELING
B: KORT
SKRYFSTUK
Briewe
Die 10 puntskaal
word
gebruik.
(BYLAAG
aangeheg)
Verseker dat u
die hoofaspekte
van elk van die
drie komponente,
taal, inhoud en
kommunikatiwiteit
in berekening
bring om globaal
te assesseer.
Verseker
verder dat u ‘n
baie goeie
begrip het van
die
hoofkategorieë,
goed,
middelmatig en
swak.
Bepaal
watter soort
brief dit is, hou
die vereistes
daarvoor in
gedagte. Die
vorm moet
korrek wees.
Omdat ons
globaal
assesseer,
penaliseer ons
só:
Vriendskaplike
brief Maksimum
van ‘n halwe
kerf (1 punt)
Sakebrief en
aan die pers:
Maksimum van
een kerf (2
punte)
s

•
Memorandums
(wat nie op ‘n
bepaalde vorm
geskryf word
nie)
• Dialoë
•
Toesprake
AFDELING
C: ANDER
KORT
SKRYFSTUK
Ander kort
skryfstukke
Die 10 puntskaal
kan
grotendeels vir
die volgende
skryfwerk
gebruik word.
‘n Gedeelte
van die
skryfstuk is
persoonlike
inligting wat
gewoonlik uit 5
punte nagesien
word. Die res
van die
skrystuk word
uit 15 punte
nagesien.
• Memorandums
waarvoor ‘n
formaat in die
opdrag
aangebied is.
• Dankie-sênotas
waarvoor
‘n formaat in die
opdrag
aangebied is.
•
w
fo
o
a
•
p
w
fo
o
a

10
G++
G+
G+G
G
75
7
62
M+
KRITERIA
Puik
Uitstekend
Baie goed
Goed
GG-
Bogemid.
Begin neig
na goed
38
34
32
65
24
TAAL
36
TAAL
100
29
26
24
Amper goed
G-M+
18
G+++
Goeie taalgebruik.
Verskeidenheid
sinstipes en
sinskonstruksies. Min
foute.
Woordkeuse en
uitdrukkingsvermoë
goed en gepas.
Uitgebreide en
gevorderde
woordeskat.
27
30
19
17
16
Taalgebruik is
gemiddeld. Minder
verskeidenheid
sinstipes en -
konstruksies.
Taal is
korrek.
----------
----------
----------
----------
Goeie
beplann
stof is
Skryfstu
duidelik
progres
m.a.w.
18
Neig na goe
veel swakhed
12

10
15
95
90
102
10
60
55
12
M+M Beter
gemiddeld
as
M
Gemiddeld 20
MM-
8
7
S+
S+S
S
6
52
Redelik gemiddeld, te
veel foute
Te swak om
te slaag,
4
12
Nog swakker,
vol foute
Swak 8
22 17 11
32
10
• Resensies
18
15
9
6
8
14
10
35
6
4
TAAL
5

11
30
25
3
SS-
Uiters swak
22
12
KOMMU
10
S-
Hopeloos
4
3
12
1
2
6
5
<
< Lees die stuk deur, besin oor die taalgebruik/styl, inhoud en kommunikasie en plaas die
kandidaat in een van die drie hoofkategorieë, nl. GOED, MIDDELMATIG of SWAK.
< Besin dan hoe goed, middelmatig of swak. Begin by die omskrywinge van die
hoofkategorieë (GOED, MIDDELMATIG, SWAK - T/I/K) en lees dan die opsommende
omskrywing. Plaas die kandidaat dan in >n spesifieke simbool-kategorie, bv, M+M.
< Skryf die simbool neer (bv. M+M) en soek dan in die kolom onder die verlangde totaal die
ooreenstemmde waarde en skryf dit neer (bv. uit 30 is M+M 17).
BYLAAG: BEPUNTING VAN SKRYFWERK

AFRIKAANS ADDISIONELE TAAL
OMSKRYWING VAN KOMPONENTE
Die verskillende komponente kan eintlik nie apart aangeslaan word nie, want hulle hou direk met
mekaar verband. Die aanbieding van die inhoud sluit taal en styl in en die kommunikatiwiteit kan
nie los bepaal word nie, maar in samehang met die natuurlike en gepaste taalgebruik.
In globale assessering word die integrasie van die verskillende komponente erken. Daar word
aanvaar dat die een ‘n direkte invloed op die ander het en nie van mekaar losgemaak
kan word nie.
TAAL
Die hoofaspekte waarna ons oplet in taalgebruik is die volgende:
• Woordeskatkennis:
Hier kyk jy hoe ryk, uitgebreid en korrek die leerder se woordeskat is. Dit sluit ook kennis
en gebruik van woordstrukture in. Jy kyk ook of die kandidaat die woord se betekenis
ken.
• Sinsbou:
Dit sluit die verskeidenheid sinsoorte en sinskonstruksies in. Met sinsoorte word bedoel of die
kandidaat verskillende soorte sinne effektief kan gebruik, bv. vraagsinne, omgesette woordorde,
begin met voegwoord, ens. In sinskonstruksie kyk ons na die woordorde, die gebruik van
voegwoorde, die korrekte gebruik van tyd, ens.
• Spelling en punktuasie:
Omdat dit ‘n skryfvraestel is, moet die kandidaat kan spel en weet hoe om lees- en
skryftekens korrek en effektief te kan gebruik.
INHOUD
• Beplanning:
Goeie beplanning sal verseker dat die inleiding prikkelend is, daar ‘n goeie ontwikkeling plaasvind
en dat die slot verrassend en funksioneel is. Beplanning verseker verder dat die stof tersaaklik is.
Dit sluit sinvolle rangskikking van gegewens, paragrafering, korrekte lengte, ens. in.
• Hantering van onderwerp:
Jy kyk hoe oorspronklik, oortuigend en interessant die onderwerp hanteer word.
Kyk of die materiaal logies, samehangend, vloeiend en duidelik oorgedra word.
KOMMUNIKATIWITEIT
• Interpretasie van onderwerp:
Jy stel vas of die kandidaat die onderwerp duidelik en korrek geïnterpreteer het.
• Oordra van boodskap:
Jy kyk hoe goed en suksesvol die boodskap oorgedra is, of die styl en trant pas, die woord- en
taalgebruik natuurlik en geskik is, m.a.w. of die kandidaat daarin slaag om die leser die
doel van die skrywe te laat verstaan.
• Leser se reaksie:

Word daar op so ‘n manier gekommunikeer dat jy duidelik en helder verstaan, dat die inhoud
jou boei, dat jy verder wil lees en dat dit die gewenste reaksie uitlok? (Jy voel dalk saam
bly/hartseer/kwaad ... Jy ‘‘sien” die prentjie/persoon wat beskryf is ... Jy wil reageer op wat jy
gelees het.
(By elke skryfstuk word ‘n ontvanger [leser] veronderstel. Die boodskap moet op die ontvanger
gerig wees. Verder moet die taal, styl en trant pas en die sender[skrywer] se rol moet klop met
die opdrag in die vraestel.)
TOEPASSING VAN DIE SKAAL
1. Lees die skryfstuk deur en bepaal in watter hoofkategorie die werk val:
Goed, Middelmatig of Swak.
2. Doen dan ‘n fyner analise van die kategorie, m.a.w. vra:
Hoe goed/middelmatig/swak?
Om dit te kan doen, lees die kriptiese omskrywing van die kategorieë en gebruik dit dan as riglyn
wanneer die fyner omskrywing onder Taal, Inhoud en Kommunikasie gelees word.
Voorbeeld
✓ Ek lees ‘n stuk en besluit dit val in die kategorie Goed.
✓ Ek vra myself af: Hoe goed? En besluit dit is goed, maar nie 80% nie, m.a.w. amper goed,
want daar is te veel hinderlikhede.
✓ Terwyl ek nasien, onderstreep ek nie net foute nie, maar ek maak regmerkies waar iets werklik
treffend en goed is (nie wat reg behoort te wees nie.)
✓ Nou kyk ek na die kolom “Kriteria” en in plaas daarvan om te sê:
Goeie taalgebruik, sê ek die taalgebruik is amper goed, want die verskeidenheid sinstipes is nie
so groot nie; daar is min, maar hinderlike foute. Foute wat ek nie van ‘n A-kandidaat verwag nie.
So kyk ek ook na woordkeuse en hoe uitgebreid die woordeskat is, hoe geskik en gepas die
woordgebruik is, hoe korrek die idiomatiese taalgebruik is.
Ek beweeg na inhoud en doen dieselfde. Ja, die inhoud is goed, maar nie só goed dat ek 80%
daarvoor sal wil gee nie, want dit is interessant en relevant, maar nie werklik só boeiend nie.
Verder stem ek saam dat die beplanning goed is, maar miskien oortuig die slot my nie heeltemal
so goed nie, ens.
Vervolgens kyk ek na kommunikasie en doen dieselfde: ja, die onderwerp is korrek
geïnterpreteer en die boodskap is goed oorgedra, maar omdat die woordkeuse plek-plek nie
werklik gepas is nie, tref dit nie so in die kol nie. Iets van die atmosfeer/styl het nie heeltemal
geslaag nie.
✓ Ek besluit dan finaal dat die kandidaat goed is, maar nie goed genoeg vir 80% nie.
3. Ek skryf die kategorie en die punt neer.
ONTHOU
1. Ek moet self die onderwerp reg interpreteer, maar ook genoeg om te kan insien as die
kandidaat dit anders vertolk het.
2. Ek moet self ‘n baie goeie waardebepaling en kennis van die verskillende kategorieë hê,

m.a.w. ek moet weet wanneer iets 80%, 50% en 30% werd is.
3. Ek moet my nie blindstaar teen een van die drie aspekte (taal, inhoud, kommunikatiwiteit) nie,
maar moet dit globaal beoordeel. Die een kan nie los van die ander beoordeel word nie. Die een
oefen ‘n direkte invloed op die ander een uit en is nou verweef.