veeVERNUF stockSENSE - Intervet (Pty.) Ltd.

2
3
4
5
6
veeVERNUF
stockSENSE
2012
ISSUE 3
RooIluIS of RooIkopluIS
op skape
Jacques van Rensburg
Nuutste verwikkelinge in
BeeS lugweg INfekSIe
behandeling
Dr Pierre Jansen van Vuren
Hoe voeg jy waarde toe tot
jou BeeS kudde?
Deon van Emmenis
ensoötiese
ABoRSIe in Skape
Dr Willem A. Schultheiss
Vaccines and the
Importance of Cold CHAIN
MANAgeMeNT
Dr Johann Breytenbach
Intervet SA (Pty) Ltd.
Reg. No. 1991/006580/07
20 Spartan Road
Isando 1600 R.S.A
Private Bag X2026
Isando 1600
Tel +27 (0) 11 923 9300
Fax +27 (0) 11 974 9320
www.msd-animal-health.co.za
Factors affecting
FERTIlITy of
inseminated cows
– Dr Adél de Haast
In dairy cattle, fertilization rates following
natural mating are similar in lactating and nonlactating
cows averaging 76.2% and 78.1% respectively (Santos et al.,
2004). In beef cattle the rate averages 75%. There are many factors
that contribute to fertilization failure and we will look at a few of them.
1. Heat stress
Heat stress is a major factor contributing to the low
fertility of dairy cows inseminated especially in the
late summer months. The reduced conception rate
during the hot season can vary between 20 – 30%
compared to the winter months (Wolfenson et al.,
2000; Rensis et al., 2003). There is also a proven
carry-over effect of the summer heat stress on
fertility in the autumn months.
The detrimental effects of high ambient temperatures
in dairy cattle include:
+ Negative reproductive behaviour patterns
– less mounting behaviour
+ Impaired hormone interactions
– reduced oestradiol secretion by follicles
+ Decreased quality of oocytes and embryos
– reduced pregnancy rates
+ Negative effect on the nutritional status and
energy balance
2. Nutrition
Nutrition is the backbone of all biological systems.
Dairy cows that experience a long and deeper
negative energy balance (NEB) ovulate poor quality
oocytes. The latter is due to the effects of toxic
waste products following utilization of body fat
reserves. Cows ingesting heavily fertilized grazing
with a high non-protein nitrogen (NPN) concentration
in the face of an inadequate energy supply
will have high levels of urea and nitrogen in their circulation.
Consequently, these lead to increased ammonia
concentrations in the follicular fluid as well as
unfavourable changes in the pH of the endometrium,
which can impair implantation.
3. Infections like BVDV, IBRV, Brucella spp,
Redwater, Gallsickness
Infections cause a severe fever reaction which has a
major effect on reproduction, both in the bull and cow.
Infections with BVD and IBR can cause poor oocyte
quality and thus a poor quality embryo once fertilized.
These viruses also have a detrimental effect on embryo
development, pregnancy recognition and implantation.
These viruses can also be transmitted to the offspring
and thus a weak offspring with poor reproductive potential
is born.
Brucellosis is a big concern in SA as it is not well controlled,
if at all at this stage. It can cause abortions and
infertility in bulls.
Vaccination of all breeding animals is very important
to help prevent these diseases having a major effect
on reproduction. Make sure you vaccinate with the
correct vaccine at the right time. Contact your veterinarian
in this regard.
References available from author.

Skape met rooiluise
ROOIlUIS of ROOIKOplUIS
op skape (Bovicola ovis)
– Jacques van Rensburg
luise - Algemeen
Luise kan, veral in die wintermaande, baie lastig
wees aangesien hulle op hul beste kan leef
en aanteel wanneer hul gasheer se kondisie
en algemene weerstand onderdruk is. Meeste
luise is baie gevoelig vir temperatuur uiterstes
(veral hoë temperature) asook hoë humiditeit en
verkies temperature van rondom 37 ºC. Daarom
beweeg die luise op en af teen die wolvesels
om hul liggaamstemperatuur te beheer. By
temperature >45ºC word bv. geen eiers gelê
nie. Die temperatuur op ’n skaap in die somer
kan wissel van 45 ºC op die vel tot 60 ºC by die
wolpunte naby die vel.¹ Dit is dan ook die rede
waarom Rooiluise hoofsaaklik ’n winterparasiet is.
Tydens warm somer maande kry luise swaar maar
bly nietemin voortbestaan in kleiner getalle. Dit is
raadsaam om luisbeheer, voor die aanvang van die
wintermaande, toe te pas alvorens die luise kan
vermeerder en hul skade kan aanrig.
Luise is baie gasheer spesifiek en elke dier het sy
eie soort luis spesie wat hy verkies. Luise word in
twee groepe verdeel naamlik suigende en bytende
luise. Suigende luise, het duidelike skerp mondele
waarmee hulle bloed kan suig en vertoon meer
blouerig in kleur, vandaar die naam blou luis (bv.
Linognathus spp). Bytende luise, of meer bekend
as rooi luise (bv. Bovicola ovis), daarenteen het ‘n
breë stomp kop en suig nie bloed nie maar vreet
eerder aan die epidermale weefsel, vel skubbe
of skilfers, hare, wol en bloed serum
of bloedstolsels van wonde,
op die vel se oppervlakte. 4
Rooiluis of rooikopluis
in skape
Die wetenskaplike naam van
hierdie parasiet is Bovicola ovis,
en voorheen bekend as Damalinia
ovis. Die volwasse luis is ongeveer 1.5 - 3
mm lank met ’n breë ligte bruin-rooi kop en ligte
geelbruin strepe op die abdomen of agterlyf.
Hierdie bytende rooiluise veroorsaak geweldige
vel irritasies wat dan kan lei tot wolbyt asook
‘n gekrap en -skuur van die diere teen kraal
mure, bome, drade, krale ens. Die resultaat
van hierdie irritasie lei dan gewoonlik tot o.a.
2
velskade, wolbreuk, die lok van brommers en die
vermindering in groei. Die oorlewing en aanteel
van die Rooiluis neem toe in die winter a.g.v die
verswakte kondisie en algemene verlaging in
weerstand van die gasheer. Veral ouer en siek
diere is ook meer vatbaar.¹
lewenssiklus van die Rooiluis
Die volwasse wyfies lê haar eiers in die wol op
die skaap terwyl sy voed. Die eiers heg aan die
wol van die skaap vas ongeveer 12mm van die
vel oppervlakte. Wyfies lê ongeveer 1 - 2 eiers
elke 3 dae en leef gemiddeld vir 27 dae. Die
eiers is amper deursigbaar en baie moeilik om
met die blote oog raak te sien. Ongeveer 10 dae
later broei die eiers uit en die eerste nimfstadium
verskyn. Ontwikkeling en uitbroei van hierdie
eiers vind slegs plaas by temperature tussen
30°C en 39°C. Die mannetjies leef gemiddeld
48 dae, maar kan so lank as 120 dae oorleef!¹
Die mannetjies kan uitgeken word deurdat hulle
‘n skerp gepunte abdomen het teenoor die wyfies
se ronde vorm.³ Die rooiluis nimf ondergaan 2
verdere veranderings op dag 22 en dag 31
wanneer die jong volwassene sy verskyning
maak. Die lewenssiklus is ongeveer 35 dae (agt
weke) en word op die skaap voltooi. Rooiluise is
dus permanente parasiete van skape.
Oordraging
Aangesien Rooiluise slegs 3 tot 4 dae van die
skape af kan oorleef, geskied oordraging van
luise, tussen skape, meestal deur direkte kontak
en speel die besmetting vanuit die omgewing
dus feitlik geen rol nie. Lammers word dus direk
vanaf die ooie besmet. Een volwasse luiswyfie
kan die bron van besmetting in ’n totale skaapkudde
wees. Die aankoop van besmette skape is
gewoonlik die hoof bron van ’n nuwe besmetting
op ’n plaas. Skape met erge rooiluis infestasie se
wol kan gekoek en geel vertoon en so die wol
opbrengs, van skoon wol, met so baie as 1kg per
skaap verminder (Wilkinson et al. 1982, Niven
and Pritchard 1985). 4
Kliniese tekens
Wanneer tekens van ’n besmetting in skape
waargeneem word, is die volwasse luise meestal
met die blote oog sigbaar wanneer die wol van so
’n skaap oopgemaak word. Die bytende Rooiluise
veroorsaak ’n geweldige irritasie wat ’n gekrap
en gebyt aan die wol tot gevolg het. Die effek
van hierdie irritasie kan lei tot velskade, die lok
van brommers en wolbreuk wat dan wolskade
veroorsaak. Die graad van wolskade hang af van
die aantal luise op die skaap, die lengte van die
wol en die sensitiwiteit van die skape. Dit word
algemeen aanvaar dat skape wat die eerste keer
aan die parasiete blootgestel word erger tekens
toon as tydens ’n herhaaldelike besmetting.
Wanneer ’n boer ’n infestasie (skape byt en krap)
vir die eerste keer in sy kudde waarneem kan
die skape al vir so lank as 6 tot 7 maande gelede
besmet geraak het. Daar moet wel onderskei
word tussen rooiluise, skaapbrandsiekte en
Australiese jeukmyt. Navorsing het getoon dat
wanneer 1 luis per 10 cm wolopening op ‘n skaap
gesien kan word, daar tot 2000 luise op die skaap
teenwoordig kan wees. Die volwasse luise is
ongeveer 3 mm lank en kan wel met die blote oog
waargeneem word, sou die vag oop gemaak word.
Aangesien die luise baie ligsensitief is beweeg
hulle gewoonlik baie vinnig terug onder die wol in.
So min as 5000 luise kan ‘n 5% verlaging in wol
waarde tot gevolg hê en 25000 luise kan lei tot ‘n
20% vermindering. ¹
Behandeling, voorkoming en beheer
Die beheer van Rooiluise, of Rooikopluise soos
dit algemeen bekend staan, kos Suid-Afrikaanse
skaapboere jaarliks miljoene rande aan reuse
verliese van wolproduksie en karkasmassa. ³
‘n Akute diagnose is noodsaaklik om tussen
bytende en suigende luise te onderskei. Beide
van die luise kan verskeie dae weg van die
gasheer af oorleef. Dus is dit van uiterste belang
dat alle skape in die kudde behandel moet
word in die poging om Rooiluise uit te roei. Een
onbehandelde skaap en 1 luis kan die bron van
’n nuwe besmetting wees. Tot 70% van luise
word verwyder tydens die skeer van skape en
baie vrek ook daarna a.g.v. blootstelling. Drie
maande wol is egter genoegsame beskerming vir
die parasiete om te oorleef en te vermeerder. ¹

TAKTIc ® cATTlE SpRAy (G2535 Wet 36/1947)
Die beste manier om ’n rooiluis infestasie uit te
roei, is om die totale skaapkudde met ’n geregistreerde
dipmiddel te behandel. Die dip keuse kan
bestaan uit of dompeldipping of straal bespuiting,
waar die totale benatting van die dier verseker
word. Wanneer ‘n gerigestreerde opgietmiddel
gebruik wil word, moet die volgende belangrike
punte onthou word. Verdeel die volle opgiet dosis
in vier gelyke dele en wend slegs aan as kol behandeling
op die wollose areas, in die oksels van
elke been en nie direk op die wol nie. Belangrik
om te onhou is dat hierdie luise effektief beheer
kan word deur die gebruik van kontak dipmiddels
en dat die makrosikliese laktoon groep middels
(middels wat ivermektien, doramektien, abamektien
en moksidektien bevat ) nie effektief is vir
die behandeling van skape vir Rooiluise nie omdat
Rooiluise nie bloed suig nie. Indien die skape
gedompeldip word, moet die diere ten minste 1
minuut lank in die dipbak vertoef en hulle koppe
moet 3 maal ondergedompel word. ¹
Voorkoming van die parasiete kan wel
verhoed word deur:
+ Direkte kontak met besmette diere te vermy
+ Enige nuwe aangekoopte diere in tydelike
kwarentyn te plaas en met aankoms te dip
+ Slegs skeerders met skoon klere en
toerusting toe te laat
+ All diere voorkomend te dip
’n Verskeidenheid van dipmiddels is geregistreer
vir die behandeling van rooiluise op skape.
Van hierdie middels bevat amidiene (amitras),
piretroïede (bv. deltametrien, alfametrien en
sipermetrien) en organofosfate (triasofos,
diasinon en chlorfenvinfos). Tydens die registrasie
proewe van die middels, is die middels o.a. teen
vatbare Rooiluise op skape vir hul effektiwiteit
getoets. Ongelukkig is daar plase waar Rooiluise
reeds weerstand teen meeste van die aktiewe
bestanddele ontwikkel het en is die middels op
die plase nie meer 100% effektief om luise uit te
roei nie. Produkte wat organofosfate bevat, raak
ook meer en meer ongewild vir die behandeling
van skape aangesien wol wat vir die uitvoermark
bestem is, nie meer aanvaar word as dit residue
van die aktiewe bestanddele bevat nie. ¹
FlEEcEcARE ® (G1743 Wet 36/1947)
Insekgroeiinhibeerders (IGI) soos bv. diflubensuron
(FlEEcEcARE ® G1743 Wet 36/1947) is ook ‘n
effektiewe dip opsie maar funksioneer anders
as konvensionele kontak dipmiddels. Hierdie
dipmiddels maak nie die volwasse luise op die dier
dood nie maar “breek” wel die lewensiklus van die
parasiet en verhoed dus dat die parasiet van die
een stadium in sy lewensiklus tot die volgende kan
ontwikkel. Boere wat hierdie produkte gebruik sal
ongeveer 4 weke na behandeling eers ’n afname
in luise ondervind. Hierdie middels kan ook ’n
nawerking hê van tot 16 weke. Goeie beheer kan
verkry word wanneer hierdie middels in kombinasie
met middels wat volwasse luise doodmaak soos bv.
middels wat diasinon, triasofos (ZIpDIp ® G0381
Wet 36/1947), en meer onlangs amitras (TAKTIc ®
cATTlE SpRAy G2535 Wet 36/1947) bevat, in
dieselfde dompeldip gebruik word. Die boer sal
dan vind dat die onvolwasse en volwasse luise
doodgemaak word en dat sy skape vir tot 16 weke
teen ’n herinfestasie beskerm word. ¹
Behandeling van besmette diere
Alle diere op die plaas moet gedip word.
Produkte, soos ZIpDIp ® (G0381 Wet
36/1947), DElETE ® X5 (G3279 Wet
36/1947) of TAKTIc ® cATTlE SpRAy
(G2535 Wet 36/1947) is geregistreerd vir
luisbeheer op skape. Sou die boer enige
een van hierdie produkte gebruik, moet
hy twee keer dip, met ‘n 10 -14 dae tussenpose.
‘n Moontlike derde dipping sou
nodig wees op dag 21 afhangend van die
graad van luis besmetting. Indien slegs een dipping
verkies word, kan FlEEcEcARE ® (G1743
Wet 36/1947), wat ’n insek groeireguleerder is,
tesame met produkte, soos ZIpDIp ® (G0381 Wet
36/1947) of TAKTIc ® cATTlE SpRAy (G2535
Wet 36/1947) gebruik word. Baie belangrik is dat
100% benatting verseker moet word en dat alle
diere op die plaas gedip moet word. Dompeldipping
bly steeds die beste praktyk. Plaas die diere
op ’n geruste kamp na dipping.³
Redes vir oneffektiewe behandeling van
rooiluise
1. Die verkeerde dosis van die middel is gebruik
tydens die behandeling van die skape.
2012
ISSUE 3
DElETE ® -X5 (G3279 Wet36/1947)
Die dip is dus nie teen die korrekte sterkte/
konsentrasie aangemaak nie.
2. Behandeling word te lank na skeer gedoen.
Die algemene reël is dat skape behandel
word 6 weke nadat hulle geskeer is.
3. Nie al die skape is behandel nie. Veral pasgebore
lammers word dikwels nie gedip nie.
4. Ramme wat in ram kampe gehou word kan
soms as bronne dien.
5. Moontlike weerstand van die luise teen die
middel/aktiewe bestanddeel wat gebruik is.
6. Skape het nie die aanbevole 1 minuut in die
dipbak vertoef nie.
Vir enige raadpleging kontak jou MSD Animal
Health verteenwoordiger.
Fig 1. Wyfie, mannetjie, nimfe en eiers van die
skaap luis (Bovicola ovis) 4
Verwysings:
ZIpDIp ® (G0381 Wet36/1947)
1. Dr. Tom Strydom, MSD Animal Health, Navorsingseenheid Malelane RSA.
2. H.O Mönnig, F.J Veldman. Handboek oor Veesiektes. 1986, p197-198.
3. Anon 2011. Skaap Gesondheids Platform – Toepassing van kennis skep
‘n meetbare verskil. MSD Animal Health.
4. Liceboss.co.ua. Biology of sheep lice (Bovicola ovis). Peter James.
Department of Primary Industries and Fisheries, Queensland.
3

Nuutste verwikkelinge in BEES
lUGWEG INFEKSIE behandeling
Meeste van ons het die wanpersepsie dat antibiotika ‘n dier
gesond maak, wat natuurlik nie waar is nie. Antibiotika maak
bakteria dood of stop hulle verdeling, van daar af is dit die bees
se eie immuunstelsel se werk om hom gesond te maak. die
antibiotika koop slegs tyd vir die dier om homself te genees.
Met die komende winter op ons is dit ’n feit dat ons insidensie
van lugweginfeksie in beeste gaan styg en dit gaan die gebruik
van die regte antibiotika baie belangrik maak.
Bees lugweg Infeksie, BRd (Bovine Respiratory disease) is
een van die wereld se duurste siekte komplekse, wat die wereld
ekonomie rondom 3 biljoen Amerikaanse dollar ‘n jaar kos.
die teenwoordigheid van longletsels by slagting is direk
gekoppel aan groei potensiaal en vleis kwaliteit van kalwers 1,2
4
Verlaging van gdT (gemiddelde daaglikse Toename) 1,2
Verlaagde produksie 1
Taaier vleis 1
Verlaagde marbelering van vleis
die toediening van ‘n anti inflammatoriese middel saam met die
antibiotikum verminder vorming van aanhegtings (verklewings)
in die borskas. dit verlaag ook die liggaamstemperatuur. die
bees voel vinniger beter en begin vinniger vreet.
Na jare se wag het ons uiteindelik ‘n produk wat inflammasie
beveg terwyl dit terselfde tyd die 4 groot BRD patogene
doodmaak:
1. Mannheimia haemolytica
2. Pasteurella multocida
3. Histophilus somni
4. Mycoplasma bovis
die kombinasie produk, bestaan uit antibiotika sowel as
anti-inflammatoriese middels. dit verlaag die inflammasie in
die longe tydens longinfeksie wat die risiko vir longletsels
verminder en verlaag ook die dier se temperatuur en sodoende
keer die dier vinniger terug na die voerkrip en drinkbak.
Wat beteken kliniese sukses?
dikwels word die sukses van behandeling van beeste met
lugweg infeksies (bees respiratoriese siekte, BRd) gemeet
aan die kliniese voorkoms van die bees. ons weet egter dat
beeste wat klinies normaal voorkom steeds littekens in die
longe kan oorhou. Verder kan “kliniese tekens” nie verkoop
word nie en is dit dus ’n ongeldige maatstaf om die kostevoordeel
van behandelings met mekaar te vergelyk.
daar is net een geldige norm om die sukses na behandeling
- Dr Pierre Jansen van Vuren
van lugweg infeksies (bees respiratoriese siekte, BRd) te
meet. Dit is:
die dier se gdT na behandeling moet so na as moontlik aan
die gdT van ’n gesonde bees terugkeer - d.w.s die gdT voor
siekte toestand. gdT is immers die geld-makende norm vir
die beesboer en dit is hieraan wat sukses gemeet moet word.
Iets wat baie mis gekyk word, is die effektiwiteit van ’n
antibiotika teen Mycoplasma bovis. Mycoplasma maak
lugweg infeksie meer kronies en bevorder aanhegtings.
Van die mees algemeen gebruikte antibiotikums is nie almal
effektief teen die organisme nie, maar die nuwe kombinasie
produk is wel.
Voordele van die kombinasie produk:
Dis ‘n enkel inspuiting wat
– Tyd en geld spaar
– ‘n dubbel aksie het (Antibioties en Anti–iinflammatories)
– Vinnig genees
‘n Nuwe terapeutiese agent wat beter is as die som van die 2
terapeutiese agente saam
– Verhoogde florfenicol vlakke in die eerste kritiese ure na
behandeling
– Veroorsaak kliniese verbetering binne minute na toediening
– Verlaag long inflammasie.
longontsteking beweeg vinnig, behandel
voor dit te laat is!!
Raadpleeg asb jou Veearts oor hierdie produk en stop jou
verliese in hul spoor.
Vewysing:
1. Gardner BA et al. J Anim Sci 1999; 77: 3168-3175.
2. Thompson PN et al. J Anim Sci 2006; 84: 488-98

Hoe voeg jy waardE
toe tot jou bees kudde?
– Deon van Emmenis
Die ergste winter is amper verby en die lente
en somer lê voor met moontlike goeie reëns en
‘n kalwer oes.
Meeste van die beeste het sopas deur ‘n moeilike
winter gekom waar weiding skraps was
met min tot geen voedings waarde.
Ons vergeet dat die koeie ook deur hierdie tydperk
vir die fetus moet sorg en genoeg reserwes
opbou voor kalwing.
Wat sou die impak wees, sou die diere nie voor
kalwing goed versorg word nie? Die belangrikste
stadium in die koei se produksiesiklus is die
laaste 2 maande voor kalftyd. Sou die diere in
enigsins in middel matige tot swak kondisie verkeer,
lei dit tot ‘n ekonomiese impak vir die produsent.
Genoemde lei tot die volgende verliese:
+ laer immuniteit wat die koeie kan oordra
aan haar kalf wat lei tot ‘n swakker kalf,
+ hoër interne parasiet lading wat dan tot swakker
diere, moontlike vrektes en laer melkproduksie
kan lei, (al hierdie faktore het ‘n
negatiewe ekonomiese impak op jou kudde
se winsgewendheid)
+ swak melk produksie lei daartoe dat die kalwers
nie genoegsame hoë kwaliteit bies binne
die eerste 6 ure kry nie, asook dat die kalwers
nie tot hulle volle potensiaal kan groei weens
die feit dat die melk se proteiën inhoud nie voldoende
is nie,
+ diere in gemiddelde of swakker kondisie het
ook ‘n geneigheid om meer eksterne parasiete
te hê. Vroeg in die lente is daar soms ‘n
groot aantal bykans onsigbare onvolwasse
bosluise (Nimfes en Larwes) wat op die diere
teenwoordig. Dit kan dan lei tot verhoging in
bosluis oordragbare siektes.
Wat kan die Boer doen om die genoemde verliese
te bekamp? Ons weet almal dat die ekonomiese
druk wel daar is en dus moet ‘n produsent
meer Kg per hektar produseer om sodoende
sy kop bo water te hou.
Kom ons gaan staan so ‘n bietjie stil vir 4 weke
voor kalwing en gaan kyk wat die produsent
kan doen om die algemene gesondheid van sy
diere te verbeter. Vanaf 4 weke voor kalwing
sal ons aanbeveel dat die produsent na die
volgende aspekte moet kyk; spoorelemente en
vitamienes om die immuunstatus te verbeter,
in-entings om te verseker dat die koei beskerm
word asook om goeie teenliggaampies deur
die kolostrum aan die kalf oor te dra, interne
en eksterne parasiet behandeling te doen om
sodoende die parasiet lading vir die res van die
seisoen wat voorlê te verlaag.
Vitamien A, koper, selenium, jodium en kobalt
behoort saam met ander voedingsstowwe
-waar nodig – hier aangevul word. Raadpleeg
‘n voedingkundige in hierdie verband. Dit is
nie skadelik om vitamien A roetienegewys
aan te vul nie.
SUpAVAX ® wat jou diere
beskerming bied teen die
vernaamste drie siektes naamlik
Milt-, Spons-, en Lamsiekte.
Sou daar ander sponsiektes as Cl. chauvoei
in jou area voorkom kan die produsent ‘n
kombinasie van entstowwe gebruik naamlik
BOTUTHRAX ® (Milt-en Lamsiekte) met
MUlTIclOS ® of COVEXIN ® 10. Die
laasgenoemde kombinasies entstof gee vir die
produsent ‘n ongelooflike breë spektrum teen
verskeie Klostridiale siektes.
2012
ISSUE 3
Lugweginfeksies,
wat lugwegontsteking veroorsaak, of respiratoriese
siektes is een van die grootste
probleme in die vleis- en melkbees industrie
en lei jaarliks tot groot geldelike verliese. Dit
veroorsaak nie net ’n verlaging in produktiwiteit
nie (bv. verlaagde melkproduksie, verlaagde
voedingsomset en swakker daaglikse
gewigstoename), maar dit kan ook lei tot vrektes,
veral in jonger diere. RESpIRAVAX ® ’n
“dooie” entstof (veilig in dragtige diere) bied
kragtige, effektiewe, breë spektrum beskerming
teen die belangrike agente betrokke in
lugweginfeksies. RESpIRAVAX ® beskerm
jou kudde teen IBR, BVD, PI3 en M. (Pasteurella)
haemolytica. Deur RESpIRAVAX ® 6 tot
8 weke voor kalwing toe te dien, word nie
net die koei beskerm nie, maar u verseker ook
verbeterde teenliggaamkonsentrasie in die
kolostrum wat bestem is vir beskerming van die
pasgebore kalf.
Die belangrikheid van goeie voedingsbestuur
in ’n kudde moet terselfdertyd benadruk word.
Nie net lei swak voeding tot ’n verlaging in
totale immuniteit en vermoë om op entstowwe
te reageer nie, maar kondisies soos subkliniese
asidose (suurpens) a.g.v. onvoldoende voedingsbestuur,
verhoog die risiko vir die ontwikkeling
van lugweginfeksies regstreeks.
Die goeie intensie met voeding kan grootliks
ongedaan gemaak word indien koeie voor
kalwing ’n interne parasiet lading het. ’n
Strategiese na-winter ontwurming hou
geweldige voordele in. Hiermee kan beide
bloubosluise en van die rondewurm spesies,
wat op die weiding of in die diere oorwinter
het, geweldige populasie “ontploffings”
tydens die lente ontketen. Strategiese nawinter
gebruik van SOlUTION ® 3,5% lA kan
help om hierdie effek te bekamp.
>>
5

SOlUTION ® 3.5% lA, is só ‘n instrument.
Soos die naam aandui verskaf dit duidelik nog ’n
oplossing tot beter wurm- en bloubosluisbeheer
in beeste! Hierdie unieke en gepatenteerde formulasie
verskaf langwerkende effektiwiteit teen
bloubosluise. In ’n studie uitgevoer by MSD
Animal Health se Navorsingseenheid te Malalane
(’n geakkrediteerde navorsingsplaas wat
plaaslik navorsing uitvoer in ooreenstemming
met internasionale standaarde), is volgesuigde
volwasse bloubosluise eers 75 dae na behandeling
met SOlUTION ® 3.5% l.A waargeneem.
Spaar onbeweided kampe wat vir die swaardragtige
kudde uitgehou is, of beeste wat vanaf
oesreste terug op natuurlike weiding geplaas
word loop die gevaar om swaar besmettings
met haas onsigbare onvolwassenes bosluise
op te doen. Die fokus nou, in die lente, behoort
te wees om, ongeag van die huidige volwasse
bloubosluislading sigbaar op beeste, die onvolwasse
bosluise wat nie sigbaar is nie en lê en
wag om op die beeste te klim, te dood sodat
populasie ontploffings – en by implikasie ’n verhoogde
risiko van rooiwater en galsiekte – later
in die seisoen voorkom kan word. Onvolwasse
bosluise (larwes) dra Asiatiese Rooiwater oor,
wat die meeste vrektes veroorsaak. Vir elke 65
sigbare wyfies is daar ongeveer 10,000 onvolwassenes
op die bees – waarvan so min as 8
met Rooiwater besmet kan wees.
Om swaar bosluisladings te bekamp behandel
beeste met TAKTIc ® cATTlE SpRAy (dip of
sproeidip – verskaf vinnige bosluis loslating) en
spuit beeste met SOlUTION ® 3.5% lA op die
selfde dag voor verskuiwing na ’n nuwe kamp.
Daarna moet beeste ge-monitor word vir dal-
ende bosluis getalle. Sodra bosluis getalle weer
begin toeneem behandel met ’n opgietmiddel
soos DElETE ® All of TAKTIc ® cATTlE
SpRAy. Onthou dat bosluis beheermiddels ’n
deel is van die oplossing vir bosluis beheer. Die
mees belangrikste is om gereelde, visuele en
fisiese inspeksies te doen en wanneer nodig om
effektiewe beheer programme te implementeer.
Vir enige verdere inligting kontak asb. u plaaslike
MSD Animal Health verteenwoordiger
of kontak die kantoor by 0861 838 838.
Verwysings:
1. Coetzer J.A.W. en Tustin R.C. (ed) 2004 Infectious Diseases
of Livestock. 2nd edn. Oxford Univ Press.
2. Horak I. University of Pretoria student notes
3. Schultheiss W.A. 1992. VET300 studiehandleiding. Universiteit
van Pretoria.
SUpAVAX ® (Reg.G2643 Wet 36/1947) RESpIRAVAX ® (Reg. G3867, Wet 36/1947) BOTUTHRAX ® (Reg. G3783 Wet 36/1947) MUlTIclOS ®
(Reg. G3392 Wet36/1947) cOVEXIN ® 10 (Reg. G3354 Wet 36/1947) SOlUTION ® 3,5% lA (Reg. G3689, Wet 36/1947) TAKTIc ® cATTlE SpRAy
(Reg. G2535, Wet 36/1947) DElETE ® All (Reg. G2837, Wet 36/1947)
ENSOöTIESE ABORSIE IN SKApE:
Hoe om verliese te help voorkom
– Dr Willem A. Schultheiss
Die belangrikste en betroubaarste maatstaf
van skaapboerdery doeltreffendheid is die
hoeveelheid produk wat per hektaar weiding
geproduseer word. Indien hierdie syfer elke
jaar bepaal word, kan tendense vasgestel
word en kan die produsent aanpassings
in sy bestuursstyl maak sodat volhoubare
produksie gehandhaaf kan word – sonder om
die ekosisteem (weiding) te benadeel.
Een van die belangrikste bydraes tot opbrengs
per hektaar is ‘n hoë lampersentasie. Uit
6
die lammeroes kom die vervangingsooitjies
en word ook lammers bemark. Toestande
wat die lammeropbrengs verminder behoort
bekend te wees en bestuur behoort gefokus
te wees om hierdie problem te omseil of uit
te skakel.
Ensoötiese Aborsie is ‘n infeksie siekte wat
deur intra-sellulêre bacterium, Chlamydophila
abortus veroorsaak word. Dit verlaag die
lampersentasie drasties deur fetale verliese
meestal op 1-3 maande dragtigheid.
Dit is ‘n siekte om mee rekening te hou vir
die volgende redes:
+ Dit is oordraagbaar na die mens (‘n soönose)
en dus voedselveiligheid nadelig beïnvloed
+ Nuut ingebringde infeksies veroorsaak
aborsiestorms (uitbreek van aborsies)
waar tot 30% van alle ooie kan aborteer
+ Die organisme word gedurig in die
omgewing uitgeskei deur besmette,
draer skape – wat naïwe jongvee sonder
immuniteit sal besmet. Dit veroorsaak lae
graadse, aanhoudende verliese as gevolg

van aborsies – wat die lam persentasie sal
verlaag – veral in hoër digtheid, intensiewe
lamstelsels. So ‘n situasie is ‘n endemiese
besmetting waar gereelde aborsies
voorkom (5-10%)
+ Dit is nie koste-voordelig om draer skape te
identifiseer en te elimineer nie. Die beste is
om ‘n ooi wat geaborteer het te slag.
+ Indien ooilammers nie jaarliks met ‘n
lewende entstof op ouderdom 5 maande
geënt word nie, asook die ooie elke
tweede jaar voor teling, ontstaan ‘n baie
vatbare kudde en kan aborsiestorms elke
3-5 jaar voorkom.
+ Aborsies kan al vanaf 30 dae plaasvind
wanneer die plasenta vinnig begin
ontwikkel en die organismes vroeg reeds
bydra tot suurstof tekort wat afsterwe van
die fetus tot gevolg het. Letsels op die
plasenta is egter vanaf ongeveer 90 dae
dragtigheid duidelik sigbaar.
+ Swak gebore lammers kom ook voor
en hulle kan uiteindelik vrek van ander
infeksies soos longontsteking, gewrigsontsteking,
ooginfeksies, breinontsteking
en derminfeksies.
+ Oordraging is van skaap na skaap deur die
oog en bekslymvliese, terwyl insekte ook
die siekte kan help versprei – veral in nat
seisoene waar vlieë volop is
+ Ongebore lammers in die dragtige, draer
moeder is reeds besmet en ‘n ooilam
aborteer dan later met haar eerste
dragtigheid
+ Lammers raak besmet tydens geboorte as
hulle geboorte vloeistowwe inneem
+ Geen antibiotika kan draer skape genees
nie. Dit is omdat die Chlamydophila
bakterium binne-in die sel is waar
antibiotika dit nie kan bykom nie
+ Chlamydophila abortus veroorsaak ook
aborsies in beeste
Dit is belangrik dat enige geaborteerde material
dadelik na ‘n veearts geneem word om ‘n
diagnose te maak. Sonder ‘n diagnose tas ons
Verwysings
1. Andersen A.A. 2004 Chlamydiosis. In: Coetzer J.A.W. & Tustin
R.C. Infectious Diseases of Livestock 2nd edn. Vol 1, p 560-561
2. Farquharson B. 2004 Prime Lamb Production. Revised edn. p61
3. Bath G. & De Wet J., 2000
4. Larson, R. 2011 Personal communication
5. Robinson JJ et al 1977 J.Agric.Sc. Camb 88:539-552
in die duister en kan geen geteikende, kostevoordelige
voorkomingsmaatreëls getref word
om voordurende verliese te voorkom nie.
Die diagnose van Ensoötiese Aborsie in ‘n
skaapkudde, onder leiding van ‘n veearts,
word bevestig deur PCR laboratorium analiese
asook druksmere van die vrugknoppe op die
nageboortes van geaborteerde lammers. Die
nageboorte is dus die belangrikste monster vir
diagnostiese doeleindes wat die produsent na
die veearts moet neem. Die laaste deel van die
dunderm van geaborteerde fetusse asook die
melkpens (abomasum) is verdere belangrike
monsters vir diagnostiese doeleindes. Die
beste is dus om die hele lam en die nageboorte
in te stuur vir diagnose, en nie net die een of
die ander nie. Kommunikasie met die veearts
is hier belangrik.
Teenliggaamkonsentrasies in die bloed van ooie
wat geaborteer het gee nie ‘n bevestigende
antwoord dat ‘n aborsie wel deur Chlamydophila
veroorsaak is nie. Verder kan monsters wat
van die limfknope en organe van geaborteerde
lammers soms frustrerende vals negatiewe
resultate gee.
Geïnaktiveerde entstowwe is die beste om te
gebruik tydens ‘n aborsiestorm (uitbreek van
aborsies) om dragtige ooie te probeer beskerm,
tesame met tetrasiklien antibiotika (REVERIN ®
lA, Reg no. G3442, Wet 36 / 1947) binnespiers
teen 1mℓ / kg liggaamsmassa elke 4 dae vir 4
keer om die verdeling van die organismes te
beperk in dragtige ooie wat nog nie geaborteer
het nie. Antibiotika toediening deur die voer
word afgeraai want dit moet teen konsentrasies
geskied wat die rumen flora sal benadeel en
toestande soos domsiekte in die oorblywende
swaar dragtige ooie kan presipiteer – veral as
hierdie ooie in ‘n goeie kondisie is. Beskerming
teen aborsie na enting met geïnaktiveerde
entstowwe ontstaan ongeveer 3 weke na
enting en baie blootgestelde ooie kan in
hierdie tyd nog aborteer. Dit is dus net ‘n
2012
ISSUE 3
krisisbestuursmaatreël en regtig van waarde
indie die verwagte oorblywende lamtyd langer
as 3 weke is.
Die beste langtermyn voorkomende maatreël
teen aborsies agv Chlamydophila abortus is om
vervangingsooie op ouderdom 5 maande met
‘n lewende entstof soos byvoorbeeld OVIlIS
ENZOVAX ® (Reg. no. G2758, Wet 36 / 1947) in
te ent omdat dit bykans onmiddelike immuniteit
gee (sellulêre immuniteit). Sellulêre immuniteit
is belangrik vir beskerming teen organismes
wat binne-in die selle skade veroorsaak –
soos die geval is met Chlamydophila abortus.
Herhaling is eers na 2 jaar wanneer die ooie 4-6
weke voor die aanvang van teling ingeënt moet
word. Lewende entstowwe behoort nooit aan
dragtige ooie (sal aborsies veroorsaak) of korter
as 4 weke voor teling (kan konsepsie benadeel)
toegedien word nie. ‘n Groot voordeel van
lewende Chlamydophila entstowwe is dat dit
die uitskeiding van die organisme verminder
in teenstelling met die geïnaktiveerde entstof,
waar bewyse ontbreek. Laasgenoemde is dus
nie noodwendig geskik vir langtermyn roetiene
gebruik nie, maar het ‘n plek in die dragtige
ooikudde tydens aborsies.
Die voorkoming van lammerverliese agv
Ensoötiese Aborsie is dus nie moeilik of
ingewikkeld nie. Die entstof behoort as
verpligte maatreël in ‘n kudde entingsplan
ingesluit te wees. Produsente is dit aan
hulleself en die verbruiker verskuldig.
Voorkoming van aborsies verg toegewyde,
gefokusde bestuur en goeie samewerking met
die veearts.
7

Vaccines and the importance
of cold chain management
– Dr Johann Breytenbach
It is Friday morning; you are in town running the
end of week errands before collecting the children
from school. On the shopping list is ice-cream!
When do you buy the ice-cream?
F At 10 am?
F Last task before collecting the children?
F After collecting the children, on your way out
of town?
How are you going to transport the icecream
home?
F Packed in a plastic supermarket bag?
F Packed in an insulated cooler bag?
F Packed in an insulated cooler bag with frozen
ice-packs?
Once home, do you
F first have a cup of coffee, make the children a
snack and then unpack the car?
F immediately transfer the ice-cream to the
freezer?
Obvious answers with an obvious consequence if
the wrong decision is made.
MElTED IcE-cREAM!!
We all know what happens if we get it wrong and
then put the melted ice-cream into the freezer! It
is never the same. The ice-cream freezes again,
but quality is affected. A layer of gooey stuff at
the bottom with not so tasty “ice-cream” on top!
So what relevance does buying icecream
have to vaccines and cold chain
management?
The common logic employed to get your icecream
home frozen was good “cold chain
management”!
Vaccines are temperature sensitive products
that require the same care in transportation as
the ice-cream! However, the potential financial
consequence of ignoring cold chain management
while transporting a vaccine is far more serious
when compared to the impact of eating or writing
off a tub of refrozen ice-cream.
A break in the vaccine cold chain is unfortunately
not as visible to the eye as a tub of refrozen icecream.
The result however is a vaccine which
is ineffective in protecting (immunising) the
vaccinated animal against the specific disease
targeted by the vaccine.
As we farm with herds/flocks of livestock,
vaccinating from a bottle of vaccine rendered
ineffective by a break in cold chain results in
20 to 100 (or more) unprotected animals. In this
situation the impact of disease could have dire
consequences in lost production or dead animals!
Your business and source of income is at risk!
Intervet South Africa (Pty) Ltd Reg. No. 1991/006580/07
20 Spartan Road Isando 1600 R.S.A Private Bag X2026 Isando 1600
Tel +27 (0) 11 923 9300 Fax +27 (0) 11 974 9320 www.msd-animal-health.co.za
Cold chain management is only as good as the
weakest link in the process of transferring vaccine
from the site of manufacture right through to
point of administration to an animal. If the cold
chain is disregarded at any point along this path
the damage done to the vaccine is irreversible,
much as the refrozen ice-cream.
On Farm critical control points for Vaccine
cold chain Management.
+ Only purchase vaccines registered with the
Registrar of Act 36 of 1947 (Recognised by a
“G” number, e.g. G2643).
- Registered vaccines have been evaluated
for safety and efficacy and the manufacturer
satisfies the requirements of vaccine
manufacture.
- A vaccine manufacturer with registered
products will fulfil the requirements in
terms of cold chain management.
+ Only purchase vaccines from a reputable distributor
(veterinarian, co-operative, veterinary
distributor) who maintains the cold chain.
+ Always transport vaccines in an insulated container
with sufficient frozen ice-packs to keep
the desired temperature to point of destination.
+ On farm keep vaccine in a reliable refrigerator.
- Monitor fridge temperature daily with a
min/max thermometer.
- Temperature range of 4 - 8°C, do not
freeze vaccines.
- Have a contingency plan in case of fridge
failure or extended power failure (Sufficient
cooler box space and frozen ice-packs).
+ Transport vaccine to and keep in an insulated
container with sufficient frozen ice-packs at the
working area where animals are to be vaccinated.
+ Keep vaccine out of direct sunlight.
+ Administer reconstituted live vaccines within
30 minutes.
+ Do not attempt to preserve reconstituted vaccines
in a fridge for future use. They will no
longer be viable.
+ Always consult the vaccine package insert for the
correct information on storage, handling, dose,
route of administration and possible precautions.
+ Never use expired vaccines.
MSD Animal Health Approved
Vaccine Distributors
As a market leader in the supply of vaccines
to the livestock industry MSD Animal Health
has recognised the importance of a network of
“Approved Vaccine Distributors” who share our
passion and understanding of vaccines.
Approved Vaccine Distributors are audited
annually with specific focus on three
critical control points:
+ REcEIpT of vaccine from the supplier: Was
the cold chain maintained?
+ STORAGE of vaccine in outlet: Procedures
implemented to guarantee the cold chain is
maintained and monitored 24/7.
+ DISpATcH of vaccine: Vaccine purchased
in outlet is suitably packed in an insulated
container with frozen ice-packs to ensure the
cold chain is maintained to your destination.
All staff responsible for the receipt, storage and
dispatch of vaccines are trained in the importance
of cold chain management.
for peace of mind purchase vaccines from an
msd animal health
Approved Vaccine Distributor
To locate your nearest Approved Vaccine
Distributor please visit our website:
www.msd-animal-health.co.za