ROOIWATER in Suid Afrika - Intervet (Pty.) Ltd.

4
6
7
11
veeVERNUF
stockSENSE
2012
ISSUE 4
Die gebruik van
BENERIL ® RTU en IMIZOL
RALGRO:
verhoogde winste
Deon van Emmenis
Dr Pierre Jansen van Vuren
SKAAP BROMMERS
(Lucillia cuprina)
Jacques van Rensburg
MORAXELLA BOVIS
Intervet SA (Pty) Ltd.
Reg. No. 1991/006580/07
20 Spartan Road
Isando 1600 R.S.A
Private Bag X2026
Isando 1600
Tel +27 (0) 11 923 9300
Fax +27 (0) 11 974 9320
www.msd-animal-health.co.za
ROOIWATER
in Suid Afrika
– Dr Tom Strydom
Rooiwater is ’n protozooiese
bosluisoordraagbare siekte van beeste
wat van die grootste verliese by veeboere in
Suid-Afrika veroorsaak. Twee tipes Rooiwater
kom in Suid-Afrika voor naamlik Afrika Rooiwater (Babesia bigemina)
en Asiatiese of Europese Rooiwater (Babesia bovis).
Asiatiese Rooiwater word slegs deur die Asiatiese
bloubosluis, Rhipicephalus microplus, oorgedra
terwyl Afrika Rooiwater deur die Afrika bloubosluis,
Rhipicephalus decoloratus, sowel as die Asiatiese
bloubosluis oorgedra kan word. Die rooipoot bosluis,
Rhipicephalus evertsi evertsi, kan ook ’n rol in die
oordraging van Afrika Rooiwater speel, maar die rol wat die
bosluise speel is baie laer as in die geval van bloubosluise.
Die bosluise word vektore van die siekte genoem.
Die verspreiding van beide Afrika en Asiatiese Roowater
in Suid-Afrika word geassosieer met die verspreiding
van die onderskeie vektore. Gunstige toestande vir
beide bloubosluis spesies is tradisioneel warm, vogtige
toestande, maar die bosluise het deur die land versprei
deurdat boere diere aangekoop het wat met bosluise
besmet was. Die bosluise het dan ook aangepas om te
oorleef in hierde “nie-gunstige” toestande.
Nuutste navorsing het getoon dat Afrika Rooiwater oor
die grooste deel van Suid-Afrika voorkom en net die droër
dele van die land soos die Noord-Kaap en die Groot Karoo
is vry van die siekte. Asiatiese Rooiwater daarenteen
kom voor oor die grootste deel van die Limpopo Provinsie,
Gauteng, Mpumalanga, Kwazulu-Natal en teen die Oos-
Kaapse kus tot by ongeveer Swellendam in die Wes-Kaap.
Beide Afrika en Asiatiese bloubosluise is eengasheer
bosluise, m.a.w. die lewensiklus van die bosluis vandat
die larfies op die bees klim totdat die wyfies volgesuig is
word op een gasheer voltooi.
Simptome van Rooiwater
Rooiwater in beeste word gekenmerk deur depressie,
verlies aan eetlus, ’n hoë koors (>40.5 ºC), bloedarmoede
en tipiese rooi-swart uriene, vandaar die naam Rooiwater.
Geelsug kan in sommige diere gesien word.
In die geval van Asiatiese Rooiwater word dieselfde
simptome as met Afrika Rooiwater gesien maar in die
meeste gevalle met die siekte gaan die dier in skok weens
die aansameling van parasiete in sy perifere bloedvate
wat lei tot ’n suurstoftekort in sy organe, orgaanversaking
en akute dood. In sekere gevalle van Asiatiese Rooiwater
word ook Serebrale Rooiwater gesien. In die geval samel
die parasiete in die bloedvate van die brein van die dier
aan en veroorsaak senuwee simptome in die dier. Die
prognose (sukses van behandeling) van Serebrale
Rooiwater is baie swak en diere wat die simptome toon
moet dus van kant gemaak word.
Asiatiese Rooiwater is dus in die meeste gevalle ’n perakute
siekte en beeste wat met die siekte besmet word
vrek ten spyte van behandeling wat toegepas word.
Die vermoede is daarom dat die grootste verliese van
Rooiwater in Suid-Afrika weens Asiatiese Rooiwater is.
Die voorkoms van Rooiwater in beeste word deur ’n
veearts bevestig deur ’n bloedsmeer van die siek of dooie
dier te maak en dit onder ’n mikroskoop te ondersoek.
(Sien Figuur 1 en 2)

Epidemiologie van Rooiwater in die bosluise
In die geval van Afrika Rooiwater word die vektore met die siekte
besmet wanneer larfies op ’n besmette of draer dier voed. Die siekte
word dan van die larfies deur die nimf stadium van die lewensiklus aan
die volwasse bosluise oorgedra. Besmette wyfies wat van die dier
afval dra dan weer die siekte deur die eier stadium (eiers word op die
grond gelê) na die volgende geslag van larfies oor. Ons noem dit transovariale
oordraging. Die nimfe en volwassenes van die volgende
nageslag dra dan die siekte oor aan vatbare diere.
Met Asiatiese Rooiwater is die verloop byna dieselfde deurdat
besmette wyfies die siekte trans-ovariaal aan haar nageslag oordra,
maar in die geval dra slegs die larf stadium van die bosluis die siekte
aan beeste oor. Die larfies verloor die siekte na oordraging, maar die
daaropvolgende nimfe word weer met die siekte besmet wat weer die
siekte aan die volwasse bosluise oordra.
Immuniteit en weerstand in die dier
Beide Rooiwaters het waarskynlik hulle ontstaan in die tropiese dele van
die wêreld gehad en alhoewel alle beesrasse vatbaar is vir die siektes,
is Sanga en Zebu rasse meer weerstandbiedend teen die siektes as
Europese rasse. Europese rasse wat nie voorheen aan die siektes
blootgestel was nie, is veral hoogs vatbaar vir beide Rooiwaters. In die
meeste diere ontwikkel ’n langdurige immuniteit wat selfs lewenslank
kan wees na ’n enkele blootstelling aan die siektes.
Diere wat herstel het van Afrika Rooiwater het wel ’n mate van immuniteit
teen Asiatiese Rooiwater maar die omgekeerde is nie waar nie.
Kalwers van koeie wat geen immuniteit teen Rooiwater het nie is vatbaar
vir die siekte vanaf geboorte tot 2 maande ouderdom. Vanaf 2 maande
ouderdom het die kalf dan ’n nie spesifieke natuurlike immuniteit teen die
siekte wat tot ongeveer 8 maande ouderdom duur.
Kalwers van koeie wat voorheen aan ’n spesifieke Rooiwater blootgestel
was en wat immuun is teen die Rooiwater is immuun teen die siekte van
geboorte tot ongeveer 8 maande ouderdom. Die eerste 2 maande van
die kalf se immuniteit in die geval word van die biesmelk van die ma af
gekry en word passiewe immuniteit genoem.
Die immuniteit van kalwers is egter nie absoluut nie. Kalwers waarvan
die immuun-stelsel nie optimaal is nie bv diere wat siektes soos BVD
onder lede het, wat onder voed is of hoë parasiet ladings (interne sowel
as eksterne parasiete) het, kan vatbaar vir Rooiwater wees.
So kan selfs ouer diere wat voorheen aan die siekte blootgestel was
en immuniteit teen die siekte ontwikkel het vatbaar vir die siekte raak
tydens “stress” toestande.
2
Figuur 1: Afrika rooiwater parasiete (Babesia bigemina) in ’n bloedsmeer soos onder
’n mikroskoop gesien teen 100 x vergroting
Figuur 2: Asiatiese rooiwater parasiete (Babesia bovis) in ’n bloedsmeer soos onder ’n mikroskoop
gesien teen 100 x vergroting
Beheer van Rooiwater
Die ideaal om Rooiwater in ’n kudde te beheer is om na ’n situasie van
endemiese of enzootiese stabiliteit op die plaas te streef. Per definisie
is endemiese stabiliteit vir Rooiwater die teenwoordigheid van beide
vektore, Afrika sowel as Asiaties bloubosluise, en beide Rooiwaters,
Afrika en Asiatiese Rooiwater, met minimale siekte op die plaas en in
die kudde.
Om immuniteit teen Rooiwater in die kudde te verseker moet diere
van ’n jong ouderdom af, tussen die ouderdom van 3 tot 8 maande, aan
die siekte blootgestel word. Daarom is dit van uiterste belang dat die
boer moet weet watter een van Asiatiese of Afrika Rooiwater op sy
plaas teenwoordig is. Die besmettingsyfer van bloubosluispopulasies
op plase met Rooiwater is baie laag. In die geval van Asiatiese
Rooiwater kan dit so laag as 0.04% wees en in die geval van Afrika
Rooiwater 0.26%. Dus word hoë getalle van die verskillende
bosluise spesies op die kalwers benodig om te verseker dat hulle
deur ’n natuurlike besmetting op ’n jong ouderdom aan die siekte
blootgestel word.
Oor die algemeen word aanvaar dat die situasie met Afrika Rooiwater in
Suid-Afrika, waar die siekte voorkom, redelik stabiel is. Weens die lae
besmettingsyfer van Asiatiese bloubosluise met Asiatiese Rooiwater
(ongeveer 6 maal laer as in die geval van Afrika Rooiwater) word
dit egter aanvaar dat die situasie met die siekte onstabiel is en dat
endemiese stabiliteit, deur op natuurlike besmettings staat te maak,
nie haalbaar is nie.
Bosluisbeheer
Beide Rooiwaters kan beheer word deur diere vry van bosluise, veral
bloubosluise, te hou. Weeklikse dip van diere met wateroplosbare
dipmiddels moet dus toegepas word. Die prosedure word egter nie
aanbeveel nie en boere wat wel die prosedure toepas, moet seker maak
dat die dipmiddel wat op die plaas gebruik is, effektief is om die bosluise
te beheer. Bloubosluisweerstand teen dipmiddels het oor die afgelope
15 jaar in Suid-Afrika dramaties toegeneem en op sommige plase kan
die bosluise nie meer suksesvol deur dompeldip of handbespuiting
beheer word nie. Deur diere skoon van bosluise te hou word die kudde
volledig vatbaar vir Rooiwater en wanneer die diere dan aan die siekte
blootgestel word kan die boer groot verliese lei.
Ons moet onthou dat enige middel wat vir die beheer van bloubosluise
geregistreer is Rooiwater kan beheer, maar die middels sal nie die
siekte voorkom nie. So bv sal Asiatiese Rooiwater nie voorkom
word deur beeste met middels wat ’n sistemiese werking soos bv die
makrosikliese laktoon groep van middels (bv IVOTAN en SOLUTION ®

3.5% LA) of ‘n bosluis groei-inhibeerder (bv AcATAk ® ) te behandel nie.
Om bosluise met die middels te beheer moet die larfies eers bloed suig
en dit neem gewoonlik 4 tot 5 dae voordat bosluise deur die middels
geaffekteer word. Aangesien larfies van die Asiatiese bloubosluis
verantwoordelik is vir die oordraging van Asiatiese Rooiwater, sal die
siekte reeds aan die diere oorgedra wees voordat die larfies met die
middels geaffekteer is.
Immunisering van diere
a) Inenting van kalwers
Die enigste manier om te verseker dat kalwers wel op 3 tot 8 maande
ouderdom aan die siekte blootgestel word, is om die kalwers met die
lewendige entstof van Onderstepoort te ent. Entstowwe teen beide
Rooiwaters is beskikbaar en word direk van Onderstepoort Biologiese
Produkte bestel. In Suid-Afrika word diere egter deesdae net teen
Asiatiese Rooiwater ingeënt en daarom gaan die hantering van die
entstof hier bespreek word.
Die entstof word op droë ys versend en net genoeg entstof wat op
een dag gehanteer kan word moet bestel word tensy ’n bron van droë
ys beskikbaar is om die entstof wat nie gebruik word nie, bevrore te
hou. Die entstof kan nie in ’n huishoudelike vrieskas gestoor word nie
aangesien die temperatuur daarvan nie koud genoeg is vir die stoor
daarvan nie.
Die entstof word teen ’n dosis van 1 ml per dier binnespiers toegedien.
Kalwers jonger as 2 maande moet nie geënt word nie aangesien
passiewe immuniteit wat van die ma verkry word, die effektiwiteit van
immuniteit van die entstof kan beinvloed.
b) Inenting van diere ouer as 8 maande
Diere ouer as 8 maande het geen immuniteit teen enige Rooiwater as
hulle nie voorheen daaraan blootgestel was nie. Daarom moet ouer
diere wat met die entstof geënt word gemonitor word vir die siekte na
inenting. Die eerste koorsreaksie na inenting teen Afrika Rooiwater
word gewoonlik 7 dae na inenting en met Asiatiese Rooiwater 10 tot 14
dae na inenting gesien.
Diere wat ’n koorsreaksie toon moet onmiddelik met ’n middel wat
diminazene bevat soos bv BERENIL ® RTU of imidocarb soos bv
IMIZOL behandel word. Diere moet nie met enige van die 2 middels
behandel word voordat hulle nie koorsreaksies getoon het nie. Indien
dit gedoen word sal beide diminazene en imidokarb die effektiwiteit
2012
ISSUE 4
van die entstof neutraliseer en sodoende voorkom dat die diere
immuniseer. Tydens inenting teen Asiatiese Rooiwater moet die
temperatuur van diere gemeet word vanaf dag 5 tot dag 21 na inenting
Dit neem ongeveer 6 weke vir diere om immuniteit teen die siekte te
ontwikkel na inenting. Daarom moet diere skoon gehou word van
bosluise tydens hierdie 6 weke periode voordat hulle aan die veldstam
van Rooiwater blootgestel word deur hulle bv weekliks met TAkTIc ®
cATTLE SPRAY, wat amitras bevat, te dip. Dit word dus aanbeveel
dat inenting van diere ouer as 8 maande in die wintermaande geskied
wanneer bosluisegetalle laer en makliker beheerbaar is.
Diere wat met imidokarb (IMIZOL ) behandel was moet nie met
Asiatiese Rooiwater entstof ingeënt word binne 4 maande nadat hulle
behandel is nie. So moet diere ook nie binne 2 maande nadat hulle met
diminazene (BERENIL ® RTU) behandel is, geënt word nie. Die middels
sal die infeksie vir hierdie onderskeie periodes steriliseer en voorkom
dat die diere immuniseer. Wanneer die diere geimmuniseer het, sal die
middels egter nie die siekte “steriliseer” soos wat algemeen aanvaar
word nie. Die dier se immuniteit kan nie gesteriliseer word nie en slegs
toestande wat die dier se immuunstelsel affekteer kan veroorsaak dat
die diere weer vatbaar raak vir die siekte.
Behandeling van Rooiwater
Middels wat effektief is om Rooiwater te behandel is middels wat
diminazene bevat soos bv BERENIL ® RTU en imidokarb bevat soos bv
IMIZOL . Die sukses van behandeling word egter bepaal hoe vroeg
in die verloop van die siekte die diere behandel word. Die prognose
van die siekte in diere met gevorderde Rooiwater raak swakker en kan
intensiewe behandeling deur die veearts nodig wees om die diere te
red. Selfs met intensiewe behandeling kan die prognose steeds laag
wees. In die geval van ’n uitbreek van Rooiwater in ’n vatbare kudde
moet die hele kudde met IMIZOL of BERENIL ® RTU geblok word
deur die diere met die aanbeveelde dosis soos op die pamflet van die
produkte aangedui, te behandel. Boere wat halwe of kwart dosisse van
BERENIL ® RTU gebruik om hulle diere te blok loop die risiko dat die
Rooiwater parasiete weerstand teen die middel sal ontwikkel en sal dit
oor ‘n periode nie meer suksesvol wees om die siekte te behandel nie.
Verwysings
1) Infectious diseases of Livestock with special references to Southern Africa: J.A.W Coetzer, G.R Thompson
en R.C Tustin Vol. 1
TAkTIc ® cATTLE SPRAY Amitras 12.5% (Reg no. G2535 Wet 36/1947) BENERIL ® RTU Diminazene 0.07g per ml (Reg no. G2702 Wet 36/1947)
IMIZOL Imidocarb dipropionate 12% (Reg no. G0831 Wet 36/1947) IVOTAN Ivermektien 1% (Reg no. G2858 Wet 36/1947)
SOLUTION ® 3,5% LA Abamektien 1.25% + Ivermektien 2,25% (Reg no. G3689 Wet 36/1947)
045/1208
3

Die gebruik van beneriL ® rTu en iMiZOL
Bestuur die ROOIWATER en GALSIEkTE RISIkO verantwoordelik met
BETROUBARE en oor die jare BEPROEFDE produkte vir die voorkoming en
behandeling van bosluisoorgedraagde siektes. Galsiekte (anaplasmose) en rooiwater
(babesiose, Afrika of Asiatiese rooiwater ) vereis ‘n totale risiko bestuursstrategie:
4
Bestuursmaatreëls om finansiële verliese te voorkom korrekte Galsiekte & Rooiwater Terapie
1. Verlaag kudde stres Beeste wat van galsiekte of rooiwater herstel het
is draers/ tydelike reservoirs. Stres in sulke beeste
kan kliniese siekte tot gevolg hê.
2. Voorkom oormatige
bosluislading OP
VELD
3. Voorkom oormatige
bosluislading OP
BEESTE deur ‘n
goed deurdagte
dipstrategie
Strategiese dipping in die lente om aantal nuwe
generasies te beperk en herfs om aantal eiers wat
oorwinter en in die lente uitbroei te verlaag - met
na-dip veld rotasie strategie in beide gevalle.
Vir elke ~7 sigbare, volwasse volgesuigde
bloubosluiswyfies is daar ~1,000 moeilik sigbare
bosluise (larwes, nimfe, nie-volgesuigde wyfies
en mannetjies). Net ’n klein fraksie hiervan dra
die rooiwater organismes. Hoe meer rooiwater
organisme generasies in die bosluispopulasie
toegelaat word, hoe meer virulent word die siekte in
die bees – vandaar meer vrektes laat in die seisoen.
4. Weidingsbestuur Min beeste op ’n relatief groot kamp vir ’n lang tyd
lei tot verhoogde bosluisgetalle per bees. Hoër
druk beweiding (groter getal beeste per wei area vir
’n korter tyd) lei tot ’n laer bosluislading per bees.
5. Strategiese gebruik
van entstof
6. Gebruik van
voorkomende
behandeling
BERENIL ® RTU Diminazene 0.07g per ml
Reg no. G2702, Wet 36 / 1947
051/1208
Gebruik rooiwater en galsiekte bloedentstowe in
5 - 9 maande oue vervangingsverse. Galsiekte- en
Asiatiese rooiwater (B. bovis) verleen bykans
lewenslange immuniteit, terwyl die immuniteit
teen Afrika rooiwater (B. bigemina) net ongeveer 9
maande duur in die afwesigheid van bosluis
skraag uitdaging.
Wanneer beeste van ’n skoon area na ’n
bosluisbesmette area verskuif word (weidingsnood,
droë koeie na veldkampe, skoubeeste van of na
’n besmette area) kan 2.5ml IMIZOL / 100kg
lewende massa toegedien word.
IMIZOL Imidocarb dipropionate 12%
Reg no. G0831; Wet 36 / 1947
Produk BERENIL ® RTU
(0.07g/ mL Diminazene)
Verpakking 20ml en 100ml
(Rooiwater behandeling)
Melkonttrekking Geen. Geskik vir behandeling
en blok van rooiwater in
lakterende suiwelkoeie.
Vleisonttrekking 21 dae 28 dae
Behandeling van
Galsiekte
Behandeling van
Rooiwater en
blok van uitbrake
Nie effektief teen Galsiekte
(Moet nie die dosis binne 4
weke herhaal nie)
5mL/ 100kg binnespiers
(Moet nie die dosis binne 4
weke herhaal nie)
Nawerking 2 en 4 weke beskerming vir
onderskeidelik Asiatiese en
Afrika Rooiwater.
IMIZOL
(12% Imidocarb)
40ml en 100ml
(Rooiwater en Galsiekte
behandeling)
Vyf (5) dae. Geskik vir
droë suiwelkoeie by die
aanvang van die droë
periode, suiwelverse en
alle vleisbeeste
Dosis is 2.5ml/ 100kg, wat
NIE die infeksie steriliseer
(bly ’n draer) en ook nie die
bestaande immuniteit kan
affekteer nie
1.0mL/ 100kg onderhuids
of binnespiers. Dit
behandel die sub-kliniese,
inkuberende gevalle
4 en 8 weke beskerming
vir onderskeidelik
Asiatiese en Afrika
Rooiwater slegs na die
1mL/ 100kg dosis.
8 en 16 weke beskerming
vir onderskeidelik
Asiatiese en Afrika
Rooiwater slegs na die
2.5ml/ 100kg dosis.
Verwysings:
• Coetzer J.A.W. & Tustin R.C. (ed) 2004 Infectious Diseases of Livestock. 2nd edn. Oxford Univ. Press
• Callow 1974 The immunity of Cattle to babesia argentina after drug sterilisation of infections of varying duration.
Austr Vet Jnl 50:5-10
• Taylor R.J. & McHardy N 1979 Preliminary observations on the combined use of imidocarb and Babesia blood
vaccine in cattle JSAVA 50:326-329
• Kuttler et al 1974 The chemotherapeutic efficacy of imidocarb diproprionate on concurrent bovine anaplasmosis
and babesiosis. Tropical Animal Health & Production. 6:71-78
• LHPG Review 2002 Siektetendense: Rooiwater; p8-10
• Coetzee J et al. 2004 World Buiatrics Congress Quebec

RALGRO ® :
Verhoogde winste
6
Deon van Emmenis / Dr Pierre Jansen van Vuren
In vandag se boeredery is die druk al hoe
meer op boere om meer kilogram per hektaar
te produseer. Voedsel produksie kom onder
groter druk aangesien die wêreld bevolking
van 7 biljoen sal spring na 9 biljoen teen 2050.
Die uitdaging is om produksie te verdubbel en
terselfde tyd jou produsie kostes te verlaag
met ± 50%, dus bly die vraag, hoe kan ons,
ons produksie verdubbel?
Deesdae het ons mineraal lekke, produksie
lekke, vitamieninspuitings en nog meer
beskikbaar, om die boer te help om sy
doelwitte te bereik.
Die vraag is : waarom nie ook faktore wat
’n dier laat groei, soos bv. sy hormoon
produksie, voedsel metabolisme, spierbou,
verteringsdoeltreffendheid en aptyt, stimuleer
nie. Die belegging wat die boer maak in
addisionele voer, lekke en vitamienes lewer
`n vinniger rendement en sodoende word die
opbrengs op sy belegging verhoog.
Waarom stimulante?
Kliere wat groei hormone in die dier se liggaam
produseer kan aktief of onaktief wees. Sou
`n boer wou hê dat so ’n dier vinniger moet
groei of beter moet presteer kan die proses
gestimuleer word. Die stimulasie lei daartoe
dat die kliere meer groei hormoon produseer,
wat dan verskeie prosesse in die liggaam
versnel. Die resultaat is dat die dier die voer
beter benut, vinniger groei en uiteindelik
meer inkomste en beter winste vir die
boer genereer.
Hoe werk die RALGRO ® stimulant?
Kliere wat groei hormone (pituitêre klier)
produseer is onder beheer van ’n sekere deel
van die brein, naamlik die hipofise klier. Die
hipofise klier produseer chemiese transmitters
wat ander kliere aktiveer om groei hormone
te produseer. Sou ’n mens die hipofise klier
stimuleer, word daar meer groei hormone
geproduseer wat die dier se groei versnel
sonder hormonale wanbalans. Daarteenoor
mag `n hormonale wanbalans ontstaan
wanneer `n groeistimulant met slegs een
hormoon toegedien word.
Die volgorde waarin groei in `n kalf plaasvind
is: eerstens die skelet( beenstruktuur); dan sy
spiere en eers later word die vet neergelê. Sou
’n mens die proses versnel deur stimulasie,
word meer beengroei in die gegewe tyd
gevorm met `n gevolglike groter raamwerk
dier waarop meer spiere gebou kan word.
In die spierbou stadium word die spiervesels
gestimuleer om vinniger voedingstowwe op
te neem. As die voedingstowwe vinniger
uit die bloed geabsorbeer word, word die
aptyt gestimuleer met verhoogde voeromset.
Die voedingstowwe word ook baie vinniger
in spier omgesit nadat dit opgeneem is en
daarom verhoog die uitslag persentasie
van die diere. Die gevolg is dat die kalf baie
vinniger gewig aansit.
Hoe gebruik ons RALGRO ® in ’n
bestuursprogram?
Die implantaat werk vir 60 tot 90 dae, dit kan
op `n dier so vroeg as 3 maande oud gebruik
word. Kom ons gaan kyk na bees en skaap
produksie.
Beesproduksie:
In die praktyk word kalwers, as hulle vir die
eerstekeer op `n ouderdom van drie maande
ouderdom gehanteer word, geïmplanteer.
Ons wil die kalwers so vroeg as moontlik
implanteer om die maksimale voordeel van
beengroei te benut. Afhangende van die
kwaliteit van die voer en die intensiteit van
die bestuursprogram, kan die kalwers elke
60 tot 90 dae geherïmplanteer word. Waar
kalwers elke 60 dae geïmplanteer word,
word die maksimale resultate verkry.
Skaapproduksie:
Uitskot lammers kan op ’n ouderdom van drie
maande en ouer geïmplanteer word. Ons wil
gewoonlik lammers afrond net na speen om
dan daai ekstra voordeel uit die lammers te
verkry. Lammers word oorwegende slegs
eenmalig geïmplanteer, daar is min tot
geen voordeel met addisionel implanteering
nie. Waar lammers vir ’n periode van 60
dae gevoer word, word die maksimale
resultate verkry.
Direkte resultate van’n
implantaat bestuursprogram.
• Groter raamwerk dier word verkry.
• Hoër speenmassas
• Verhoogde uitslagpersentasies – meer
geld in sak
• Verhoogde daaglikse gewigstoenames
(GDT`s) – diere word vroeër bemark
• Verbeterde voeromset verhoudings
(VOV) – voerrekening laer
Ander voordele wat RALGRO ®
bied in:
Beeste
• Uiers van verse ontwikkel beter.
• Bulkalwers se testikel ontwikkeling
word onderdruk, kastrasie is dus nie
nodig nie. Dit lei ook tot kalmer bulletjies
• Die diere is kalmer en rustiger wat
beter immunisering tot gevolg het, na
prossesering.
• Kalwers kan vroeër gespeen word. Dit
gee aanleiding daartoe dat koeie `n
beter kans het om hulle reserwes op
te bou en hulle fetusse beter te voed.
Gevolglik is kalwers by geboorte sterker
met `n beter oorlewingsvermoë.
• Koeie in ’n goeie kondisie, sal vroeër
beset raak, wat weer lei tot `n korter
interkalfperiode.
• Wanneer RALGRO ® in `n kommersiële
kudde gebruik word, moet die teeldiere
op ouderdom gepaar word vir die eerste
keer en nie op gewig nie.
Skape
• Rammetjies wat vir die voerkraal
bestem is se testikel ontwikkeling word
onderdruk, kastrasie is dus nie nodig nie.
Dit lei ook tot kalmer rammetjies
• Die diere is kalmer en rustiger wat
beter immunisering tot gevolg het, na
prossesering.
• Lammers kan vroeër gespeen word. Dit
gee aanleiding daartoe dat ooie `n beter
kans het om hulle reserwes op te bou
en hulle fetusse beter te voed. Gevolglik
is lammers by geboorte sterker met `n
beter oorlewingsvermoë.
• Ooie in ’n goeie kondisie, sal vroeër
beset raak.
PROEF DATA = WINSTE
RALGRO ® SkAAP
(Reg. Nr. G1802, Wet 36/1947) In die proef
wat gedoen is op skape met drie verskillende
aantal staan periodes het die aangewys dat
die beste resultate bereik was op ’n staan periode
van 60 dae. Sien onderstaande tabelle
vir resultate.

(Fig 1) Verskil tussen begin en slag gewig
(35 dae)
Groep Begin Gewig Slag Gewig Verskil GDT
Kontrole 39.5 49.3 9.8 0.280
RALGRO ® 39.9 51.4 11.5 0.329
Die gemiddelde verskil in gewigstoename
tussen die RALGRO ® groep en die
kontrolegroep was ’n allemintige 4.37kg (Fig 2)
op 60 dae, wat teen R24-50 per kg, ’n inkomste
beteken van R107. 06 per dier. Sou die uitgawe
van RALGRO ® SkAAP (Reg. Nr. G1802, Wet
36/1947) afgetrek word is die neto inkomste
(wins) R100 per dier. Selfs teen ‘n 1.7kg (Fig
1) verskil maak die produsent ’n neto inkomste
(wins) van R35.35 per dier.
Groep
Aantal
diere
1.7 kg beter as kontrole
(Fig 3) RALGRO ® BEES Proef
Gemiddelde
begin gewig
RALGRO ® BEES
In die proef wat gedoen is op beeste met
RALGRO ® BEES (Reg. Nr. G1406, Wet
36/1947) ’n allemintge groei van R5.13kg (Fig
3)bo die kontrole groep gehad.
Die gemiddelde verskil in gewigstoename tussen
die RALGRO ® groep en die kontrolegroep was
’n allemintige 5.13kg (Fig 3), wat teen R15-50
per kg, ’n inkomste beteken van R79.52 per dier.
Gemiddelde
Slag gewig
Gemiddelde
Gewigs
toename
Kontrole 186 190.09 kg 249.48 kg 59.39 kg
2012
ISSUE 3
(Fig 2) Verskil tussen begin en slag gewig
(60 dae)
Groep Begin Gewig Slag Gewig Verskil GDT
Kontrole 32.78 45.33 12.55 0.209
RALGRO ® 30.58 47.5 16.92 0.282
Verskil
bo kontrole
RALGRO ® BEES 182 190.40 kg 254.92 kg 64.52 kg 5.13kg
• 1) Ralgro Technical Manual
• 2) Borger.M.L., L.L Wilson , J.D. Sink, L.H. Ziegler and S.L Davis. 1973. J.Anim. Sci36 :706
• 3) Williams,J.E., S.J. Ireland, T.A. Mollet, D.L. Hancock, E.E. Beaver and S. Hannah. 1991. J Anim. Sci. 69 :1688
• 4) Mader, T.L. 1997. Okla. State Univ. P-957 :88
• 5) Kuhl, G.L. 1997.Okla State Univ. P-957 :51
SkAAP BROMMERS:
(Lucillia cuprina)
– Jacques van Rensburg, Produk Spesialis Kleinvee
Dit is nie seker presies wanneer die
brommerplaag in Suid-Afrika vir die eerstekeer
sy kop uitgesteek het nie, maar dit was van
die begin van die eeu wat die probleem
vererger het. Die probleem het saamgeval
met die verskynsel dat brommers skynbaar
hul gewoontes aangepas het deurdat hulle
verander het van verteerders op karkasse tot
ektoparasiete wat op lewende skape teer.
Dit wil lyk of die probleem saam met die
wolbedryf onwikkel het 3 .
Brommers word basies in twee groepe
verdeel nl: primêre en sekondêre brommers.
Primêre brommers word eerste na diere
gelok deur die aanwesigheid van aantreklike
verottingstoestande en die bygaande reuke
wat dit veroorsaak. In die geval van skape
4.37 kg beter as kontrole
Sou die uitgawe van RALGRO ® BEES (Reg.
Nr. G1406, Wet 36/1947) afgetrek word is die
neto inkomste (wins) R67.70 per dier.
Die oordeelkundige en strategiese gebruik
van RALGRO ® is uiters belangrik. Skakel
u MSD Animal Health verteenwoordige vir
enige navrae rakende die posisionering van
RALGRO ® in u boerdery.
NAVRAE:
MSD Animal Health - 0861 838 838
References:
RALGRO ® cATTLE (Reg no. G1406 Wet 36/1947)
RALGRO ® SHEEP (Reg no. G1802 Wet 36/1947)
Brommers is vlieë waarvan die maaiers in karkasse van dooie diere, of in
wonde op lewende diere, of in albei ontwikkel. Daar is verskeie brommers
spesies aan ons bekend maar in hierdie artikel gaan ons slegs fokus op die
soorte wat diere aanval en meer spesifiek skape.
word hierdie toestande gewoonlik aangehelp
deur verskeie omgewing en bestuursfaktore
soos bv. nat en vuil wol asook oop wonde en
loperige diaree. Die wyfiebrommer Iê haar
eiers op hierdie «geurige en aantreklike « wol
areas vanwaar hul dan uitbroei om in larwes
te ontwikkel. Hierdie larwes groei vinnig en
ondergaan twee vervellings tot die stadium
waar dit as maaiers bekend staan.
7

Lucillia cuprina 3
Sekondêre brommers word gelok deur die
verottingsreuke wat afkomstig is van die
weefsel verteringsproses van die wonde
wat deur die primêre brommers se maaiers
veroorsaak word.
Brommeraanvalle op wolskape is reeds vir
meer as twee eeue bekend in die Britse
Eilande. Sedert die begin van hierdie eeu het
die probleem ook in die ander wolproduserende
lande soos Suid-Afrika, Australië en die V S
A begin. Vroeë ondervinding het getoon dat
eienskappe waarvoor geselekteer was ten
einde hoër wolproduksie te verkry, bv. plooiontwikkeling
het die skape meer vatbaar
gemaak vir brommeraanvalle 4
Brommeraanvalle veroorsaak groot verliese
aan wolopbrengs, liggaamsmassa, groeitempo
en vrugbaarheid van skape en kan selfs vrektes
veroorsaak. Die kostes daaraan verbonde om
brommeraanvalle te bestry, asook die skade
wat hulle aanrig, beloop letterlik miljoene
rande3 .
Daar is in Suid-Afrika hoofsaaklik vier (4)
soorte brommers wat skape aanval, maar
hulle is nie almal ewe belangrik nie.
Die groen skaapbrommer:
(Lucillia cuprina) – primêre brommer
Die brommer se grootte is soortgelyk
aan die van ‘n gewone huisvlieg,
soms effens groter, met ‘n
kenmerkende blink-groen
kleur. Sy bene is swart,
behalwe die boonste dele,
of dye-, van die voorbene
wat ook groen van kleur is.
Die groenbrommer, Lucillia
cuprina, wat as ‘n primêre
brommer geklassifiseer word, is
verantwoordelik vir meer as 90% van die
aanvalle op lewendige wolskape wat as ‘n
verkieslike proteïenbron vir hul larwes dien 2 .
Die vlieë word aangetrek deur die reuk van
vagverrotting wat deur nattigheid in die wol
veroorsaak en aangehelp word.
Die wyfie lê sowat 1 000 eiers in haar leeftyd
in pakkies van sowat 200 eiers. Wanneer
omstandighede gunstig is, broei die eiers 8 tot
12 uur nadat dit gelê is, uit. Die eerste stadium
larfie skei verteringsappe af en vernietig die
vel en weefsel van die skaap. Die tweede
en derde stadium larwes veroorsaak wonde
met ‘n kenmerkende verottende reuk. Hierdie
maaiers groei baie vinnig en nadat hulle 2 maal
vervel het neem dit ongeveer 3-4 dae voordat
hulle van die skaap afval vanwaar hulle in die
grond inkruip om in ‘n papie te verander. Die
maaiers van die primêre brommers is glad.
Vanuit die papie kom die nuwe klein vlieg
tevoorskyn. Onder gunstige tyoestande kan
die hele lewensiklus so kort as 7 dae duur.
Gedurende die koue wintermaande kan baie
maaiers en papies in die grond bly lê en wag
todat dit gunstiger en warmer is voordat
hulle verder ontwikkel. Brommeraanvalle vind
8
gewoonlik gedurende warm, nat tye van die
jaar plaas. So min as 7-10 brommers per hektaar
kan meer as genoeg skade aanrig indien skape
teenwoordig is. Skaapbrommers kan nie eiers
lê alvorens hulle ‘n proteïen maaltyd gehad
het nie. Na hierdie maaltyd sal die vlieë paar
en tot 200 eiers word op ‘n slag lê. Volwasse
skaapbrommers kan vir meer as ‘n maand leef
en in hierdie maand kan hulle 2-3 keer eiers
lê. Sodra die maaiers afval kruip hulle in die
boonste lagie van die grond of mis in krale en
verander na ‘n papie. Vanuit hierdie papie sal
die volgende volwasse brommer weer uitbroei.
Onder ideale omstandighede mag hierdie
totale siklus in 12 dae voltooi word 2 .
Die koperstertbrommer:
(Chrysomyia chloropyga) – primêre brommer
Die koperstertbrommer is effens groter as
die groenbrommer en is ‘n verwante primêre
spesie van Lucillia cuprina wat skape ook
selfstandig aanval. Die brommer is blou-groen
van kleur met ‘n kenmerkende omega vormige
swart merk op die voorlyf net agter die kop,
terwyl die laaste stuk van sy agterlyf ‘n
koperagtige of brons-groen kleur het. Hierdie
brommer is vir sowat 5-10% van die aanvalle
op skape verantwoordelik 3
.
Die Bloubrommer:
(Chrysomyia marginalis) - primêre brommer
Die brommer is blou-groen, groot en lomp,
en word ook soms die bloubottel genoem.
Bloubrommers is heelwat groter as die ander
brommers en maak ‘n kenmerkende gonsgeluid
wanneer hulle vlieg. Die brommer is net aktief
in die somermaande 3 .
Die gestreepte groenbrommer:
(Chrysomyia albiceps) - Chrysomyia
marginalis 3 sekondêre brommer
Die brommer is blink-groen met swart bene
met duidelike swart strepe dwars, tussen die
litte, oor die agterlyf. Die sekondêre brommer
lê sleg eiers in die wonde indien daar reeds
maaiers van die eersgenoemde primêre
brommers teenwoordig is. Die maaiers van
die gestreepte groenbrommer het vleisagtige
uitsteeksels aan hul liggame en hulle vreet die
maaiers van die primêre brommers. Hierdie
brommers is verantwoordelik vir dieper
wonde as die primêre brommer maaiers wat
hoofsaaklik oppervlakkig vreet.
Voorkeure en gedrag van brommers in
die veld
Die brommermannetjies en -wyfies het water
en koolhidrate nodig om van te leef. Verder
het die wyfies ook proteïene nodig vir die
rypwording van hul eierstokke 4 . Die wyfie se
vrugbaarheid asook die ontwikkeling van die
larwes hang af van hoeveelheid proteïene wat
beskikbaar is. In die veld leef die brommers
van die nektar van sekere plante, heuningdou
van luise en die mis en vervloeide proteïen
van karkasse 3 . Die brommers bly naby water
in die veld, waarsonder hulle nie kan oorleef
nie. Dit beteken ook dat ‘n goeie reënjaar ook
‘n “goeie” brommerjaar sal wees. Met swaar
aanhoudende reëns neem brommergetalle
egter af, waarskynlik omrede die larwes dan
versuip.
Brommers is baie gevoelig vir
temperatuurskommelinge. Hul aktiwiteite
neem baie af wanneer die temperatuur laer as
17° C daal of indien dit hoër as 30° C styg. Hulle
is ook baie onaktief wanneer die wind sterk
waai. Brommers vrek maklik indien hulle aan
warm, droë weersomstandighede blootgestel
word. Onder normale veldtoestande kan ‘n
wyfie sowat 2 weke leef.
Die meeste brommers versprei en vlieg nie
meer as omtrent 1 tot 2 km vanaf die plek
waar hulle uit die papiedoppe gekruip het
nie. Soms versprei hulle egter wel verder, met
behulp van die wind. Soos die
winter naderkom, neem
hul aktiwiteit sterk
af, minder larwes
vorm, en van hulle
gaan minder oor in
die papiestadium.
Brommergetalle bly
laer tot in die lente 3 .
Hoekom is skape
vatbaar vir brommeraanvalle?
Dele van die skaap se wol moet tot op die vel
nat word en nat bly vir sowat 48 uur voordat
‘n brommeraanval suksesvol kan plaasvind.
Lang, fyn wol behou ook water, wat tot op die
vel indring, langer as kort wol en bly ook dus
langer nat. Oormatig baie sweet en wolvet is
ook ‘n goeie kweekbodem vir bakteriese groei.
Die bakterieë wat in sulke nat of beswete wol
groei, beskadig soms die vel en wolvesels
sodat serumagtige afskeidings (vagvrot) vorm,
wat dan ook die brommerwyfies aanlok. Reën
en dou kan hierdie langdurige benatting van
die vag veroorsaak, en net so ook waterige
mis as gevolg van wurmbesmettings (word
baie keer geassosieer met interne parasiete
soos haarwurm en bankrotwurm), koksidiose
of sappige groen weiding. Verder kan die wol
vuil en nat word wanneer ooie lam, of die wol
kan met uriene benat word.
Ander gunstige toestande op die skaap
is die stertafsny- en kastrasiewonde,
skeerwonde, kopstampwonde (ramme) en
bosluisbytwonde.
Velplooie, veral in die broek- en stertgebied,
skep ook gunstige toestande vir brommers
omdat nattigheid maklik behoue kan bly
tussen hierdie plooie. Oormatige plooie langs
die vulva kan ook veroorsaak dat uriene nie
maklik kan wegvloei nie en die omliggende
wol benat asook die vel irriteer4 .
Bouvormfoute kan die skaap ook aantrekliker
maak vir die brommers. Dit is veral foute soos
te nou of spits agterstewe, veral by ooie, te
hoë of los skouers en duiwelsgreep agter die
skouerblaaie. Die foute skep holtes waarin
nattigheid kan aansamel 4 .
Chrysomyia marginalis 3

TAkTIc ® cATTLE SPRAY (G2535 Wet 36/1947)
Die sterte wat te kort afgesny is, veral
by ooie, maak hulle ook meer vatbaar vir
brommeraanvalle. Hulle kan die kort stertjie
nie oplig wanneer hulle mis of urineer nie en
dan hang die lang wol van die stertpunt in die
pad van die uriene en mis en gevolglik word
dit gou nat en vorm miskloste. Die vulva is dan
ook onbeskermd teen die son en dit kan kanker
van die vulva veroorsaak 2 .
Klontwol, is ‘n toestand wat deur ‘n bakterieë
in die vel veroorsaak word en skep ook ‘n
ideale omgewing vir die brommers om eiers te
lê. Die maaiers broei uit in die klontwol, voed
en penetreer dan dieper in die vel in.
Wonde (skeer en ander wonde), vrotpootjie
en oë wat traan mag ook aantreklik vir die
brommers wees. In alle gevalle is vog egter die
gemeenskaplike faktor wat brommeraanvalle
vooraf gaan.
kliniese simptome van skape
met brommers:
Skape wat deur brommers aangeval word
is gewoonlik lusteloos en angstig. Die met
broek-infeksies, skud gewoonlik die stert,
roer die boud spiere en stamp soms die voete.
Skape wat die aangetasde dele kan bykom sal
die areas byt, skuur en probeer raakskop. Daar
is ook a kenmerkende vrot reuk wat naby die
diere geruik kan word. Wol mag los vertoon en
maklik afgetrek word wanneer hanteer word.
Los stukke wol kan ook soms vanself begin
afval en die aangetasde dele ontbloot. Teen
die tyd is baie van die skade reeds gedoen.
By erg en onbehandelde diere mag vrektes
voorkom agv skok en sekondêre infeksies2,3 .
Maaiers wat teer op die lewende skaap 3
FLEEcEcARE (G1743 Wet 36/1947)
DELETE X5 (G3279 Wet36/1947)
Behandeling, beheer en voorkoming van
brommeraanvalle by skape:
Daar is verskeie metodes om brommeraanvalle
tot ‘n minimum te beperk. Geeneen van hierdie
metodes behoort egter losstaande gesien te
word nie.
Bestuurspraktykte:
1. Selekteer vir minder geplooide skape;
prul skape met bouvormfoute soos
spits agterstewes, hoë los skouers of
duiwelsgreep agter die blaaie4 .
2. Sny die sterte van ooitjies net lank
genoeg om die vulva toe te maak (sowat
3 tot 4 litte lank). Op hierdie lengte kan
sy haar stert swaai en ook oplig wanneer
sy mis of urineer. So ‘n ooitjie se broek
bly skoner en droër. Hierdie lengte sal
ook nie ‘n probleem wees tydens dekking
nie.
3. Pas skeer en mikskeer van skape, veral
ooie, strategies toe om hulle met kort wol
in die broekgedeelte te laat gedurende
lente-, somer- of herfsseisoene, sowel as
in lamtyd. Wanneer mikskeer toegepas
word, kan areas rondom ramme se horings,
asook ramme en hamels se peesters, ook
geskeer word indien brommeraanvalle
dikwels op hierdie gedeeltes voorkom2 .
Chemiese beheer:
1. Ge-infekteerde skape kan gedip word
met ‘n geregistreerde dip soos: ZIPDIP
(G381 Wet 36/1947), of DELETE
X5 (G3279 Wet 36/1947). Hierdie
dipstowwe sal ‘n direkte dodende
uitwerking op die maaiers op die dier hê.
Hierdie dipmiddels is ook geregistreer vir
bosluis beheer en sal dus ook die wonde
wat afkomstig is van die bytplekke van
sekere bosluise, effektief voorkom.
2. Om die impak van die behandeling
te verleng kan die gebruik van ‘n
insekgroeireguleerder (IGR) soos
FLEEcEcARE (G1743 Wet 36/1947),
tesame met produkte soos, ZIPDIP
(G381 Wet 36/1947) gebruik word.
Die groeireguleerder verhoed die
ontwikkeling (vervelling) van die
buitenste skelet van die tussen-stadiums
van die brommer larwes en breek dus so
die lewensiklus van hierdie parasiet.
FLEEcEcARE (G1743 Wet 36/1947)
het ook ‘n geregistreerde nawerking
om die ontwikkeling van die brommer
2012
ISSUE 3
DI-FLY ® (G2155 Wet36/1947)
ZIPDIP (G0381 Wet36/1947)
larwes te voorkom vir tot 16 weke. Baie
belangrik is dat 100% benatting van
elke dier verseker moet word en dat
alle diere op die plaas gedip moet word.
Dompeldipping bly steeds die beste
praktyk maar spuit dip metodes kan ook
effektief aangewend word.
3. DI-FLY Wound Spray (G2155 Wet
36/1947) kan gebruik word vir kol
behandeling van geinfekteerde wonde
en besmette areas.
4. ZIPDIP (G381 Wet 36/1947) en DELETE
X5 (G3279 Wet 36/1947) moet verkieslik
sowat 1 tot 2 maande na skeer toegedien
word sodat daar genoeg wol is om die
dipstof vas te hou en dus ‘n meer
effektiewe werking te verseker. Meer
gereelde dip intervalle sal oorweeg
moet word waar waar bosluise ‘n groot
probleem is.
5. Voorkomende beheer kan strategies
aangewend word deur die hele kudde
oor die volle lengte van die rug en in die
broekgedeeltes te behandel wanneer
dit lyk asof ‘n “goeie” brommerseisoen
voorlê. Indien lyfaanvalle nie ‘n probleem
is nie, kan slegs die broekgedeeltes
behandel word. ZIPDIP (G0381 Wet
36/1947) en DELETE X5 (G3279
Wet 36/1947) is goeie middels vir
hierdie doel.
6. Inwendige parasiete wat maagwerk
mag veroorsaak kan brommeraanvalle
vererger en moet voorkomend behandel
word. Voorkeurmiddels wat hier van
hulp kan wees is NEM-A-RID ® 3,75%
(G3548 Wet 36/1947) en IVOTAN 1%
(G2858 Wet 36/1947) wat geregistreer
is vir beheer en voorkoming van interne
parasiete soos haarwurm, bankrotwurm,
bruinmaagwurm, knoppieswurm,
asook UITWENDIGE PARASIETE SOOS
neuswurm en bosluise1 .
Vir enige vrae, gebruiks aanbevelings
en raadpleging kontak gerus jou MSD
Animal Health agent of MSD direk by:
0861 838 838 of +27(0) 11 923-9378
Verwysings:
1. Skaap platform, MSD Animal Health 2010, p9
2. H.O Mönnig, F.J Veldman. Handboek oor Veesiektes. 1986,
p189-191
3. Jan de Wet en Gareth Bath, Kleinvee siektes. 1994, p102-104
4. DE VRIES A H, 194.1. Vatbaarheid van Merinoskape vir
brommerbesmetting. Boerdery in Suid-Afrika. Herdruk no 76.
• Vlieg Fotos: Wikipedia
9
NEM-A-RID ® (G3548 Wet36/1947)

MoraxELLa boViS
Dis vroeg oggend en jy word wakker. Jou oë is
baie seer. Jy sukkel om te sien en jou oë jeuk
en brand……
Sal dit jou:
Eetlus affekteer?
Geduld met jou vrou en kinders affekteer?
Dryfkrag by die werk affekteer?
Dieselfde tipe scenario is wat gebeur as jou beeste se oë geinfekteer
word met Moraxella bovis……….ook genoem “Pink-eye” in beeste.
Moraxella bovis is een van die hoof oorsake van seer oë by beeste en
die siektetoestand wat in beeste veroorsaak word is besmetlike kerato
konjuktivitis. Moraxella bovis is hoogs aansteeklik en veroorsaak
epidemiese uitbreke (10 % - 76 %) van ooginfeksies.
Kerato-konjuktivits is meer algemeen in jonger diere en die toestand is
ook ernstiger. Ouer diere wat nog nie voorheen met Moraxella bovis in
aanraking was nie, mag ook besmet raak. Beeste wat donker pigment
om hulle oë het, is ook minder vatbaar vir infeksie. In ‘n kudde is daar
klinies gesonde draerdiere wat die bakterieë in die oognasale buis
huisves. Hierdie diere speel ‹n belangrike rol in die verspreiding van die
siekte. Wanneer diere ingekoop word, wat kliniese draerdiere is, word
die siekte dan in die kudde ingebring.
Figuur 1
Vroeg 7 – 14 dae infeksie
Figuur 2
Laat – 10 dae PLUS infeksie
Kliniese draerdiere
VERSPREIDING
Verspreiding van die siekte kan direk met druppelbesmetting tussen
diere geskied of indirek versprei word deur vlieë soos bv. die huisvlieg,
gesigsvlieë of stalvlieë. Daar is ook gevind dat ‘n mot, Arcyophora
longivalvis, op oogsekresies van beeste voed en so die siekte verspei.
Die besmetlike oogsiektes kom meer dikwels voor in die somermaande
wanneer vlieë, stof en ultravioletstrale meer voorkom. Stof en
grasdeeltjies wat in die oog waai, kan die toestand vererger.
Oorbevolking van diere,‘n Vitamien A tekort, asook stres (vervoer van
diere, hoё temperature) kan ook die siektevoorkoms vermeerder.
2012
ISSUE 3
Gelyktydige infeksies met organismes soos Chlamydophila pecorum,
Infeksieuse bees rinotrageitis, (IBR ), Parainfluensa 3 (PI3 ),
Adenovirusse asook die oogwurm Thelazia sp. mag ‘n rol speel. Dit wil
voorkom dat die besmetting nie van beeste na skape oorgedra word nie.
SIMPTOME
Die inkubasieperiode van Moraxella bovis kan varieer van 2 tot 3 dae
tot selfs so lank as 3 weke wees. Een of albei oë mag aangetas word.
Eerste tekens is tranerigheid, spasma van die ooglede, ligsensitiwiteit,
swelling en verrooiing van die ooglede.
Aanvanklik is die ooguitloopsel waterig en daarna etterig, wat veroorsaak
dat die ooglede aanmekaar vaskleef. Die oogbal swel, verander van
kleur na wit tot geel-blou en word ondeursigtig. Herstel begin wanneer
bloedvaatjies op die kornea sigbaar word, maar ‘n slegte teken is wanneer
‘n seer op die oogbal ontwikkel wat tot permanente blindheid kan lei.
BEHEER
Die beste manier van beheer is om die siektetoestand te voorkom deur
te ent 3 tot 6 weke voor verwagte uitbrake van Moraxella bovis met ё
enstof byvoorbeeld PILIGUARD ® PINkEYE - 1 TRIVALENT.
PILIGUARD ® PINkEYE – 1 TRIVALENT:
• Is die enigste “one-shot” onderhuidse entstof
• Pinkeye voorkomende teenliggame kom in die bloed en trane voor
van ingeente diere
Grafiek 1: Beskerm teen die 3 mees kruis beskermende stamme
(EPP63, FLA64 and SAH38)
800
600
400
200
0
STAMME
EPP63 FLA64
SAH38
STAMME
Die kalwers wat geënt is het tot amper 7 keer meer IgA teenliggame in
hulle trane as kalwers wat nie geënt is nie.
11

PILIGUARD ® PINkEYE - 1 TRIVALENT Reg. No. G2803 Wet 36/1947
Contains chemically inactivated cultures of Moraxella bovis isolates referred to by
Schering – Plough as Strains EPP 63, FLA 64 and SAH 38 in an oil emulsion adjuvant.
Wat sê die verbruiker?
• Mr Ian Fox beweer “Pinkeye” is ‘n pes, hy sê daar is niks erger
as blinde, siek kalwers of een oog beeste op jou gronde nie. Hy
beweer die kostes van ‘n gëinfekteerde kalf of bees is meer
as R166/dier as jy al die behandelings, oogklappe en verlore
produksie bymekaartel. Hy gebruik PILIGUARD ® jaarliks vir sy
bestaande kudde en ook vir nuwe diere wat aangekoop is en op
die plaas arriveer vir die eerste keer.
• Mr John Abra sê om te voorkom is vir hom standaard op sy plaas.
Hy sê vandat hy ent het hy nie uitbrake op sy plaas nie en dus is
daar nie diere wat kondisie verloor of wat ’n bron van infeksie op
sy plaas is nie.
Voorkoming in die vorm van insekbeheer is ook baie belangrik met
spuitmiddels DELETE X5, of opgietmiddels DELETE ® , of DELETE ®
ALL wat piretroiede bevat wat opgegiet kan word.
BEHANDELING
Isoleer aangetaste diere aangesien hulle ‘n bron van besmetting is. Hou
hulle in die skadu in ‘n stofvrye omgewing.
Oë moet met antibiotika behandel word en oogsalwe word bo aërosols
en poeiers aanbeveel. Raadpleeg ‘n veearts vir ‘n aanbeveling oor
watter middel beskikbaar is. Daar moet altyd met die behandeling
aangehou word, omdat selfs gevalle wat soms hopeloos lyk dikwels
selfs na ‘n week of twee kan herstel.
Die binnespierse toediening van ‘n langwerkende tetrasikliene soos
bv. REVERIN LA word aanbeveel en sal ook die draertoestand kan
uitskakel. Afhangend van die koste implikasie mag daar oorweeg word
om die hele kudde te behandel. Waar erge korneale letsels voorkom,
kan die derde ooglid oor die kornea vasgewerk word deur veearts,
Vitimiene A; D en E kan ook toegedien word, maar die waarde daarvan
is twyfelagtig.
VERWYSINGS
• http://.landbou.com/kundiges/vra-vir-faffa/beeste-het-seer-oe
• Bronne: Infectious Diseases of Livestock. Edited by J. A. W. Coetzer and R. C. Tustin
ISBN 019 576171
• http://www.pinkeye.com.au/default.asp?_DOC_ID=782
Intervet South Africa (Pty) Ltd Reg. No. 1991/006580/07
20 Spartan Road Isando 1600 R.S.A Private Bag X2026 Isando 1600
Tel +27 (0) 11 923 9300 Fax +27 (0) 11 974 9320
www.msd-animal-health.co.za
DELETE X5 Reg. No. G3279 Wet 36/1947
Contains Deltamethrin 5% m/v
DELETE ® Reg. No. G2815 Wet 36/1947
Contains Deltamethrin 0.50% m/v,
piperonyl butowide 2.0% m/v
REVERIN LA Reg. No. G3442 Wet 36/1947
Each ml contains 200mg Oxytetracycline
DELETE ® ALL Reg. No.G2837 Wet 36/1947)
Contains Amitraz 2.0% m/v, deltamethrin 0.5% m/v,
piperonyl butoxide 2.0% m/v