dagboekaantekeningen - Herstel de republiek

Jan de Quay over Oranje
De volledige dagboekaantekeningen van prof. dr J. E. de Quay over de leden van het
koninklijk huis
Redactionele opmerkingen en toelichtingen staan tussen [ ]
[Het dagboek van De Quay begint op 17 september 1944]
‘Wanneer ik een dagboek begin, dan is zulks omdat ik wellicht een drukke en moeilijke tijd
van de wederopbouw van ons land ga meemaken. Het is waarschijnlijk dat ik gezien de
voorgeschiedenis (vooral in de Nederl. Unie) een plaats zal moeten innemen in het openbare
leven. Dan kan het nuttig en noodig zijn van alles aantekening te houden. De Unie-tijd heeft
me dat geleerd!!’.
[Met deze woorden motiveerde De Quay voor zichzelf op de allereerste bladzijde van het
allereerste schrift waarom hij aan een dagboek begon.
De Quay zat de laatste vijf maanden van de oorlog ondergedoken bij de familie Van de Broek
in Mill. Een paar dagen na de bevrijding ontmoet hij in Beers de overste De Ruijter van
Seveninck, commandant van de Nederlandse Brigade. Via hem laat De Quay aan prins
Bernhard weten dat hij beschikbaar is. Hij kende prins Bernhard al goed van voor de oorlog,
onder meer van het landelijk bestuur van de padvinderij en van de Vereniging voor Nationale
Veiligheid. Vanaf 23 september 1944 werd het leven van De Quay turbulent . Hij ontmoette
prins Bernhard, werd 'koerier' voor de koningin die nog in Londen verbleef, organiseerde het
bezoek van de koningin aan het bevrijde Zuiden en werd minister van Oorlog.]
26 oktober 1944
Ik maak me groote zorgen om Prins Bernhard. Allereerst bevestigde Rudie Jurgens het
bericht dat hij de prinses als echtgenoot bedroog en een verhouding had in Engeland. Ik vind
het ellendig. De gevolgen zijn in ons volk nog niet te overzien. Je land mag je niet verraden, je
vrouw klaarblijkelijk wel. Wie zal hem eens de les leren?
Ook t.a.v. de ondergrondsche strijdkrachten moet hij oppassen. Het wilde optreden zet veel
kwaad bloed. Het mag geen SS worden.
Aangezien Philips en Otten de prins goed kennen heb ik deze gedachten maar eens geplaatst.
[Frans Otten (1895-1969) en Frits Philips waren directeuren van de gloeilampenfabriek]
26 oktober 1944
Men ziet mij overal minister in de toekomst. Ik geloof dat dat onverstandig zou zijn, daar ligt
mijn kracht niet.
30 november 1944
Hr. Koning vertelde van Diederik van Buuren. Hij was tegengewerkt door van 't Sant. Deze
zou ook de Prins in aanraking hebben gebracht met vrouwen. Wat gemeen als het zo is.

[François van 't Sant , hoofdcommissaris van politie, particulier secretaris van koningin
Wilhelmina 1883-1966. ]
4 december 1944
[in Londen]
Ontmoeting met koningin. Gesprek over noden en vernieuwing. Om 11 uur kwam de Prinses
binnen, met wie ik tot 12.30 sprak. Zeer goed. Mondainer als voorheen met haar geverfde
lippen. Ik sprak met haar o.a. over de moeilijkheden van de BS en gevaren voor de Prins.
6 december 1944
Met pater Monchen lang gepraat.....Verder sprak hij over de Prins. Hij had hem tav zijn
moreel gedrag vierkant de waarheid gezegd. Flink!!! De Prins had er zeer royaal ...en
..handig... op gereageerd. Ik vernam van zijn bezoek aan de paus. Kwajongensachtig.
's Avonds terug, Van Amstel ophalend werd ik bij de Prins en de Prinses binnengelaten. Hij
begroette mij hartelijk, uitte in een opgewonden bui zijn gal over van Heuven Goedhart en het
geheel Kabinet. Van Monchen had ik nog begrepen dat bijna alle Nederl. ministers een juffr.
er op nahielden.....
[Dr. G.J. van Heuven Goedhart, leider van illegale Parool en Engelandvaarder. Minister van
Justitie in Londen. Na de oorlog hoofdredacteur Het Parool, Eerste-Kamerlid en Hoge
Commissaris der Vluchtelingen. Pater A.F. Monchen was hoofdaalmoezier]
7 december 1944
Naar de Prins. Stelde eerst de vraag of hij mij vertrouwde. Kreeg bevestigend antwoord. Hij
had ondanks de verhalen over Unie altijd gezegd dat hij mij goed kende en mij zeker
vertrouwde. Hem erop gewezen dat hij in een precaire situatie was in BS. Hij zag dat in en
vroeg mij om regelmatig in contact te blijven.
[BS = Binnenlandse Strijdkrachten]
[De Quay richtte in juli 1940 met L. Einthoven en J. Linthorst Homan de Nederlandse Unie
op, nadat twee eerdere pogingen om een nieuwe nationale beweging op te zetten, waren
mislukt. Daartoe waren onder meer besprekingen gevoerd met Arnold Meijer van Zwart Front
en met Jhr. B.C. de Jonge, aan wie een leidende rol was toebedacht. De Nederlandse Unie
wilde samenwerken met de Duitse bezetters, onder handhaving van de Nederlandse
opvattingen en tradities.]
20 december 1944
's Morgens naar Breda alwaar pins Bernhard mij meedeelde dat de koningin een bezoek zou
brengen aan bevrijd Nederland en overeenkomstig het verzoek van pater Monchen en mij de
zaak goed te ensceneren. Mij werd verzocht een programma voor de reis te maken.
2 januari 1945
Conferentie van ruim een uur met prins B. over reis van HM.
Ik ben weer geheel op goeden voet met hem en ik meen dat ik invloed heb. Ik zal proberen
deze ten goede aan te wenden dwz voor land en volk en ook en vooral voor goede verhouding
tussen rk en vorstenhuis.

3 februari 1945
Reis naar Roosevelt besproken. Wilhelmina doet het niet, kan niet vliegen boven tweeduizend
meter. Willen doorbraak in strijd
[President Roosevelt van de Verenigde Staten]
5 februari 1945
Telegram prins. Ik had niet met koningin over reis naar Roosevelt moeten spreken.
11 maart 1945
Van der Schueren wil geen minister worden als B. niet verdwijnt als opperbevelhebber. Nodig
is een goede combinatie min van oorlog, Einthoven en B.
Onderwijl belde H.M nog 2x op zij wil de reis weer omgooien. Gelukkig in het tweede gesprek
nog kunnen afsnijden omdat het teveel werk zou geven aan de geallieerden. Vooral nu ze zoo
midden in de strijd zitten. H.M was vol goede spanning voor de reis.
[Ir. J.B.G.M. Van der Schueren was een burgemeesterszoon van katholieke adel, Delfts
elektrotechnisch ingenieur, die jarenlang als industrieel werkzaam was in het buitenland en in
de oorlog in Engeland woonde. Na de bevrijding commandant Militair Gezag in Noord-
Brabant en daarna commissaris der koningin in Overijssel.]
14 maart 1945
Om 6 uur op Anneville alwaar de koningin was gearriveerd. Haar tocht door Zeeland was
schitterend gewest. Ze was zeer voldaan. Aan de maaltijd aan haar rechterzijde.
[Wilhelmina verbleef op het landgoed Anneville bij Ulvenhout]
23 maart 1945
Prins was per vliegtuig op en neer geweest naar Venlo om de koningin uitgeleide te doen. ze
was zeer voldaan over haar tocht. Het was ook een ware triomphtocht geweest.
Lang onderhoud met prins over zijn positie, stemde toe dat min[isterie] van oorlog
verantwoordelijk dus de baas is. Tevens blijkt duidelijk dat hij geen operationeel bevoegdheid
heeft alleen een meer administratieve, dus betrekking hebbende op opleiding, selectie etc.
24 maart 1945
Gesprek met Brugmans over nooden. Wij kwamen ook overeen dat ik thans inderdaad
[ministerie van] oorlog moet aanvaarden ware het alleen om Oranje te verdedigen tegen
aanvallen van buitenaf. Men mag in hem [prins Bernhard] niet den Duitser gaan voorstellen
die een ss-leger wil vormen. tevens moet men constitutioneel de gevaren inderdaad afweren
die er inderdaad zijn. Ik zal me als een buffer inzetten, misschien wordt ik fijngedrukt, als
Oranje maar beschermd blijft en bindende kracht in ons volk. Waarom zou ik me er niet voor
laten samenpersen? OLH [Onze Lieve Heer] zal me zeker helpen.
14 april 1945
Na bespreking met Kruls kwam ik bij den prins. daar zat kapitein Smulders, alias Richard
alias den heer Van der Gaag.
Hij was met medeweten van Duitse autoriteiten door de linies gekomen. Schwebel liet hem
zgn uit. Het voorstel van S-I was schijnbaar standhouden bij Grebbe, niet doorvechten,
aanvoer eten enz via Rode kruis via Rotterdam. Geen gewelddaden meer, geen executies.
Hoogst merkwaardig plan. Richard is lid van vertrouwensmannen. 's middags zou met witte
vlag heer Neher over linie komen.

Ik belde terstond Gerbrandy, die in Nijmegen was, om terug te keren, Na zijn komst besloten
dat ZKH [prins Bernhard] naar SHAEF (Eisenhower) zou vliegen. Gerbrandy en Richard
naar Londen. Aldus geschiedde. Ik zou Neher opwachten en daarna prins opwachten. Dan
zondag met Neher naar Londen.
[Mr. H.J. Kruls, was een officier die tussen 1944 en 1946 chef staf van het Militair Gezag
was. Vergezelde in 1940 als adjudant zijn minister naar Londen en werd daar belast met de
opbouw van het Militair Gezag dat na de bevrijding het dagelijks bestuur moest overnemen.
Goed organisator, maar ook autoritaire man die vaak niet al te diplomatiek optrad. Dat leidde
tot de nodige conflicten. Na de oorlog chef van de Generale Staf en ook in die functie vaak in
conflict met de minister.]
15 april 1945
Over plan Van der Gaag: Ik was van meening: doen!, als het vals is dat blijkt dat gauw
genoeg
17 april 1945
Blijkt dat Duitsers de overeenkomst schenden en alles onder water zetten. o.a. de
Wieringermeerpolder
22 april 1945
Nog steeds geen duidelijkheid over de zaak
23 april 1945
Om 5.30 uur ministerraad over de zaak. Er gaat een telegram als er een kans is.
24 april 1945
Laat kwam van Gerbrandy het bericht dat Eisenhower de opdracht had en dat er de volgende
dag al voedsel zou worden gedropt.
28 april 1945
Veel te doen en wachten op ZKH. Om 11 uur was hij er. Reed meteen weg voor onderhoud
met Seijs-Inquart...zoals hij met een woord tegen mij zei.
Om vier uur prins terug. Deed verslag van historische bezoek aan hoofdkwartier bij het
Canadeesche leger, waar Schwebel aanwezig was. Deze was geblinddoekt door de lijn
gebracht.
Er was uitsluitend gesproken over voedsel. Morgen zal men beginnen met het droppen uit
vliegtuigen.
4 mei 1945
Toen we om 9 uur nog wat zaten te lezen kwam mijn adjudant maj. Molenaar binnen met het
bericht dat de Duitsers in Nederland, Denemarken en NW Duitsland hadden gecapituleerd. Ik
kan moeilijk beschrijven wat ik beleefde. In mengelmoes van groote blijschap en stil verdriet.
Uitbundig kon ik niet zijn. Een stroom van dankbaarheid welde op in mijn hart. Vrij, 't
moederland vrij
Hoeveel vielen er; wie. Waar zijn de dapperen. Hoe was ik. Mijn gezin, wij alleen gespaard.

16 mei 1945
Boos stuk omdat er door de regering en HM onderhandeld is met de Duitsers. Overal
verwarring. Zien de prins nu uit de binnenlandse strijdkrachten te krijgen. Het kan nu
generaal Van Voorst tot Voorst terug is.
[Jan Joseph van Voorst tot Voorst (1880-1963). Na de capitulatie weigerde hij de door de
Duitsers verlangde erewoordverklaring af te leggen. Vervolgens werd Van Voorst tot Voorst
gevangen genomen (22 juli 1940) en naar Duitsland als krijgsgevangene afgevoerd (24 juli
1940). Eerst na de bevrijding in 1945 keerde hij naar Nederland terug. Hoewel hij geen
commando kreeg in de nieuw gevormde landmacht bleef hij tot 1 februari 1947 de functie
vervullen van gouverneur van de residentie.]
21 mei 1945
Gesprek met prins op t Loo over zijn aftreden over enige maanden.
Gesprekken met prins en Gerbrandy over contra-spionage.
[Mr. P.S. Gerbrandy, Fries, jurist, hoogleraar, solist, maar bovenal oorlogspremier. Was
gedeputeerde in Friesland en hoogleraar handels- en procesrecht aan de VU en al in 1929
kandidaat-minister. Trad in 1939 tegen de zin van zijn partij toe tot het tweede kabinet-De
Geer en werd in september 1940 door de koningin aangezocht als premier, omdat hij zich,
anders dan De Geer, niet bij een Duitse overwinning wilde neerleggen. Inspireerde vanuit
Londen met zijn kenmerkende stemgeluid in radiopraatjes het verzet. Na de oorlog was hij fel
opposant tegen de Indië-politiek van de kabinetten-Drees. Trok zich als Kamerlid vaak weinig
aan van de lijn die door de fractie was uitgestippeld. Zette zich sterk in voor een
gelijkwaardige positie van de Friese taal.]
9 juni 1945
Met de auto naar t Loo, alwaar van 10 tot 12 met de prins gepraat. Over van alles. Hij blijft
een intelligent mensch toch gevaarlijk voor zichzelf, omdat hij te gemakkelijk
verantwoordelijkheid neemt. Die kritiek is zo gevaarlijk voor het koningshuis. Ik maak me er
wel eens bezorgd over. Soms schijnt de dynastie meer bedreigd, dan het publiek, dat Oranje
toejuicht, wel beseft.
17 augustus 1945
Van 11 tot 1 nog gepraat met Beel. oa. over het vorstenhuis. We zijn allebei ongerust, vooral
door prins Bernhard. H.M. [Wilhelmina] blijkt o.a. jaloersch.
[Dr. J.M.L. Beel is één van de belangrijkste politici van na 1945. Begon zijn loopbaan als
gemeenteambtenaar. In 1945 werd hij minister van Binnenlandse Zaken en als zodanig
speelde hij een belangrijke rol bij de naoorlogse zuiveringen. Was als premier en Hoge
Vertegenwoordiger een vooraanstaande figuur in het moeizame proces van dekolonisatie.
Was voorstander van militair optreden (politionele acties). Was in de jaren vijftig en zestig als
(in)formateur betrokken bij de vorming van diverse kabinetten, vooral van centrum-rechtse
signatuur. Vice-voorzitter van de Raad van State. Belangrijk adviseur en vertrouweling van
koningin Juliana. Bijnaam 'de Sfinx'.]

24 augustus 1945
Bespreking met minister oa over ZKH [prins Bernhard].
Minister had slechte beurt gemaakt bij HM omdat hij ZKH externe functie wou geven. Is zij
bang voor zijn persoonlijke leven als hij te veel in het buitenland zit?
19 januari 1946
Het beving me weer door de gedachten of ik naar aanleiding van de petitie niet eens naar de
prins moet schrijven. Temeer omdat natuurlijk tegen mij gekuipt wordt bij het vorstenhuis, nu
ik met de KVP mee doe. Ik zou ook HM wel eens willen inlichten. Maar ik doe het maar niet.
Zakelijk zou het goed zijn. Maar ik wil weerstand bieden aan den innerlijken drang die ik bij
zoovelen zie om bij het vorstenhuis in een goed blaadje te staan. Als ik het deed was het niet
geheel onbaatzuchtig, dus dan maar op mij schelden.
[Petitie in verband met de deelname van De Quay aan de Nederlandse Unie]
17 mei 1947
Gesprek met mevrouw Verbrugge en prins [tijdens gala-avond voor het Prins Bernhardfonds
in Eindhoven] het meest interessant. De eerste ligt er uit bij HM
Ze vond dat ik meer in de buurt moest komen
Ze is nu bij de prinses [Juliana].
De prins over de luchtmacht
Toch liggen we elkaar. We zien elkaar in de oogen.
Bedriegt hij?
De prinses is lief. Verlegen en dik.
8 september 1947
Jeannette Geldens op bezoek in Den Bosch. Ze viel me vreselijk aan omdat ik te weinig
contact, omdat ik geen vlag op mijn auto rijd. Verkapte hoogmoed vond zij.
[De Quay was intussen commissaris van de Koningin in Noord-Brabant geworden en woonde
in het gouvernementspaleis (nu Noordbrabants Museum) in Den Bosch]
[Jeannette Geldens, inspectrice van de kinderpolitie, weigerde joden naar Vught te brengen.
Zat vier maanden gevangen en was illegaal werkster. Zus van een plantenkweker uit Den
Dungen. Werd particulier secretaresse van koningin/prinses Wilhemina en werd in Den Haag
de moeder van de katholieke ministers genoemd. Geldens was een huisvriendin van de familie
De Quay. Zij werd op 24-6-1902 geboren.]
7 april 1948
Jeanette Geldens op bezoek. Ze vertelde weer aardig en veel, bijzonder begaafd, handig,
fijngevoelig, vele onderwerpen, onder andere wat moet de koningin [Wilhelmina] later doen?
Heel moeilijk!
16 juli 1948
Veel met Quarles van Ufford gepraat over Prins en Prinses
[Jhr.Mr. C.G.C. Quarles van Ufford was commissaris van de Koningin in Gelderland, van 1
januari 1946 tot 1 januari 1957.]

6 september 1948
De dag van de kroning
Koningin Juliana heeft het hart wel veroverd. Arme Bernhard! Maar je deed het toch goed.
God zegene het koningspaar.
14 maart 1949
Jeanette Geldens
Weer van alles besproken, hoofdzaak de actie van een Mej. H (ofman) die aan
gebedsverhoring doet (oplichting) en kennelijk prinses Wilhelmina plus koningin op hol heeft
gebracht. Hoe komt toch dien invloed ??
Gen. Koot heeft aangebracht; gevaarlijk
Prins Bernhard blijft in Tirol, omdat hij in Nederland toch niets te doen krijgt……
[Henri Koot (1883-1959) was legerofficier en codespecialist. Hoofd van de Binnenlandse
Strijdkrachten en kennis van prins Bernhard.
Greet Hofmans (1894-1968) kende een sombere jeugd. Haar vader verdiende een magere kost
met uiteenlopende baantjes zoals bootwerker en sjouwerman, zodat het gezin van vier
kinderen het niet breed had. Terwijl haar broer en twee zusters de kans kregen een beroep te
leren, moest zij, als oudste, vroeg uit werken gaan. Greet werd dienstbode en vond later een
baan als looninschrijfster bij confectieatelier 'Atex', waar zij uiteindelijk op de
ontwerpafdeling terechtkwam. Toen de moeder in 1914 een dwarslaesie kreeg, was het een
vanzelfsprekende zaak dat de oudste dochter de huishouding op zich nam. Moeder Hofmans
bracht Greet belangstelling bij voor muziek en dichtkunst, maar ook voor de theosofie,
waaruit zij in haar ziekte geestelijke inspiratie putte.
Na de dood van haar moeder in 1929 en die van haar vader een jaar later klampte Greet
Hofmans zich steeds meer vast aan de theosofie om richting te geven aan haar door
tegenslagen getroffen leven. Een mislukte verloving en de vroege dood van haar
lievelingszuster, in 1936, deden haar - verlegen en afstandelijk als zij was - in zichzelf keren.
Tijdens de Duitse bezetting maakten haar idealistische instelling en haar machteloosheid ten
aanzien van de manier waarop de Duitsers de joden behandelden haar wanhopig. Hofmans
voelde zich geroepen de lijdende mens onvoorwaardelijk te helpen: zij was actief in de
voedselvoorziening en spande zich in voor onderduikers.
In deze mentale gesteldheid kreeg Greet Hofmans nog in de bezettingstijd contact met J.W.
Kaiser, die zich geheel had overgegeven aan het occulte en het paranormale en lezingen gaf
over zingevingsvraagstukken. Via hem kwam zij terecht in kringen van helderzienden en
spiritisten. Begin 1946 was haar aanleg voor het hogere zover ontwikkeld dat zij de stem
meende te horen van een 'Meester', die haar tot zijn werktuig wilde maken ter heling van de
lijdende mensheid. Deze meester was de kippenfokker M.J.J. Exler, de in 1939 overleden
homoseksuele vriend van Kaiser, een in kringen van het occultisme bekende figuur. Hofmans
stond geheel voor hem open, en al zijn boodschappen - hoe bizar ook - voerde zij uit. Kaiser
ging haar beschouwen als de geestelijke erfgenaam van Exler.
Via Kaiser kwam Greet Hofmans eind 1946 in aanraking met de redactie van het aan esoterie
gewijde blad Cosmisch Licht , gevestigd in villa 'Windekind' te Hattem. Hofmans ging in de
weekends geregeld op bezoek in de villa, waar ze als Exlers medium al snel het middelpunt
werd. De genodigden - onder wie nogal wat maatschappelijk gegoeden - geraakten in haar
ban, ondanks haar verwarde betogen. In de loop van 1947 gaf Hofmans haar baan bij 'Atex' op
en verhuisde ze van Amsterdam naar het Hattemse landgoed 'Molecaten'. Exler had hier tien
jaar van zijn leven doorgebracht als gast van W.J. baron van Heeckeren, telg uit een met de

koninklijke familie bevriend geslacht, die in januari 1950 particulier secretaris van koningin
Juliana zou worden. Door allerlei wonderbaarlijke tussenkomsten, die werden toegeschreven
aan haar magische krachten, had Hofmans de gunst van de Van Heeckerens verworven.
Op 'Molecaten' legde Greet Hofmans zich toe op het paranormale genezen, waarbij zij zich
aanvankelijk bleef beroepen op ingevingen van Exler. Echte resultaten boekte zij niet, maar
mensen met psychosomatische klachten voelden zich door haar rustgevende optreden al gauw
geholpen. In Hattem ging Hofmans gespreksgroepen organiseren, waarop vooral mensen uit
de gegoede stand afkwamen. Hofmans' activiteiten bleven niet tot Hattem beperkt. In korte
tijd verspreidde haar faam zich over het gehele land, zodat zij al reizend haar boodschappen
begon uit te dragen.
Begin 1948 kwamen die boodschappen plotseling niet meer van Exler, maar van Christus. Nu
zij had gebroken met de kippenfokker, werd het voor meer mensen gemakkelijker met Greet
Hofmans in contact te treden. Zo kreeg zij ook een entree bij de koninklijke familie, waar een
zekere belangstelling voor het paranormale en een hang naar het mystieke altijd al aanwezig
waren geweest. Waarschijnlijk geschiedde haar introductie door A.R.Z. graaf van Rechteren
Limpurg uit Dalfsen, die tot haar cliënten behoorde en een vertrouweling was van prins
Bernhard, tegenover wie hij hoog had opgegeven over de bijzondere krachten van de
gebedsgenezeres. Toen de ernstige oogafwijking van de in februari 1947 geboren prinses
Marijke niet door medisch ingrijpen te verhelpen bleek, kwam de gedachte op dat 'juffrouw
Hofmans' - zoals zij in kringen van haar bewonderaars heette - wellicht uitkomst kon bieden.
De informatie die zowel Bernhard als Juliana door middel van vrienden en bekenden over
haar had ingewonnen, viel positief uit, waarna eind 1948 de kennismaking van Greet
Hofmans met het koninklijk paar plaatsvond. Vanaf dat moment reisde zij geregeld op en neer
tussen Hattem en paleis Soestdijk, soms op het paleis of in de omgeving logerend.
Juliana kon het onmiddellijk goed met Greet Hofmans vinden. Sociaal en ethisch bevlogen als
zij was, kreeg de Koningin groot respect voor de in haar ogen bijzondere vrouw, die een
rotsvast vertrouwen in een betere wereld uitstraalde, mits de mensen maar in harmonie en
vrede met elkaar zouden omgaan. In Hofmans' optreden - onbaatzuchtig, eenvoudig en
dienstbaar aan de mensheid - meende zij veel van haar eigen idealen te herkennen. Het
contrast met de nogal losse levensstijl van Bernhard was scherp, en alleen daarom al belastte
haar aanwezigheid in Juliana's directe omgeving de verhoudingen aan het hof.
Naarmate vorderingen in de genezing van zijn dochter uitbleven, verontrustte het Bernhard
meer dat zijn echtgenote zich aan het hof bleef omgeven met personen die heilig in Hofmans
geloofden. Na anderhalf jaar wilde hij dat Juliana het contact met de gebedsgenezeres zou
verbreken. Ofschoon zij weigerde, wist de Prins wel te bereiken dat Hofmans geen onderdak
meer op Soestdijk kreeg. Op den duur zou haar invloed op de Koningin in de beleving van
Bernhard demonische vormen aannemen. Hofmans wees dan ook de Prins aan als degene die
de harmonie op Soestdijk verstoorde en droeg op haar manier bij tot verwijdering tussen de
echtelieden.
Toen het in 1951 minder goed ging met haar gezondheid, verhuisde Greet Hofmans van
Hattem naar Baarn, dichtbij Soestdijk dus. Zij nam haar intrek bij het met Juliana bevriende
echtpaar Mijnssen-s'Jacob te Baarn, in een speciaal voor haar bij hun huis geplaatste
salonwagen. Zo bleef zij tot groeiend ongenoegen van Bernhard een prominente verschijning
in Juliana's omgeving. In deze jaren van oplopende spanning tussen Oost en West zag de
Prins - een overtuigde NAVO-aanhanger - met lede ogen aan hoe gemakkelijk daar allerhande
pacifistische gedachten, zoals van de 'Derde Weg', ingang vonden. Hij moest niets hebben van
de conferenties die vanaf 1951 op het door prinses Wilhelmina beschikbaar gestelde jachtslot
Het Oude Loo bij Apeldoorn werden gehouden. Internationaal vooraanstaande sprekers
behandelden daar vanuit een religieus-filosofisch perspectief voor een select gezelschap
vraagstukken van vrede en gerechtigheid. Deze bijeenkomsten werden georganiseerd door

Kaiser, en behalve Juliana en haar moeder was ook Hofmans steeds van de partij. Bij haar
konden de deelnemers een consult krijgen.
Onder deze omstandigheden legden ingewijden die bekend waren met Greet Hofmans'
zweverig-pacifistisch wereldbeeld, nogal gemakkelijk een verband tussen haar aanwezigheid
en Derde-Wegachtige uitlatingen van Juliana in haar toespraken, onder meer tijdens het
staatsbezoek van het koninklijk paar aan de Verenigde Staten in 1952. Aldus werd Hofmans
de rol van souffleuse van de Koningin toegedicht. Aangezien de pers er - op een enkele krant
na - het zwijgen toe deed, vernam de buitenwacht nauwelijks iets over de tegenstellingen op
Soestdijk en over de eventuele invloed van Hofmans daarop. Intussen zette deze haar helende
werkzaamheden voort, onder andere vanuit een Amsterdamse dansschool aan de Overtoom,
waar ze regelmatig zitting hield. Overigens beperkte zij zich niet langer tot Nederland; in
1954 bracht zij bijna het gehele jaar in Venezuela door.
Intussen werd in kringen van bondgenoten met toenemende bezorgdheid gesproken over een
'pacifistische cel' aan het Nederlandse hof en zagen ministers zich bij herhaling voor
problemen gesteld bij het dragen van ministeriële verantwoordelijkheid voor Juliana's
handelingen. Het grote publiek kreeg echter pas in juni 1956 van Greet Hofmans' rol op
Soestdijk te horen. Dat gebeurde door middel van een artikel in het Duitse weekblad Der
Spiegel (13-6-1956), dat onder de sensationele kop 'Staatskrise; Die Gesundbeterin' Hofmans
voorstelde als een door goddelijke opdrachten geleide wonderdokteres, een Raspoetin, met
grote invloed op de staatszaken. Informant van het weekblad was Bernhard zelf, die
verwachtte dat publicatie vanzelf zou leiden tot de verwijdering van de voor zijn positie
lastige aanhang van Hofmans onder het paleispersoneel. De buitenlandse pers stortte zich
gretig op de affaire en deed het voorkomen alsof Nederland in een ernstige constitutionele
crisis verzeild was geraakt: Juliana zou al enige tijd echtscheiding overwegen - waar een kern
van waarheid in zat - wat onvermijdelijk tot haar abdicatie zou leiden.
In Nederland bleven de pers en ook het parlement terughoudend. Daardoor kon een door het
kabinet-Drees op 28 juni 1956 ingestelde commissie van drie wijze mannen, bestaande uit
L.J.M. Beel, P.S. Gerbrandy en jhr. A.W.L. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer, ten paleize
orde op zaken stellen zonder hinderlijk door de publiciteit te worden gevolgd. Bernhard kreeg
zijn zin. De Koningin zag af van echtscheiding, en de gebedsgenezeres moest het veld ruimen.
Tegelijkertijd werden de Hofmans toegewijden uit de hofhouding verwijderd, en met Juliana's
bezoeken aan de conferenties op Het Oude Loo was het gedaan.
Ook al had Greet Hofmans nu geen toegang meer tot de koninklijke familie, haar praktijk leed
er niet onder. Tot aan haar dood heeft zij bewonderaars in de hoogste kringen gekend, die zich
privé of op samenkomsten graag door haar lieten adviseren en hoog opgaven van haar
rustgevende uitstraling. De salonwagen in Baarn bleef de uitvalsbasis, totdat zij in 1964 met
de familie Mijnssen-s'Jacob naar Amsterdam verhuisde. Vier jaar later overleed ze daar aan
kanker.
Greet Hofmans heeft haar leven lang mensen aangetrokken en afgestoten. Sommigen zagen in
haar een charlatan, een intrigant, een gevaarlijke toverkol of op zijn gunstigst een
wereldvreemde figuur. Voor anderen was zij daarentegen de verpersoonlijking van het ideale
leven: sober, vreedzaam, onbaatzuchtig, gericht op de medemens. De gebeurtenissen op
Soestdijk in 1956 deden allerlei fantastische verhalen over en rond haar ontstaan. De
geheimzinnigheid waarmee men van officiële zijde de affaire is blijven omgeven, gaf volop
aanleiding tot speculaties. Hofmans' betekenis wordt mede daardoor verschillend
gewaardeerd. Tegenover het overgeleverde Raspoetinbeeld is later de opvatting komen te
staan dat de affaire van l956 in feite een dreigende echtscheiding van het koninklijk paar
betrof en dat de beroering rond de gebedsgenezeres dit moest maskeren.
Bron: J. Bosmans, 'Hofmans, Margaretha (1894-1968)', in Biografisch Woordenboek van
Nederland.

17 juni 1949
’s avonds Jeanette. Weer lang gepraat vooral over spiritistische seances van de prinses, mej.
H. en geloof van Koningin en Prins in deze zaak. Van alle kanten besproken. Eens zien of
men hieraan niets kan doen. Goed mens. Moeilijk voor haar…
30 juni 1949
Telegram van Prins om te bedanken voor mijn verjaardagwensen. Hij is toch ontvankelijk
voor een hartelijk woord.
8 juli 1949
Koperen feest van het koninklijk paar. De koningin is een gevoelige vrouw, dat kun je zo
goed aan haar gezicht zien.
14 juli 1949
KMA Breda. ZKH was er ook Niet gesproken; men dwarrelt om hem heen. Bang me op te
dringen; een beetje verlegen. De tijd komt wel weer.
[Officiële heropening van de Koninklijke Militaire Academie in Breda]
25 juli 1949
Jeanette Geldens kwam nog om 10.30 uur en we hebben zitten praten over de bekende
onderwerpen. Ik krijg wel de indruk dat H.M en ZKH soms te vrij zijn; bv hun gasten vragen
om te komen zwemmen. Dat gaat nu juist niet.
6 en 7 september 1949
[Bezoek van ZKH en HM aan Brabant]
De eerste dag had ik met de prins enkele nuttige gesprekken. Over enkele mensen waarover
hij mijn oordeel vroeg; over enkele zaken (oa zwemmen) waarover hij mijn mening vroeg en
die ik zonder franje gaf. Er bleek mij wel uit dat ik in zekere zin zijn vertrouwen heb. Hij is
soms wel afwezig. Soms doet hij ineens dingen die ondoordacht zijn, maar hij is toch helder
van verstand. Soms dacht ik: ik moest hem meer zien maar dan zou de invloed er ook afgaan.
Hij beschouwt mij door mijn studie als een psycholoog
16 februari 1950
Gehoord door de enquêtecommissie regeringsbeleid over inlichtingendienst en bezoek van 17
personen aan Londen. Op één punt moest ik zwijgen, en dus de schuld op me nemen, nl tav de
aanstelling van hr Gerretsen bij de BNS voor inlichtingenwerk, later overlapt door
benoeming Eindhoven. Ik moest hier de verantwoordelijkheid, die de prins wat voorbarig op
zich had genomen, dekken, Daarom juist heb ik de benoeming aanvaard. Ik mag critiek
krijgen, hij niet.
31 augustus 1950
Vanavond laat Jeanette Geldens
Lang gepraat. Zeer veel zorgen over de vreemde en gevaarlijke invloed van mej Hofman over
alle gedragingen van Wilhelmina en Koningin. Maakt tegenstelling met Prins. Gemeen
Hysterica, intrigante. O,o, ze is door God gezonden; in trance; Gen. Koot, theosophie- Wat
zal dat worden? Jeanette gaat morgen naar ’t Loo. Ze zal het eens flink zeggen. Moeilijke
taak, moedig mens. God zegene haar en bevordere het gezond inzicht bij de Koningin.

21 september 1950
Jeanette Geldens die vanmiddag naar Soestdijk gaat voor Koningin en prinses. Deze zijn
bezeten door idee van Gods zending. Mej. Hofman heel gevaarlijk! Bidden- Jeanette doet het
uitstekend. Gave zo te zijn.
26 september 1950
Jeanette Geldens kwam eten. Gepraat tot 1 uur. Jeanette doet het heel best bij Koningin. Het
is echt de goede geest tegen de duivel, mej, Hofman. In Soestdijk is een deel bedwelmd en uit
het lood geslagen.
8 november 1951
Bij prins in Soestdijk over Anjerfonds
29 juli 1951
Verder Jeanette Geldens en Bogaartz met moeilijk geval van die dwaze bijeenkomst op Loo,
alwaar HM met Mej Hofman seances geeft. Tactiek bepaald. Gaat verkeerd als er niets
gebeurd.
Vanavond Gabriel Smit + ega over zelfde zaak. Met zijn zessen toch wel veel gelachen.
[Pater M. Bogaartz, priester te Den Haag en Rotterdam. Gabriel Smit was katholiek dichter]
5 september 1951
Na Bakel terug naar Den Bosch. Het gesprek in de auto [met HM] verliep eerst niet erg vlot.
Laatste helft kwam de psychologie aan de orde, over bezoeken, kinderen enz. Koffiemaaltijd
bij ons aan huis. Het was erg gemoedelijk, vrolijk, spits.
[Op 5 september komt Juliana naar Brabant onder andere om in Bakel een sanatorium te
openen.]
4 maart 1952
Met de winnaars van de Anjerloterij in Soestdijk. Het was een charmante ontvangst. Hij
[Bernhard] doet dat erg aardig en vriendelijk
16 juli 1952
[Bezoek van het koninklijk paar aan Breda. Geen opmerkingen van De Quay over verhouding
ZKH-HM en Hofmans]
17 februari 1953
Nationale raad welzijn. Vond Prins wel vermoeid.
11 december 1953
Den Haag. Nationale raad welzijn. Sprak hem over Garda; schoot in de roos?
7 juli 1954
[Bezoek koninklijk paar aan de Klokkenberg in Breda. Niets over de problemen aan het hof]
Zomer 1954
[Allerlei vergaderingen en toespraken waarbij Bernhard betrokken was en die te maken
hebben met welzijn militairen en reserveofficieren. De prins doet het volgens De Quay overal
goed.]

17 september 1955
Jeanette was hier. Ze sprak heel de avond over de problemen rond het hof. Ze was in grote
zorg. Het was er ook soms een zeer trieste toestand en in de verhouding tussen koningin, prins
en prinsessen, waarbij de grootste schuld bij de eerste en in de stemming tav de katholieken.
Maar Jeanette zal haar wonderlijke taak er zeker goed vervullen, ook ten aanzien van de
prinses die ook erg vreemd kan zijn, Goed dat de buitenwereld zo weinig weet.
4 oktober 1955
[Bezoek prins aan ontwikkelingsgebied West-Brabant. Geen woord over affaire-Hofmans].
9 februari 1957
Vanmiddag hr en mevr. Roell, broer van Bienebeth. Thans tijdelijk secretaris van HM. Hij
kent Jeanette zeer goed en is excellent in het samenbrengen van HM en ZKH, beter gezegd in
het afbrengen van HM van de vreemde Hofmangroep. Hopelijk zal hij slagen. Hij doet het in
elk geval met zuivere intentie.
17 mei 1957
H.M. en ZKH op bezoek bij Philips. Verhouding leek me goed. Goddank. Ze deden het in elk
geval keurig, geestig, vlot. Zo is het goed. Veel mensen.
13 juni 1957
Prins B. brengt werkbezoek aan Brabant. Een zeer goed bezoek. De prins is dan open,
intelligent en hartelijk.
28 juni 1959
Verjaardag van ZKH op Soestdijk.
[De Quay werd in mei 1959 premier van Nederland.]
4 september 1959
Vanmiddag nog Jan van den Brink over geval Prins Bernhard als com[missaris] van
Steenkolen Handels Verenging. Prins had niet gezegd dat hij zou bedanken. Van den Brink
had hem destijds ontraden om commissaris te worden.
[Dr. J.R.M. van den Brink, jongste minister uit de parlementaire geschiedenis (na 1815). Was op zijn dertigste al
hoogleraar in Tilburg en Eerste-Kamerlid voor de KVP. Had als minister van Economische Zaken tussen 1948
en 1952 een belangrijk aandeel in de economische wederopbouw van ons land. Legde in Industrialisatienota's
zijn plannen vast voor de modernisering van de Nederlandse industrie, die de motor werd van de welvaartsstaat.
Werd daarbij overigens begunstigd door de Marshall-hulp. Stapte in 1952 over naar het bankwezen en wees
nadien herhaalde verzoeken om minister of formateur te worden af.]
10 september 1959
Vanmiddag van de Goes van Naters- Europaman. Hij kwam over de Prins en over Krupp.
Was van ZKH ook onverstandig. Zat Van de Mandele erachter?
[Krupp is het Duitse industrieconglomeraat dat rond 1959 geen last meer had van het
oorlogsverleden en internationaal ging uitbreiden. Van de Mandele was een gekend
Rotterdams bankier. De nog steeds levende jonkheer dr. M. van der Goes van Naters (1900- )
was de 'Rode advocaat' uit Nijmegen. Voor de oorlog justitie-woordvoerder van de SDAP en al snel
vooraanstaand fractielid. Volgde in 1945 Drees op als fractievoorzitter en leidde in 1946 ook de eerste PvdAfractie.
Opereerde in die functie nogal al eens solistisch. Kwam in 1951 in conflict met zijn partij over het beleid
ten aanzien van Nieuw-Guinea en moest toen opstappen als fractievoorzitter. Pleitbezorger van Europese

integratie, zorg voor het milieu en ontwikkelingssamenwerking. Was actief in het EGKS-parlement en het
Europees Parlement. Kleurrijke, wat geaffecteerd sprekende, rebelse figuur in sociaal-democratische kring.]
22 oktober 1959
Bezoek bij HM van 11 tot 1.15 uur Ze was erg aardig en vol vertrouwen Sprak onder andere
over haar financiële positie. Vanmiddag Van de Hoeven over ZKH- Krupp- over artikel in
Pro Priacures over prinses Beatrix.
[Van de Hoeven was particulier secretaris van prins Bernhard. Pro Priacures is een
Amsterdams studentenblad.]
26 oktober 1959
Vanavond bij Beel geweest. Oa. over Zaken van HM en ZKH. Over laatste enige
ongerustheid.
17 november 1959
Vamiddag naar Soestdijk voor gesprek met ZKH over allerlei zaken vooral over plannen in
Brazilie, Peru via Heidemij en Delta[plan]-deskundige. Zullen zien!
30 november 1959
Vanmorgen bij Korthals plus Maris en Gieben. Mij bleek wel hoe de Heidemij een vreemde
rol speelt in het Zuid-Amerikaanse plan waarvoor prins Bernhard werd geïnteresseerd
[Drs. H.A. Korthals Altes was vice-premier en minister van Verkeer en Waterstaat in het
kabinet De Quay; Maris was generaal-majoor bij de landmacht; mr A. Gieben was secretarisgeneraal
ministerie van Verkeer en Waterstaat, van 1 mei 1957 tot 1 februari 1963]
1 februari 1960
Vanmorgen gesprek met HM en ZKH over financiële positie van koninklijk huis Daar moeten
we iets aan doen. Prins vroeg ‘sliding scale’ Lijkt me wettelijk moeilijk. Goed voorbereiden.
Bespreken met Beel.
24 maart 1960
Vanmiddag algemene verdedigingsraad Nieuw Guinea. ZKH maakte wat jongensachtige
indruk, foute vragen. Luns gaf antwoord. Goed, wel erg zelfingenomen.
4 mei 1960
… Daarna op Huis ten Bosch gesprek met ZKH en Visser over Nieuw Guinea. Luchtmacht,
zijn brief aan Visser enz. Zeer goede sfeer. Groot respect voor beiden, Uitstekend opgelost.
Lang gepraat over Luns. Hij ziet Nieuw Guinea mi verkeerd.
[Ir. S.H. Visser was VVD-minister van Defensie]
5 mei 1961
Ministerraad. Verslag van mijn gesprek met Rijkens en mijn telefoon met ZKH over
mededeling van hr. Walter (Stevenson) inzake Nieuw Guinea. Mededeling Rijkens ontlokte
veel kritiek. Waar bemoeit Scholtens (Shell) zich mee. Gaat tegen regeringspolitiek in.
Houding prins werd gewaardeerd. Tevens over defensieuitgaven na eind van Amerikaanse
hulp. Klompé ontpopte zich als halve pacifiste.

[De industrieel Paul Rijkens heeft zich na 1952 ook beijverd om de relatie tussen Indonesië en
Nederland te verbeteren, die door het Nieuw-Guinea-vraagstuk grondig bedorven dreigde te
worden; Marga Klompé was iIn 1956 de eerste vrouwelijke minister van ons land.
Doortastend politiek zwaargewicht in de KVP.]
18 mei 1961
Na afloop gesprek met Oostenrijkse president en vooral met ZKH zeer vertrouwelijk; twee
zaken en civiele lijst van HM en bericht dat Burger met vooraanstaande KVP’ers over
schaduw-kabinet onderhandelt. … ZKH was zeer aardig.
19 juni 1961
Rijkens over de publicatie van Oltmans. Tot nu toe vallen mij de reacties in de pers nogal
mee. Oppassen.
[Willem Oltmans heeft als journalist een aantal geruchtmakende artikelen over Nieuw-Guinea
geschreven]
6 mei 1962
..Naar Soestdijk voor gesprek met ZKH over een campagne tegen het communisme door het
westen bewuster te maken van wat ze hebben
15 mei1962
Om 5 uur Van ‘t Sant die me kwam spreken over een boek van Alden Hatch over de prins
waar een hoofdstuk in komt over Hofmans periode. De koningin is er woedend over. Ik zal
erin betrokken worden. Moeilijk karweitje. Wachten op bezoek Van de Hoeven. Hopen dat er
weer geen nieuw conflict uit voortkomt. Opletten -wat een narigheid toch.
17 mei1962
Vanmiddag van de Hoeven over boek van Alden Hatch Hij zal de prins in kennis stellen van
de stappen van boekhandelaar en uitgever (Becht) bij dr. Lammers – en deze bij mij. Ik zou er
met de prins over willen praten Wacht nu het gesprek Van de Hoeven-ZKH af.
[G.J Lammers was directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst. Mr. J. van der Hoeven,
particulier secretaris van de koningin]
25 mei 1962
Om tien uur gesprek met Beel en Becht (uitgever) over boek Prins. Accoord met één hoofdstuk
over periode Hofmans. Tekst sterk veranderd. Prins telefonisch ingelicht.
[Memorandum van dr. G. Lamers, directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst van 11-5-1962
aan min-president De Quay.
In aansluiting op ons gesprek van hedenmorgen geef ik hieronder de feitelijke gang van
zaken weer.
Zoals ik u mededeelde heb ik een telefoontje ontvangen van de heer Nijhuis van de directie
Voorlichting Buitenland; deze deelde mij mede dat hij bezoek ontvangen had van de

oekhandelaar Koens, die mede sprak namens de uitgever Becht. Dhr. Koens deelde hem
mede dat er binnenkort een biografie over de prins zou verschijnen van de hand van de heer
Alden Hatch, een bekend Amerikaans biograaf. De tekst van dit boek zou zijn goedgekeurd
door de Prins. Het boek zou tegelijkertijd in drie talen verschijnen. Dhr Nijhuis kreeg de
indruk dat er met dit boek iets aan de hand was. Er zou een hoofdstuk in voorkomen over de
zaak Hofman en dhr Nijhuis meende dat de heer Koens en de uitgever er niet helemaal gerust
over waren of een dergelijk hoofdstuk wel de instemming van de regering zou hebben. Indien
zij op dit boek een bestelling van de overheid zouden kunnen krijgen, zou zijn onzekerheid
worden weggenomen.
De heer Nijhuis heeft daarop aan dhr Koens gezegd dat indien deze zich hieromtrent
vergewissen wil, het adres daarvoor dr Lammers directeur RVD was. Indien hij slechts een
aantal exemplaren zou willen afzetten, zou hij daarover een brief aan buitenlandse zaken
moeten schrijven. Geen van de twee is tot nu toe gebeurd.
Daar ik zoals ik u vanmorgen mededeelde op de hoogte was van het feit dat dit hoofstuk in de
biografie zou voorkomenheb ik gemeend u van dit gesprek op buitenlandse zaken op de
hoogte te stellen. Van dhr van der Hoeven vernam ik dat omtrent dit punt ook reeds op
Soestdijk besprekingen gaande zijn.
Ik heb dhr Van der Hoeven op de hoogte gesteld van het feit dat ik u heb ingelicht. Deze zal
zich nader met u in verbinding stellen.]
7 juni1962
Van Raalte kwam informeren naar de door ZKH gevoerde gesprekken over n guinea met
president Kennedy, Robert Kennedy en Dean Rusk. Geruchten!
[Ernst van Raalte. journalist en staatsrechtsgeleerde, 1892 -1975]
28 juni1962
De prins kwam me bezoeken. Strikt vertrouwelijk! Luns heeft de artikelen van Lunshof
praktisch gedicteerd Daar zie je het, wat ik vermoedde- Lelijk. Prins vroeg me verder van
regeringswege te verklaren dat een bezoek van hem aan Nieuw-Guinea door de regering
ongewenst werd geacht. Best uitlokken van een vraag via kamerlid.
[Hendrik Lunshof was journalist bij De Telegraaf]
8 juli1962
Diner met HM en ZKH en prinses Beatrix. Intiem. Tevoren een gesprek tussen ZKH en mij.
Vond een goede oplossinng inzake de prins als inspecteur-generaal en diens bezoek aan
Nieuw-Guinea hetgeen politiek onmogelijk. Vol vertrouwen
6 februari 1963
De heer Braam Hoekstra, secretaris van ZKH, op bezoek om te spreken over de film die men
over het boek van de prins wil maken en waar de koningin en de prins eigenlijk tegen zijn.
Van RVD zijde kunnen we de zaak wel dwarszitten beter als de prins eerst tegen de cineast
zegt dat hij een niet-doorgaan erg op prijs zou stellen.
8 april 1963
Naar kardinaal Alfrink om te praten over zeer vertrouwelijke vraag van ZKH over huwelijk
prinses met RK. Kardinaal eventueel bereid naar Rome te gaan

22 mei 1963
Vanavond gesprek met Piet de Jong naar aanleiding van hoogst onverstandige brief van ZKH
–inconstitutioneel- De prins is echt onverstandig in die zaken. Moet hem aanspreken en
duidelijk. Eerst morgen gesprek met beide staatssecretarissen.
23 mei 1963
Ik had gesprek met Calmeijer en de Jong over de brief van ZKH. Beiden verbaasd. Daarna
met Lou Einthoven over generaal De Boer. Zal hem vragen stellen en contact opnemen met
lieden van O.
Veel gestudeerd in de stukken van Romme. Telefoon met ZKH hem gewezen op het inconstitutionele
van zijn brief en hem beloofd (voorgesteld) deze maar te verscheuren. ’t Was
een dreigement aan adres van informateur.
[Calmeijer en De Jong waren beiden staatssecretaris van Defensie. Lou Einthoven was
directeur van de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Romme probeerde in die dagen een nieuw
kabinet te formeren, waarvan niet De Quay maar Marijnen premier werd.
3 juli 1963
Vanmiddag telefoon van HM die informeerde naar het standpunt van het rapport van prof De
Wolf. HM wilde stilletjes waarschuwen (met ZKH op de achtergrond) voor te lage defensieuitgaven.
Was duidelijk!
[Prof. De Wolf was directeur van het Centraal Planbureau dat gegevens aandroeg ten behoeve
van de formatie.]
7 oktober 1964
Naar Schiphol waar onderhoud met directie (3) KLM o.a. over DC9. Een telefoon van ZKH
die tegen is. Ook over stewardessen
[ De Quay is dan geen premier meer, maar bekleedt een groot aantal functies in het
bedrijfsleven en bij maatschappelijke organisatie]
8 oktober 1964
Lange KLM-vergadering na tevoren een gesprek met staatssecretaris Keijzer plus Albarda en
Besançon. Deze is zeer tegen bestelling van DC-9. Vergadering duurde lang wegens ‘stijging
kosten’ en wegens DC-9. Prins wordt vanavond nog benaderd.
[Albarda en Besançon waren beiden directielid van KLM]
31 december1964
Telefoon van ZKH over Volk en Vrede.
7 januari 1965
Met de trein naar Den haag waar afgehaald door Marijnen die me tijdens de lunch vertelde
van prinses Margriet met jongen van Vollenhoven. En alle complicaties daaromheen. Ik vond
dat hij de zaak scherp en duidelijk stelde. Was het met hem eens. Niet tegengaan. Prins en
H.M. overtuigen, van Margriet vragen, eisen dat ze de eerste tijd verstandig is. De oplossing
zou zijn verloving van Beatrix. Toch tekent zich het einde van het koningschap af. Men ziet de
gevolgen van de opvoeding. Beatrix wil koningin worden. Veel dramatische kanten. Jammer,
dat Marijnen geen vaderlijke stijl heeft.

[Mr V. Marijnen KVP-minister, minister-president en bestuurder. Was afkomstig uit de
katholieke werkgeversorganisatie. Werd minister van Landbouw onder De Quay en in 1963
vrij verrassend minister-president. Zijn kabinet kreeg te maken met de kwestie-Irene en
struikelde al na anderhalf jaar na een intern conflict over de omroepkwestie. Hij werd daarna
voorzitter van de Rijnmondraad en burgemeester van 's-Gravenhage. Aimabele persoon, maar
niet zo krachtig als minister-president.]
29 juni 1965
Verloving van Beatrix wordt aangekondigd
Claus van Amsberg maakt een uitstekende indruk. God geve hen veel geluk en het behoud van
het koningshuis
4 december1965
Telefoon van de prins over artikel in Panorama, betreffende het verleden van Claus van
Amsberg –Schande- Het is uitvoering geven aan de chantagemethode. Hij moet er uit. Bij dr.
Lammers geinformeerd. Tevoren had hr. Brandt van de Telegraaf gebeld. Ik weer met Lucas.
Vanavond om 11.15 kreeg ik van Lucas bericht dat het nummer uit de circulatie wordt
genomen en dat Hr. Vermeulen wordt geschorst voor een week. Hij zal op verzoek van Lucas
waarschijnlijk mogen aanblijven, Vrijdag conferentie met Vermeulen, waar ik bij zal komen.
Ik ben blij dat Lucas flink is opgetreden. Het zal wel herrie geven…
[Vermeulen was hoofdredacteur van Panorama. ]
5 december 1965
De prins telefonisch ingelicht over de Panorama-kwestie en het uit de circulatie nemen. Hij
was erkentelijk, zal niet zeggen dat wij er over gesproken hebben. Hij was blij dat de
Regering het niet heeft gedaan maar een particuliere maatschappij
12 januari 1971
Vanavond lang gesprek met Van Vollenhoven over zijn toekomst. Beschouwing over de
verhoudingen in de koninklijke familie zijn interessant. Beatrix en Claus gaan hun eigen weg.
Daar spanning met HM en ZKH.
14 januari 1971
Toen naar Huis ten Bosch als gast van prins Bernhard tesaam met Loudon, Sydney van de
Bergh (te laat) P. van Vollenhoven en Vernède. Het ging over P. v. V’s toekomst. Beel was
verhinderd. Ik stelde voor een business school. Loudon pleitte voor Fontainebleau. Het ging
lang over de CKH. [Niftra] Ik was tegen ‘nu’. Wachten tot de reorganisatie er door was.
Gesprek niet geheel bevredigend
[S.J. van de Bergh was Industrieel en liberaal politicus. Topman van het Unilever-concern uit
een bekend ondernemersgeslacht. Speelde in de oorlogsjaren een belangrijke rol bij de
bevoorrading en toekomstige uitrusting van het leger. Werd vanwege zijn organisatorische
talenten in 1959 minister van Defensie onder De Quay. Speelde ook een voorname rol als
handelsbevorderaar. Lange tijd penningmeester en financier van de VVD. Man van de wereld,
die zich gemakkelijk in internationale kringen wist te bewegen. Vriend van prins Bernhard.
Jhr A. Loudon was topman uit het bedrijfsleven die na zijn pensionering Eerste-Kamerlid
werd. Was lange tijd bestuurder van het Akzo-concern en daarvan 12 jaar voorzitter van de
raad van bestuur. Bekleedde diverse belangrijke commissariaten en was bestuurder van het
VNO. Als Eerste-Kamerlid een gewaardeerd woordvoerder economische zaken en milieu.
E. Vernede was secretaris van Prins Bernhard.

16 januari 1971
…Ging toch op eigen verzoek naar Soestdijk voor gesprek met ZKH omdat ik niet tevree was
over gesprek van donderdag. Nu zeer goed, openhartig en vertrouwelijk. We waren het nu
100% eens. P. van Vollenhoven moet naar Fontainebleau. Inmiddels bij Heidemij blijven en
zich oefenen in talen –Frans en Engels. Nu nu naar CKH wel later naar Niftra. Prins vertelde
veel over koning van Griekenland, oordeel over P. de Jong, Udink, Sydney van de Bergh en
heel bijzonder over zijn dochters, Beatrix en Claus. Zeer leerzaam en zeer vertrouwelijk. Ten
slotte ook over zijn vroeger commissariaat bij SHV en zijn geldelijk verlies. Toch eerlijk. - Ik
zegde toe voor P.v.V. altijd klaar te staan. Natuurlijk, hij is de zwakste.
[In Fontainbleau was een internationale business-school gevestigd.
Drs. B.J. Udink, Econoom die op 3 april 1967 op zijn autoradio toevallig hoorde dat hij
minister voor Ontwikkelingssamenwerking zou worden in het kabinet-De Jong, hoewel hij De
Jong nog nooit had ontmoet. Minister van Volkshuisvesting in het kabinet-Biesheuvel I en II.
Speelde na zijn ministerschap een belangrijke rol bij de ondergang van het OGEM-concern.]
23 februari 1971
Lang gesprek met P. van Vollenhoven.
We kwamen in aansluiting met het onderhoud met Kraijenhoff tot de conclusie dat het nuttig
is
1 e Niet naar CKH beter eventueel naar Niftra of internationale Kamer van Koophandel
2 e tevoren enige tijd bv half jaar achtereenvolgens naar AKZO, KLM, Pierson, enz
3 e Dan een korte cursus in Fontainebleau.
Vragen aan prins Bernhard om daarvoor nog een korte bijeenkomst met Beel, Kraijenhoff,
Fockema Andreae en mij
[G.Kraijenhoff was topman bij Akzo. W.H. Fockema Andreas was directeur bank Mees en
Hope te Rotterdam van 1950 tot 1971]
30 maart1971
Om 11.15 met Gruup Kraijenhoff naar Huis ten Bosch voor gesprek over P v. V. Waarbij
ZKH, PvV, Kraijenhoff, Beel, Vernède en Van de Hoeven.
PvV naar een Bank, Akzo, KLM. Gesprek wat losjes tevoren. PvV blijft een moeilijk geval. Hij
is zelfingenomen.
27 maart1972
Vanmiddag bezoek van Beel en Pieter van Vollenhoven. Het was nuttig. De gedachten gingen
nu in de richting van Rode Kruis of rampencomité. Hij wil de prinses [Margriet] haar plaats
als lid van het koninklijk huis in onze samenleving doen innemen. Het gaat wel in tegen Claus
en Beatrix die geen concurrentie willen. Daarom geen buitenland. Spraken ook over toekomst
van koningshuis; over republiek. Niet te veel raadgevers.
Wat tussendoor bij AKZO en KLM - Komen nog eens samen. Goede stemming. Beel en P.v.V.
kwamen juist van de geboorteaangifte.
14 maart1972
Opletten! Prins Bernhard wil waarschijnlijk een vriendje. Schröder of Generaal Wolf.
[Betreft nieuwe plaats-vervangend president-directeur bij KLM. Martin Schroder is later
oprichter van Martinair.]

4 april 1972
Toen naar Den Haag alwaar gegeten met Zijlstra, de Pous, de Jong en Stijkel. Gesproken
over de linkse contacten en Beatrix –via de Houben-clan.
[Jelle Zijlstra was een bekwame en gezagvolle econoom van ARP-huize. Hoewel hij zichzelf
niet als politicus beschouwde, was hij tweemaal lijsttrekker van de ARP. Werd als premier
van interim-kabinet een populair politicus, mede door een oudejaarsconference van Wim Kan.
Nadien president van De Nederlandsche Bank.
Drs J. de Pous Bekwame, hardwerkende minister van Economische Zaken, die zeer ingesteld
was op het bereiken van concensus. Als minister van Economische Zaken mede
verantwoordelijk voor het invoeren van de vrije loonpolitiek. Na zijn ministerschap was hij
ruim 20 jaar voorzitter van de SER. Bleef invloedrijk door vele functies in het bedrijfsleven.
G. Stijkel was directeur-generaal van Euratom toen hij in 1959 staatssecretaris werd van
Verkeer en Waterstaat Was daarna werkzaam in het bedrijfsleven en enige jaren de voorman
van de Amsterdamse Kamer van Koophandel.
Met de ‘Houben-clan’ wordt de familie Houben bedoeld waarvan Frank Houben, tot vorig
jaar commissaris van de Koningin in Noord-Brabant nog steeds een innige relatie heeft met
het koningshuis. Hij speelde onder meer een grote rol bij de inburgering van Máxima]
29 juni 1973
Vlag en wimpel voor Prins Bernhard – om 10 uur bezoek van Pieter van Vollenhoven. Hij had
kans directeur te worden van een stichting die 5-jarige auto’s moet keuren. Bestuur onder
leiding van heer Den Toom. Hij kan tonen wat hij waard is. Het idee kwam van J. de Pous.
Heb het sterk gesteund.
[W. den Toom was een luchtmachtofficier, die staatssecretaris van Defensie in kabinet-
Marijnen en minister in kabinet-De Jong was.]
16 januari 1974
Vanmorgen Pieter van Vollenhoven van 9.45 uur tot 12.45. Hij vertelde mij dat dankzij de
medewerking van minister Westerterp de zaak betreffende de stichting Veiligheidskeuring
Automobielen voor elkaar was. Hij wordt daar directeur. Den Toom voorzitter van het
bestuur. Pieter van Vollenhoven, directeur. De volgende week wordt een en ander
gepubliceerd. Er was tegenwerking geweest van de heer Blankert (ANWB) en ook wel van
Beatrix en Claus. Pieter van Vollenhoven vroeg mij hem te steunen bij zijn poging contact te
krijgen met KLM en DAF
27 februari 1974
Diner op ‘t Loo bij Margriet van Pieter van V. met KLM-mensen. Het was een heel gezellige
sfeer, vooral omdat ze er een carnavalssfeer van hadden gemaakt, door op de borden een
boerenpet en rode boerendas te leggen. We deden dan ook wat zot. Ook goede gesprekken.
28 februari 1974
Gesprek op de SER met Jan de Pous onder andere over de toekomst van P. van V. Het zal
moeten werken, er bovenop moeten zitten
22 april 1974

Sprak met Martien van Doorn ….ten slotte over P. van V. en de Stichting Autokeuring.
[Martien van Doorn was directeur van DAF, De Quay was er commissaris]
3 mei 1974
[De Quay brengt met Pieter van Vollenhoven en prinses Margriet een meerdaags bezoek aan
Toronto, Canada.]
Veel gedacht over Pieter van Vollenhoven. Ik maak me er ongerust over Moet ik hem eens
hard te waarheid zeggen. Of een ander? Zal het helpen? Hij wil van alles snoepen en
verwaarloost zijn hoofdfunctie. Probleem. Zorg. Ik moet de tijd nemen om te bidden.
4 mei 1974
….Ik maak me meer en meer zorgen over Pieter van Vollenhoven. Hij gedraagt zich als de
betweter en hij wil zich met van alles bemoeien. Ik voel me ergens verplicht hem dit alles eens
goed te zeggen. Niet nu! ….
5 mei 1974
Op de heenweg had ik een ingrijpend gesprek met Pieter van Vollenhoven. Ik zei hem dat ik
zorg had over zijn nieuwe functie, omdat hij m.i. te veel er bij deed. Toen ik hem vertelde dat
hij soms lange gesprekken had met hooggeplaatsten en dat die het toelieten vanwege zijn
positie (man van de prinses) was het een schot in de roos dat zeer hard aankwam. Ik heb geen
naam genoemd, afschoon hij er op aandrong, Ik zei het ter wille van hem, niet voor mijn
plezier. Teruglopend kwam hij er weer op terug. Het was hard aangekomen, We zullen er nog
wel eens over praten, evt in aanwezigheid van de prinses.
…..Dat half uur had ik een intens gesprek met haar. Het raakte het eerste onderwerp. Bij
terugkeer zal ik erop door moeten gaan.
27 mei1974
Telefoon met Pieter van Vollenhoven. Ik belde hem op; hij had kennelijk geen zin om het
gesprek voort te zetten. Zijn opmerking ‘als u maar geen onaangename dingen zegt’ waren
karakteristiek.
5 juni 1974
Een bezoek van 2,5 uur met P.v.V. over zijn werk, het gerucht over de trage gang van zaken
in zijn directoraat enz, enz. Hij wordt m.i door de heer Blankert wel lelijk tegengewerkt. Ik zal
eens gaan praten met Den Toom.
[Hans Blankert was directeur van de ANWB]
13 juni 1974
Vanmiddag naar Den Toom. Zei dat PvV hard werkt aan zijn opdracht. Blankert werkt tegen,
niet fair. Pieter van V. doet soms nog onervaren dingen. Hij wil gaarne in de publiciteit en
dat is fout. Hij luistert naar Den Toom die hem met talent begeleidt. Ik zal PvV gaan
verdedigen wat zijn werk betreft en zijn fouten aan hem zeggen.
28 september 1974
Ik had een goed, intensief gesprek, eerst met prinses Margriet alleen, daarna met haar en
Pieter van Vollenhoven over zijn toekomst bij auokeuring. Mij bleek hoe hard mijn klap was
aangekomen aan het einde van onze Toronto-reis

4 maart 1975
Gesprek met Van Vollenhoven op het paleis Lange Voorhout Het ging over zijn werkkring, Hij
moet een jaar wat anders hebben. Dit ben ik met hem eens. Hij is duidelijk gegroeid in dit
laatste jaar. Dit bleek vanavond ook de indruk van Jan de Pous te zijn.
7 februari 1976
Vanmorgen een telefoon van Willebrord Nieuwenhuis met de vraag of ik iets voor de TV in
Brandpunt wilde zeggen over de starfighter-afffaire. Ik heb hen gezegd dat niet meer te doen.
Piet de Jong trad wel in Brandpunt op. Hij deed het goed en verzette zich vooral tegen
beschuldigingen voor het bewijs er was. Hopelijk loopt alles goed af voor prins Bernhard.
Soms rijst er toch een twijfel in mijn hart, omdat enkele feiten aanleiding geven tot
verdenking. Maar dat mag geen reden zijn om nu al te beschuldigen of te insinueren. Maar
dat is de moderne journalistiek.
[Willebrord Nieuwenhuis was journalist bij de KRO.]
14 februari 1976
In de zaak van prins Bernhard wordt nu Van der Kamp genoemd. Hij is bemiddelaar geweest
bij de verkop van kasteel Warmelo via een advocaat in Liechtenstein, die ook iets met
Lockheed heeft te maken. Bernhard heeft ook rare vrienden…
[J.A. van de Kamp is directeur geweest bij KLM ]
20 februari 1976
Er is nu ook deining om ritmeester Van de Kamp, de oud-KLM-directeur, die kasteel
Warmelo van prins Bernhard kocht als tussenpersoon van deZwitserse International Credit
Bank, die inmiddels failliet is. Van de Kamp is blijkbaar directeur van het casino-plan in
Nederland. Wat is daar nu weer van waar?
27 februari 1976
Telefoon van prof. Donner, lid van de commissie van onderzoek van de prinsn Bernhard-
Lockheed. Hij vroeg mij of ‘de prins mij destijds had verteld, dat hem een vliegtuig was
aangeboden en dat hij dat toen op eigen inzicht had geweigerd”. Het was mij volkomen
onbekend. Ik weet er –herinner mij er- niets van. Ik kan ook niet reconstrueren hoe men aan
deze vraag komt. Blijkbaar zijn er gegevens over. Mijn geheugen is wel zwak, maar zoiets zou
ik mij toch wel herinneren.
28 februari 1976
Sprak met pater Van de Meer onder meer over prins Bernhard en de plicht om vragen te
beantwoorden.
[Dr. H. van de Meer SJ te Amsterdam]
2 maart 1976
Ik ging naar Den Haag. Eerst gesprek met Sim Visser op de Witte Societeit. Hij was bij de
commissie Donner geweest. Tevoren had hij een interview gegeven aan Rodenburg van de
Volkskrant. Deze had hem verteld over het leven en het verledeen van de Prins. Hij zou 3
vrouwen hebben (gehad?) en daarbij 2 dochters. De journalisten weten alles! Ze wachten op
het juiste moment van publicatie. Vermoedelijk tot het rapport van de commisssie Donner er
is. Men vermoedt dat ZKH geen geld van Lockheed of Meuser heeft ontvangen maar dat
Meuser geld uitkeerde aan de vrouwen van Bernhard enz. Als dat zo ligt ziet het er voor
Bernhard en het koningshuis en voor ‘het gezag’ slecht uit. Arme koningin-slechte wereld.

[Sim Visser was minister van Defensie onder premier De Quay. Meuser was de tussenpersoon
tussen Lockheed en prins Bernhard]
3 maart 1976
Vanmorgen heb ik Donner nog eens geschreven en daarin ook vermeld dat ik in november
1959 op Soestdijk een gesprek had met ZKH. Als onderwerp staat niet vermeld dat ik over een
vliegtuigaanbod iets hoorde. Ik herinner mij er ook niets meer van. Helaas is mijn geheugen
zwaar gesleten.
21 augustus 1976
Vanmidddag Herman en Annie van Roijen; erg aardig om mij te komen bezoeken. Goede
gesprekken over binnenlandsse en buitenlandse politiek; ook over prins Bernhard; we maken
ons beiden ongerust; zijn vrienden!!!
[Dr. J.H. van Roijen was diplomaat met grote staat van dienst, die in het kabinet-
Schermerhorn/Drees minister van Buitenlandse Zaken was. Speelde als onderhandelaar
zowel in de Indonesische kwestie als in de kwestie-Nieuw-Guinea een belangrijke rol.
Ambassadeur in Washington en Londen. Hoffelijke en voorkomende man, die diverse hoge
onderscheidingen verwierf.]
3 april 1977
Bezoek van Inzo en Nelleke Scholten. Goed en geanimeerd gesprek. Aardige mensen, moeilijk
om echt tot hen door te dringen. Toch veel gelachen ook. Hij vertelde o.a. dat ZKH toch wel
inziet dat hij in de Lockheed zaak verkeerd gehandeld heeft. Vooral in Amerika heeft men hem
zijn optreden zeer kwalijk genomen.
[ Mr. Y. Scholten was een uit de advocatuur afkomstige CHU-politicus. Bracht als
staatssecretaris van Kunsten (1959-1963) een Monumentenwet en een nieuwe Archiefwet tot
stand. Werd in 1963 minister van Justitie in het kabinet-Marijnen en zorgde voor een nieuwe
wettelijke regelingen voor de kansspelen en voor het toelaten. Verliet in 1965 de politiek,
maar trad in 1972 nog wel op als bemiddelaar na de val van het kabinet-Biesheuvel.]