Kennisnetwerken en ruimtelijke clustering - Rooilijn

Rooilijn
Jg. 41 / Nr. 6 / 2008
je welkom wordt geheten in deze stad. Die kant van
sjofel is vreselijk onaangenaam. De metro is smerig,
de openbare ruimte is zeer onverzorgd. Dit doen
andere steden veel beter, hebben veel meer aandacht
voor styling en detail. Aan ene kant laten we de ruimte
versloffen, veronachtzamen we de omgeving. Aan de
andere kant is elke centimeter hier aangeharkt, in de
zin dat achter alles een designstrategie zit. Daar komt
trouwens geen designer aan te pas. Iemand bedenkt
ergens dat er nog lampen moeten komen, of banken...
Maar hier wordt geen regie gevoerd over de openbare
ruimte. Neem de Nieuwmarkt, daar zit geen enkele lijn
in. Op het plein is alles van baksteen, en dan is er van
natuursteen een route ingemaakt, van die strepen. Om
er meer verdwijnpunten aan te brengen! Iemand heeft
daar eens van bovenaf op een kaart naar gekeken. Maar
als gebruiker van het plein voel je geen samenhang.
Er wordt veel te weinig vanuit het gebruik nagedacht.
Zo gaat het ook bij de Zuidas. Die is ontworpen en pas
op het allerlaatst zijn er wat kunstenaars bijgevraagd
die dan in de plint iets leuks mogen komen doen.
Architecten mogen hun statement doen, hun roem
hoogbouwen. Maar het zou ongelooflijk veel uitmaken
voor het uiteindelijke resultaat als men eens integraal
gaat nadenken over wat een sociale ruimte precies is
en die principes meenemen in de kern van het harde
proces. Niet denken in verfraaiing, nog wat kunst
neerleggen en de 1% regeling ook nog even meenemen.
Beleid zelf moet gezien worden als ontwerpen. En
betrek bij dat ruimtelijk ontwerpen meteen dan al
gedragswetenschappers en kunstenaars.
Soms gaat het wel goed, zoals het tijdelijke gebruik van
PostCS. Bij het project Postcode 1012 heb ik twijfels.
Daar wordt de creatieve industrie ook weer gebruikt
om bepaalde ruimtes iets op te leuken. Maar de vraag
waar ze nu hard tegenaan lopen, is hoe je sociale relaties
ontwerpt. Het is natuurlijk waanzin om te denken dat
er geen spanning zal ontstaan wanneer je tussen die
half-boven- en half-onderwereldcircuits een stel leuke
enthousiaste creatievelingen neerzet. Die voelen zich
ontheemd, roepen verontwaardigd: ‘Waarom zijn
mensen nu boos op mij? Ik heb toch een heel leuke jurk
“Creatieve inzet van software voor de inrichting van sociale ruimtes”
P. 449
ontworpen?’ Er is niemand die heeft nagedacht over tijd,
over hoe mensen met elkaar om moeten gaan. Dat is in
het algemeen niet aanwezig in de stadsplanning.
Het is essentieel om integraal na te denken over
wat een sociale ruimte is en deze principes moet
je meenemen in het ontwerp. Bij de ruimtelijke
ontwerpsector moeten gedragswetenschappers en ook
kunstenaars betrokken worden. Vraag je af wat goede
planningtools zijn en ontwerp hier software voor. Nu
wil Amsterdam meedoen aan de Olympische Steden.
Dat is een sociaal ontwerp vraagstuk en komt neer op
social designing. Nodig Waag Society maar uit om
hier over mee te denken. Wat ik zie is dat ambtelijke
diensten over elkaar heen buitelen, het is sterk intern
gericht en weinig vernieuwend.”
Waag Society doet projecten in de stadsdelen als
Zuidoost en de Westelijke Tuinsteden. Lukt het om hier
met cultuur en creativiteit iets te bereiken?
“Er zijn mooie, zinvolle initiatieven zoals Imagine IC
en Campus West. Je ziet zeker dat het impact heeft. De
overheid heeft de neiging veel initiatief bij zichzelf te
houden en laat weinig bij de initiatiefnemers zelf liggen.
Zo zie je ook allerlei marketingacties die door diverse
overheden en diensten op elkaar gestapeld worden. Er
is natuurlijk de campagne I amsterdam. Dat is tot daar
aan toe. Maar dit jaar is daar een ‘FreedesignDom’
campagne bij gekomen en de campagne ‘Celebrating
the Right Brain’. Overal posters, stickers, boekjes om
Amsterdam als creatieve stad te promoten, maar geen
inhoud. Ik zou er als Amsterdammer en als toerist geen
wijs uit worden. Je kunt beter de middelen gebruiken om
evenementen als PICNIC, Fashion Week en Streetlab
rechtsreeks bekend te maken. Die zijn bezield door
makers, en stralen passie en gedrevenheid uit die nodig
is om authentiek te kunnen zijn.”
Albertine van Diepen (a.m.l.vandiepen@uva.nl) is als universitair docent
verbonden aan de afdeling Geografie, Planologie en Internationale
Ontwikkelingsstudies van de Universiteit van Amsterdam. Clémentine Vooren
(clementine.vooren@gmail.com) is als politiek-bestuurlijk adviseur werkzaam bij
het Ministerie van VROM. Beide zijn redacteur van Rooilijn.