Kennisnetwerken en ruimtelijke clustering - Rooilijn

Rooilijn Jg. 41 / Nr. 6 / 2008 “Creatieve inzet van software voor de inrichting van sociale ruimtes”
gesprek. Dat gesprek kan een gewone conversatie zijn
maar vaak komen ook verhalen over vroeger naar
boven. Die gesprekken kunnen eenvoudig worden
opgenomen en naderhand door henzelf weer worden
teruggekeken of ontsloten voor andere mensen. Er
ontstaat een oral history. Inmiddels zijn er nu zeventig
verhalentafels in Nederland. Het blijkt dat het werken
met de verhalentafel goed helpt tegen depressies en
dementie. Ouderen voelen zich veel beter als ze aan
die tafel hebben gezeten. Het project is uitgegroeid tot
een therapeutisch instrument waarmee ouderen hun
eigen verleden activeren, zich waardevoller voelen en
zich meer betrokken voelen bij de samenleving.
We krijgen nu meer relaties met gedragswetenschappers.
Ik vind het jammer dat gedrags-
en menswetenschappen zich zo beperken
tot het observeren en analyseren en zich niet
richten op het ontwikkelen en maken. Bij de
Technische Universiteiten is het gebruikelijk om
onderzoek en ontwikkeling samen te laten gaan.
Technologische innovatie is een ontwerpdiscipline.
Gedragswetenschappers kunnen een essentiële rol
vervullen in dat ontwerpproces. En de kennis moet
je in de praktijk opdoen. Door te experimenteren.
Een voorbeeld dat hier op aansluit is het Amsterdam
Realtime project dat hoorde bij een tentoonstelling,
een aantal jaren terug in het Gemeentearchief, over
geografische kaarten van Amsterdam. We gaven een
aantal Amsterdammers een mobiele telefoon mee
met een GPS ontvanger, die ze gedurende een periode
op zak hadden. Op deze manier werden hun gangen
door de stad geregistreerd en ‘realtime’ gevisualiseerd
en aan het publiek tentoongesteld. Het interessante
fenomeen deed zich voor dat mensen hun gedrag
gingen aanpassen. Ze gingen routes lopen door de
stad die er ‘esthetischer’ uitzagen, gaven zichzelf
opdrachten zoals het ‘schrijven’ van de naam van hun
P. 447
zoon op bijzondere plekken in de stad. Dit effect is
zeer interessant om te analyseren. Het begint ermee
dat je dergelijke experimenten doet en je onderzoek
baseert op de praktijk die je mede schept. Een vervolg
is dat je doordenkt wat je met dit fenomeen kan doen,
bijvoorbeeld bij de inrichting van buurten.”
Hoe komen nieuwe toepassingen tot stand?
“De basis is een mix tussen technologie en creativiteit.
Je zou het artistic of creative research kunnen noemen.
Intuïtie is erg belangrijk. Er zit altijd een signatuur
van de makers in. Daarnaast staan we heel open
voor de mensen die naar ons toe komen met vragen,
luisteren goed naar hen. In de kern gaat het om een
sociaal ontwerpvraagstuk, waarbij technologie een
cruciale rol speelt. Momenteel loopt een project met
Forum (Instituut voor Multiculturele ontwikkeling)
over de overlast door jongeren. Daartoe zijn
mosquito’s bedacht, apparaten die een zodanig hoog
pitch geluid geven dat alleen jongeren het kunnen
horen. Deze mosquito’s worden aangebracht in de
openbare ruimte waar de jongeren overlast verzorgen.
De zeer onaangename toon jaagt hen weg. Het is
een zeer extreme vorm van het disciplineren van de
publieke ruimte door onzichtbare technologie. Wij
brengen ze liever bij hoe je die mosquito’s onklaar
kunt maken. Dan hebben ze serieuze kennis opgedaan
en heb je ze mede verantwoordelijk gemaakt voor
hun omgeving. Kijk, je kunt technologie gebruiken
om mensen bij bepaalde plekken weg te houden.
Maar dan hebben ze verder nog niets geleerd. Je kunt
mensen ook leren hoe iets werkt, hen zelf het initiatief
laten nemen en technologie laten ontdekken om iets
te bereiken. Dat is empowerment op een constructieve
manier. Het gaat erom dat mensen zichzelf kunnen
uitdrukken en manifesteren. Technologie kan nooit
alleen een middel zijn dat mensen vervreemdt van
hun omgeving.”