Kennisnetwerken en ruimtelijke clustering - Rooilijn

Rooilijn
Stelling
Jg. 41 / Nr. 6 / 2008
Stelling
“De provincie is de regio niet, maar de regio
kan niet zonder de provincie”
Regionale afstemming is de nieuwste sleutel tot zuinig
ruimtegebruik en tegengaan van de verrommeling. Het rijk
verwacht dat de provincies deze afdwingen. Waarom? De
gemeenten werken in de praktijk toch al goed samen? Wat
heeft de provincie hier te zoeken?
Ruimtelijke vraagstukken spelen steeds meer op een
bovenlokaal schaalniveau en vragen om samenwerking
tussen de gemeenten. De Vereniging van Nederlandse
Gemeenten (VNG) vindt dat deze samenwerking van onderaf
tot stand moet komen. Aan een provinciale regierol is geen
behoefte. Wij beamen dat in veel regio’s al afstemming
plaatsvindt, zoals op het gebied van de woningprogrammering
en van functieverandering van vrijkomende bebouwing
in het buitengebied. Maar niet zonder provinciale regie.
De gemeenten zijn niet alleen goede buur, maar ook elkaars
concurrenten als het gaat om profijtelijke zaken als de
ontwikkeling van woningbouw en bedrijventerreinen.
Samenwerking tussen gemeenten gaat goed zolang ieder
zijn deel krijgt, maar verloopt moeizamer als de schaarse
uitbreidingsruimte dwingt tot onderlinge afstemming of
zelfs tot snijden in bestemmingsplannen. Niet voor niets
blijven de WGR-plusregio’s aandringen op eigen bevoegdheden
in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) om hun gemeenten
in het gareel te houden. De provincie is als democratisch
gelegitimeerd orgaan echter dè partij om gemeentelijke
samenwerking op gebiedsniveau te stimuleren en daarop
toe te zien.
Maar de provincies zijn geen scheidsrechter. Lokale
opgaven die om afstemming tussen gemeenten vragen
worden niet vanzelfsprekend van provinciaal belang als de
gemeenten er zelf niet uitkomen. Het is eerder andersom.
De Wro biedt rijk, provincies en gemeenten zelfstandige
bevoegdheden om de eigen verantwoordelijkheid voor de
ruimtelijke ordening waar te maken. Provinciale belangen
in structuurvisie en ruimtelijke verordening dwingen de
gemeenten waar nodig tot een gezamenlijke aanpak van de
P. 385
Ieme Faber en Ton Heeren
uitvoering van het beleid. De provinciale kaderstelling wordt
niet alleen door Provinciale Staten bepaald, maar ook vanuit
het nationale belang door het rijk opgelegd.
Onder druk van de Tweede Kamer legt het huidige kabinet
in de sturingsfilosofie van de Nota Ruimte een groter accent
op het laatste. De Realisatieparagraaf Nota Ruimte bepaalt
welke nationale belangen in bestemmingsplannen juridisch
geborgd worden met algemene regels in de AMvB Ruimte,
die in 2010 van kracht wordt. Daar waar deze doorwerking
regionaal maatwerk vraagt, krijgen de provincies de
opdracht deze in hun provinciale verordening uit te werken.
Waar de VNG misschien wil volstaan met alleen een
kaderstellende provinciale rol, denken de provincies daar,
evenals veel individuele gemeenten, ruimhartiger over.
De provincie ontwikkelt zich als een belangrijke partner in
regionale gebiedsontwikkelingen (regisseur, financier of
ontwikkelaar). Met hun deelname aan regionale ontwikkelingsmaatschappijen
steken provincies financieel hun
nek uit. Op verschillende terreinen heeft de provincie een
programmatische en verdelende verantwoordelijkheid.
Dit leidt tot betere coördinatie van de uitvoering en minder
versnippering van gelden.
Niet alleen het provinciale ruimtelijke belang is maatgevend
voor provinciale betrokkenheid. Provincies staan gemeenten
ook bij vanuit hun positie als middenbestuur, bijvoorbeeld
bij krimpvraagstukken.
De ruimtelijke ordening in Nederland kan niet meer zonder
regionale samenwerking en afstemming. De provincie
neemt als het ware de ‘systeemverantwoordelijkheid’ voor
de regio op zich, maar laat daarbij de uitvoeringsrol van
gemeenten onverlet. Zonder de provincie gaat het niet.
Ieme Faber (ifaber@ipo.nl) en Ton Heeren (theeren@ipo.nl) zijn
senioradviseur ruimtelijke ontwikkeling bij het Interprovinciaal Overleg (IPO)
te Den Haag, de koepelorganisatie van de twaalf provincies.