Vermenigvuldig met desimale breuke - 24.com

More documents

Recommendations

Info

Skole, bestel Leer en Presteer en wen vakansies as pryse vir fondsinsameling Skakel: 011 713 9147 Kuns en Kultuur LU 9.3. Neem die rol aan van dirigent, sanger, musikant, bestuurder of begeleier in ensemblemusiekaktiwiteite. Om die rol te kan aanneem van ‘n dirigent, sanger, musikant of begeleier is dit nodig dat ons weet wat elkeen se rol in die vertolking van die musiek is. Musiek is kommunikasie tussen die gehoor en die persone wat dit uitvoer. Musiek is lewend en is vol menslike idees, emosies en ervarings. Die rol van die dirigent is om die musiek wat hy in homself het so oor te dra aan die sangers of spelers, dat hulle daaraan gestalte kan gee. Die dirigent moet altyd opgewonde en entoesiasties wees oor die musiek wat hy wil oordra, sodat dieselfde musikale idees en entoesiasme aan die gehoor oorgedra kan word. Wat is ‘n ensemble? ‘n Ensemble is enige groep uitvoerders wat saam speel of sing. Gewoonlik bestaan ‘n instrumentale ensemble uit een of meer viole, (altviool) ‘n tjello en kontrabas. ‘n Fluit of klarinet kan ook deel wees van die ensemble. ‘n Vokale ensemble bestaan uit ‘n aantal persone wat saamsing. Dit kan onbegeleid (a capella) wees, of met begeleiding uitgevoer word. Begeleiding: Dit is wanneer daar ‘n solis, solo-instrument of ensemble is wat deur ‘n klavier, solo-instrument of ‘n groep instrumente ondersteun word en wat in die agtergrond speel. Die begeleiding kan ook elektronies wees. Pligte van ‘n begeleier: • Hy/sy is verantwoordelik vir die begeleiding tydens koor- of orkesopvoerings en repetisies. • Is verantwoordelik vir die instudering van stempartye tydens oefeninge. • Kan die koorleier/dirigent bystaan met oudisies. Pligte van ‘n dirigent: • Hy/sy is verantwoordelik vir die keuse van die musiek en die musikale afrigting daarvan in ‘n koor of orkes. Dirigeertegnieke Daar is ‘n duidelike verskil tussen ‘n koordirigent en ‘n orkesdirigent. Die belangrikste taak van ‘n orkesdirigent is om ‘n sterk ritmiese pols aan te dui sodat die verskillende instrumente almal saamspeel. ‘n Orkesdirigent gebruik dikwels ‘n stokkie om mee te dirigeer, sodat die pols baie duidelik is vir al die orkesspelers. ‘n Koordirigent moet deur middel van sy dirigeertegniek met die koor kommunikeer om die musikale boodskap aan hulle oor te dra. Die koordirigent se hande en liggaamstaal speel ‘n belangrike rol in die oordra van die musiek. Elke dirigent het saam met sy dirigeertegniek ook ‘n persoonlike styl. Daar is egter basiese dirigeertegnieke wat gevolg moet word. Die bekendste maatslagpatrone word op die volgende maniere aangedui: 1 2 3 2 2 3 2 1 1 1 Tweeslag Drieslag Vierslag Sesslag 4 5 Sosiale Wetenskappe ‘n Blik op die toekoms 3 Die vinnige, vaartbelynde trein vertrek vanaf die O.R. Tambo Internationale Lughawe en is vinnig op pad na die Johannesburgse horison. Die sokkerondersteuners aan boord het so pas in Suid-Afrika gearriveer, en is teen 160km/h oppad na die 2010 Wêreld Beker Finaal. Elke passasier moes R80 betaal om ‘n rit van sowat 15 minute tussen die lughawe en Sandton te neem. As hul per motor daarheen moes ry en as die verkeer nie te besig was nie, sou dit hul omtrent ‘n uur geneem het om by dieselfde plek uit te kom. Maar te danke aan díe moderne elektroniese trein kan hul bo oor die besige snelweë ry oor groot beton brûe en deur tonnels wat onderdeur die besige paaie gaan. So lyk die nabye toekoms van Suid-Afrika se publieke vervoerstelsel, te danke aan die Gautrein. Tydens volgende jaar se Sokker Wêreld Beker sal meer as ‘n half miljoen mense van die trein gebruik maak. Die konstruksie van die Gautrein spoorweg word beraam om die regering sowat R25 biljoen te kos. Hierdie moderne openbare vervoerstelsel is ‘n mylpaal in ons geskiedenis, en is een van die land se grootste ontwikkelingsprojekte tot op hede. Hoekom doen ons al hierdie moeite? Die Gautreinstelsel het ‘n spoorlyn van 80 km en sal Johannesburg, Pretoria and O.R. Tambo Internasionale Lughawe met mekaar verbind. Die doel van die Gautrein is nie net om lugpassasiers te vervoer nie, maar ook om verkeersvloei op die N1, Ben Schoeman snelweg te verlig. Die nuwe treinstelsel sal die hoeveelheid passasiers wat gebruik maak van die Ben Schoeman snelweg met 100 000 mense verminder. Mense wat gewoond daaraan was om die frustreerende roete tussen Pretoria en Johannesburg per motor af te lê, sal net R40 moet betaal om by hul bestemming binne 40 minute te arriveer. Dit beteken dat hul nie meer tolgeld hoef te betaal om op paaie te ry waar verkeer opeenhoop nie en dat hul rustig in ‘n lugverkoeldetreinwa kan sit en televisie kyk of op hul skootrekenaars kan werk. Sneltreine het al wêreldwyd vele mense se lewenskwaliteit verbeter. Europa en Japan moes ook die groeipyne verduur toe hul spoornetwerkstelsels ingerig is, maar hul het ook besef dat daar ‘n lig aan die einde van die tonnel is. Gautrein het al reeds 93 000 werksgeleenthede geskep en teen die einde van die projek sal dit reeds 300 000 werksgeleenthede verskaf het. Dis hoe dit gedoen word Die konstruksie van die spoorweg is in September 2006 deur Bombela Konsortium begin en is tans die grootste spoornetwerk projek wat wêreldwyd aangepak is. 15 kilometer van die Gautrein se spoorweg loop ondergrond, en spesiale metodes moes gevolg word om dit moontlik te maak. Vir sekere dele het hul skagte gegrou soos wat gedoen word in myne. Sodra hul die regte diepte bereik het, het hul begin 4 6 Die volgende stappe kan gevolg word as ons ‘n lied aanleer: • Bepaal die sterk maatslae deur die beklemtoonde woorde, of woorde wat geaksentueer word, te merk. • Bepaal of die lied in drie of vier maatslae ingedeel kan word. Dit bepaal of die lied ‘n mars of ‘n wals is. • Merk nou die maatslae, sodat die mate ingevul kan word. • Bepaal die tydsoort – 3 of 4 polse per maat. Dit sal die dirigeerpatroon bepaal. • Leer nou die lied aan en sê die woorde van die begin af met die korrekte aksente. • Maak seker dat alle woorde duidelik uitgespreek word, sodat die gehoor elke woord kan hoor. • Bepaal die toonsoort en sodoende die beginnoot. Die solfaleer kan gebruik word om sekere intervalle aan te leer. • Let altyd op asemhaling en ‘n korrekte sanghouding. Die nodige asemhalingsen opwarmingsoefeninge moet voor die tyd gedoen word om die liggaam en stem voor te berei. • Bepaal die frases, wat die asemhaling gaan bepaal, asook die dinamiese vlakke van die lied, met ander woorde waar sagter en harder gesing gaan word. Volg ook die komponis se aanduidings. Die rol van die sanger of musikant: Die sanger of musikant is die vertolker van die lied of musiek wat hy/sy aan die gehoor wil oordra. Voordat ‘n sanger of musikant kan optree, moet hy vertroud wees en gemaklik voel op die verhoog waar hy gaan optree. Om verhoogvrees te verminder of teë te werk, kan mens die volgende wenke probeer: • Oefen jou lied vooraf voor jou ouers of iemand wat jy ken en vertrou. • Maak seker dat jy jou musiek baie goed ken. • Besoek vooraf die lokaal waar jy moet optree om te sien hoe dit lyk en “voel”. • Vind uit waar jy gaan op- en afstap. • Vind vooraf uit of jy van ‘n mikrofoon gebruik moet maak. • Leer die regte stem-, drama- of sangtegnieke aan, sodat jy met selfvertroue jou stem of liggaam kan gebruik. Aktiwiteit 1: • Het jy al ooit verhoogvrees ervaar? • Indien wel, wat was die geleentheid? Beskryf wat gebeur het en hoe jy gevoel het. Onthou dat die meeste mense een of ander tyd verhoogvrees ervaar het. • As jy weet wat om te verwag, kan jy jou vrees beheer. Noem ‘n paar algemene simptome van verhoogvrees. tonnels blaas in die rigting van die volgende skag se tonnel. Die tonnels het ‘n deursneë van sewe meter, wat dit moontlik maak vir twee treine om verby mekaar te ry. ‘n Muur wat deur die middel van die tonnel loop, sal die twee spore van mekaar skei. ‘Die rots kou klippe’ Die drie-kilometer tonnel van Parkstasie in Johannesburg na Rosebank kon nie deur middel van opblasings behartig word nie, omdat die klip in daardie omgewing te sag en te nat is. Die probleem is opgelos deur gebruik te maak van ‘n Duitse masjien wat soos ‘n erdwurm deur die grond en klip vreet om ‘n ondergrondse tonnel te grou. Die R300-miljoen reus is ingevoer van Duitsland af in verskillende stukkies en is in Suid- Afrika ondergronds aanmekaar gesit. Hierdie masjien, gedoop Imbokodo - of ‘Die Rots’ - het ‘n pad diep deur die Witwatersrand klip gekou, terwyl hy 560 ton se toerusting agter hom aangesleep het. Die masjien weeg self 325 ton en loop op spore. Wat Imbokodo nog meer merkwaardig maak, is die feit dat hy die tonnel op dieselfde tyd met beton uitgevoer het. Sodra Imbokodo sy werk afgehandel het, sal meeste van sy parte terug na die oppervlak gebring word vir ander doeleindes, maar die klip-kouende deel sal diep onder Rosebank vasgesement bly. Ons stel bekend: die ster van die spoor Die tipe trein wat op die spoorweg loop, genaamd Electrostar, is in Engeland ontwerp en vervaardig. Die passasierwaens word in Engeland gebou en die verskillende kompartemente word dan in Suid-Afrika bymekaar gesit om ‘n trein te vorm. 24 lokomotiewe sal elk 4 passasierswaens sleep. Vyf treine sal op die roete tussen Sandton en die lughawe loop en die ander 19 treine sal tussen Johannesburg en Pretoria loop. Die spoor waarop die Electrostar treine ry, word van begin tot einde aanmekaar vasgesweis. Dit verseker dat daar geen obstruksies op die spoor is nie en dat die trein so vinnig as moontlik daarop kan ry. Dit beteken ook dat die trein nie klik-klak maak, terwyl dit oor die spoor beweeg soos traditionele treine nie en dat dit so stil en glad as moontlik van plek tot plek beweeg. Wat om te verwag Die Gautrein se infrastruktuur sal die volgende treinstasies insluit. Sandton, Rosebank en Marloboro sal al drie ondergrondse stasies wees, terwyl Midrand, Centurion, Rhodesfield, Hatfield en Pretoria almal bo-gronds sal wees. 120 000 mense sal daagliks van die publieke vervoerstelsel gebruik maak en ‘n totaal van 125 luukse busse sal binne ‘n 15km radius rondom al die stasies op ‘n busroete loop. Die busroete is geskep om die treinpassasiers te vervoer vanaf die stasies, of om hul na die treinstasies te bring. Opdrag: Versamel interessante stof wat van tyd tot tyd oor die Gautrein in Beeld verskyn en skryf ‘n artikel soos die projek vorder. 6 Leer en Presteer, graad 7 - 9, bylaag tot Beeld, Dinsdag 21 April 2009
Sosiale Wetenskappe Wetenskaplike tegnologie in landbou Gedurende die twintigste eeu het die wêreldbevolking baie vinnig toegeneem, dit het ‘n groter aanvraag na voedselvoorsiening veroorsaak. Die landboumetodes het egter nie saam met die bevolkingstoename ontwikkel nie en baie van die bevolking in ontwikkelende lande het aan wanvoeding of hongersnood gelei. Tydens 1940 – 1960 het die “groen rewolusie” plaasgevind om die voedseltekorte te probeer verminder en tans is dit die “generewolusie” wat die voedselproduksie beïnvloed. Kom ons kyk wat dit behels het. Die Groen Rewolusie was die verbetering van landboumetodes, sodat groter oesopbrengste verseker kon word. Nuwe verbeterde landboutegnieke van ontwikkelde lande is in ontwikkelende lande gebruik om ‘n groter produksie van voedsel te probeer verseker, en sodoende armoede en hongersnood te verminder. Hoekom was die groen rewolusie nodig? • Die snelle toename in bevolkingsgetalle het groter produksie van voedsel benodig. • Swak boerderymetodes in arm lande het voedseltekorte veroorsaak. • Tradisionele boerderymetodes was slegs op eie gebruik gebaseer. Nuwe tegnieke wat gebruik is • Die gebruik van nuwe, hoë-opbrengsvariëteite van mielies, rys, koring en ander graansoorte. • Groter oeste is op dieselfde grondoppervlakte verseker. • Die gebruik van bemestingstowwe om die grondvrugbaarheid te verhoog. • Damme is gebou om water op te gaar. • Pompe en besproeiingsmetodes is verbeter. • Nuwe masjinerie is ontwikkel, sodat die werktempo kan verhoog. • Insek- en onkruiddoders is gebruik om insekte en onkruid uit te roei. • Voortdurende uitbreiding van landbougebiede. Die gevolge van die groen rewolusie Die verandering wat die Groen Rewolusie veroorsaak het was positief sowel as negatief. Dit is makliker om die positiewe gevolge raak te sien, want dit word onmiddellik ervaar. Die negatiewe gevolge word dikwels eers oor ‘n langer tydperk waargeneem. Positiewe gevolge • Groter oesproduksie. • Gewasse wat bestand is teen plae en siektes. • Gewasse kon regdeur jaar geplant word. • Meer gewasse kon aangeplant word. • Gewasse wat ‘n korter groeiseisoen het. • Boere het meer geld verdien. • Beter masjinerie kon aangeskaf word vir die bewerking van die landerye. • Hongersnood en wanvoeding het verminder. • Minder ontbossing van woude vir landbougrond. • Bevolking het ‘n gesonder dieet gehad. • Minder kos moes ingevoer word om tekorte aan te vul. • Kon oorskotvoedsel uitvoer. Volhoubare ontwikkeling Die groen rewolusie Negatiewe gevolge • Nuwe saad moes telkens gekoop word omdat saad nie uit nuwe saadvariëteite gekweek kon word nie. • Moes besproeïng gebruik wat duur was. • Boorgatwater is gebruik wat die ondergrondse watervlak verminder het. • Duur bemestingstowwe en plaagdoders is gebruik. • Insekdoders dood nuttige en skadelike insekte. • Besoedeling van grond en water het plaasgevind. • Klein boere kon nie duur masjiene bekostig nie. • Meganisasie het werkloosheid veroorsaak wat armoede tot gevolg gehad het. • Nuwe variëteite smaak anders. • Gifstowwe affekteer ekosisteme. • Inheemse plante is vervang met ander variëteite. Na die mislukking van die groen rewolusie en die negatiewe houdings jeens die generewolusie is daar gepoog om landbou-ontwikkeling meer volhoubaar te maak. Met die groen- en generewolusie is slegs sekere mense bevoordeel Die arm gedeelte van die bevolking het steeds honger gely, terwyl die ontwikkeling ‘n negatiewe invloed op die natuurlike omgewing gehad het. Volhoubare ontwikkeling is wanneer natuurlike hulpbronne so ontwikkel en gebruik word dat dit nog steeds vir toekomstige geslagte bewaar word. Waarom is volhoubare ontwikkeling nodig? • Om die omgewing so te ontwikkel dat armoede verlig kan word sonder om die omgewing te beskadig. • Alternatiewe bronne gevind word in die plek van niehernubare bronne, sodat bronne vir die toekoms behoue kan bly. • Die omgewing te alle tye so te beskerm dat die ontwikkeling nie ‘n negatiewe invloed daarop het nie. • Die snelle bevolkingsgroei te beheer sodat daar nie ekstra druk op beperkte hulpbronne geplaas word nie. • Gronderosie te beperk deur plantegroei te bewaar en dus verwoestyning te voorkom. • Die regte boerderymetodes toe te pas, sodat maksimale produksie gelewer word sonder om die vrugbaarheid van die grond te beïnvloed. • Die inheemse plantegroei te beskerm en nie met indringer plante te vervang net om groter oesopbrengste te verseker nie. • Om te verseker dat daar langtermynvoordele in die ontwikkeling is. Hoe kan volhoubare ontwikkeling plaasvind? • Gebruik motors wat ligter op brandstof is. • Herwinning van plastiekartikels. • Wind of son vir energie-opwekking te gebruik. • Reabilitasie van bewerkte oppervlaktes, sodat erosie beperk kan word. • Opvoeding van bevolking, sodat hul die belangrikheid van die oordeelkundige gebruik van hulpbronne besef. Die generewolusie is waar wetenskaplikes deur die manipulering van ‘n gewone plant se gene ‘n nuwe oes skep. Die gene van ‘n plant word in ‘n laboratorium verander, sodat die nuwe plant bepaalde voordele bo die gewone plant het, wat die produksie daarvan verhoog. Hoekom was die generewolusie nodig? • Die wêreldbevolking neem steeds toe, dus moet daar verseker word dat die oesopbrengste per bewerkbare oppervlak maksimaal is. • Globale verhitting veroorsaak droogte in sommige gebiede en vloede in ander, wat die produksie van voedsel beïnvloed. Nuwe tegnieke wat gebruik is • Genetiese inligting van plante is gebruik om die kweek daarvan te versnel en te verbeter. • Die oeste kan deur genetiese manipulering (GM) beskerm word teen natuurelemente bv. droogtes sowel as insekte en siektes om sodoende te verseker dat die oesopbrengs hoër is en meer voedingswaarde besit. • ‘n Bakteriegeen is in plante geplaas wat insekdodende toksiene produseer en insekte dood, dus word minder gevaarlike plaagdoders gebruik. Die gevolge van die generewolusie Die verandering van ‘n plant se genetiese samestelling het voor- en nadele. Die persoon wat daarna kyk, sien gewoonlik die gevolge uit sy eie lewenservaring raak en dus is daar verdeeldheid oor of dit voor- of nadelig vir die mens en ekosisteem is. Net soos met die groen rewolusie is dit maklik om die voordele raak te sien, omdat dit dadelik beleef word, terwyl die nadele van die genetiese verandering op die omgewing en die mens soms eers jare daarna te voorskyn kan kom. Industrialisasie Die generewolusie Positiewe gevolge • Meer kos kan geproduseer word, selfs in droë gebiede. • Opbrengste kan vermeerder word per oppervlakte. • Boere kan groter inkomste verdien. • Minder insetkoste, omdat minder gifstowwe gebruik word. • Kan selfs op swak landbougrond gekweek word. • Voedingswaarde van voedsel het vermeerder. • Gewasse hou groter gesondheidsvoordele in. • Entstowwe word deur geneties gemanipuleerde gewasse geproduseer wat met sukses in mense gebruik word teen virusse. • Gesonder omgewing, omdat minder plaagdoders die grond en lug besoedel. • Gewasse het ‘n ingeboude weerstand teen bepaalde siektes en insekte. • Gewasse word nie deur onkruiddoders beïnvloed nie. • Gewasse kan klimaatsuiterstes bv. droogte en koue weerstaan, dus versekerde opbrengste. • Gewasse se smaak en kleur kan gemanipuleer word om beter te lyk en te proe. • Dit verskaf voedselsekuriteit. Negatiewe gevolge • Die langtermyngevolge is nog nie bepaal nie. • Moontlik skadelik vir mense. • Die omgewing kan skade ly. • Onsekerheid oor bestuiwing na ander plante. • Sade van die plante is onvrugbaar. • Nuwe sade moet telkens gekoop word, wat ekstra uitgawes veroorsaak. • Groot maatskappye besit die uitvindings, dus ontoeganklik vir armer boere. • Sommige gewasse put grond vinniger uit en gebruik meer water. • Regering beheer produksie van die gewasse. • Bevolking deel maak van die ontwikkeling en versorging van hul omgewing om sodoende trots by hulle te ontwikkel. • Impakstudies te doen voor ontwikkeling plaasvind om die volhoubaarheid daarvan te verseker. • Bewaringsgebiede te proklameer, sodat verseker kan word dat sensitiewe ekologiese gebiede vir die nageslagte bewaar word. • Besoedeling van die omgewing te voorkom, sodat natuurlike hulpbronne nie beskadig word nie. • Uitwissing van natuurlike bronne vir stedelike ontwikkeling te beperk. • Vervang afgekapte plantegroei deur nuwes aan te plant. Industrialisasie is die proses waar vervaardigingsnywerhede (sekondêre aktiwiteite) hoofsaaklik uit landelike gemeenskappe (primêre aktiwiteite) ontwikkel. Met die ontwikkeling van nuwe tegnologie word al hoe meer van die landelike arbeid deur meganisasie (masjinerie) vervang. Die Industriële Rewolusie het ontstaan as gevolg van die volgende faktore wat dit beïnvloed het: Industriële rewolusie Banke in Londen help met die finansiering van nuwe uitvindings en ontwikkelings wat dit bekostigbaar maak. Nuwe plaaslike en buitelandse markte ontstaan, wat ‘n groter afsettingsgebied en aanvraag na produkte tot gevolg het. Bevolkingstoename voorsien ‘n groter arbeidsmag wat deur die industriële sektor in diens geneem kan word. Daar is dus meer kontantvloei beskikbaar, omdat meer mense werk en ‘n salaris verdien. Nuwe energiebronne is ontwikkel om in die groter aanvraag na energie te voorsien, bv. stoomkrag. Winste uit groeiende handel en verbeterde boerderymetodes kon in die industrieë teruggeplaas word, wat ontwikkeling versnel het. Snelle groei in bevolking stimuleer die ontwikkeling van industriële groei, omdat daar ‘n groter aanvraag na produkte is. Daar ontstaan ‘n groter aanvraag na vervaardigde produkte en ‘n afname in die aanvraag na onverwerkte produkte. Nuwe uitvindsels wat in die industriële sektor gebruik kan word, is ontwikkel, wat produksie vergemaklik en versnel het. Baie grondstowwe was beskikbaar vir die nuwe masjinerie en uitvindings in die industrieë, wat die produksie van produkte versnel het. Meer werksgeleenthede is geskep as gevolg van die ontstaan van nuwe besighede. Leer en Presteer, graad 7 - 9, bylaag tot Beeld, Dinsdag 21 April 2009 7 Skole, bestel Leer en Presteer en wen vakansies as pryse vir fondsinsameling Skakel: 011 713 9147 WEN! WEN! WEN! Die skool wat 2009 die beste aan Beeld in Onderwys programme deelneem, kan ‘n skootrekenaar van Dell ter waarde van R9 000 wen!
Page 2 and 3: Kantoor - Lizelle 011 713 9147 Eliz
Page 4 and 5: Skole, bestel Leer en Presteer en w

Vermenigvuldig met desimale breuke - 24.com

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?