Jurisdiksiegrondslae vir die vervolging van internasionale ... - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(3), Desember 2012
deur die veiligheidsraad ingevolge die Verenigde Nasies se handves 41 of op versoek van ’n
staat self – sou die misdryf op ’n lidstaat se grondgebied of deur ’n lidstaat se burger(s)
gepleeg moet wees. 42 Suid-Afrika kan dus nie bloot enige saak waaroor hy volgens universele
jurisdiksie regsbevoegdheid het, maar nie self vervolging wil instel nie, voor die voet aan die
internasionale strafhof oorhandig nie.
Hierdie artikel handel nie oor die wenslikheid al dan nie van die verlening van universele
jurisdiksie aan die internasionale strafhof nie. Dit is voldoende om te sê dat daar oortuigende
regsargumente bestaan ingevolge waarvan sodanige jurisdiksie wel wettig verleen sou kon
word, 43 naamlik dat state inderdaad die regsbevoegdheid waaroor hulle wettig ingevolge
universele jurisdiksie beskik, regmatig aan die hof kan oordra. 44
Vervolgens word die twee vorme van universele jurisdiksie kortliks bespreek voordat die
bedeling van aanvullendheidsjurisdiksie in oënskou geneem word.
3.5 Twee vorme van universele jurisdiksie
Die beginsel van universele jurisdiksie word in twee vorme toegepas. 45 Die meer algemene
vorm word die beperkte of voorwaardelike toepassing van universele jurisdiksie genoem. 46
Ingevolge hiervan moet die beweerde misdadiger op die grondgebied van die staat wat
jurisdiksie uitoefen, teenwoordig wees. Dít is dan die forum deprehensionis wat ’n staat se
jurisdiksie ingevolge internasionale strafreg bepaal. 47 Wat die tweede, meer liberale
weergawe van universele jurisdiksie betref, word daar aangevoer dat ’n staat persone van
internasionale misdade kan aankla ongeag die persoon se nasionaliteit, die plek waar die
misdaad gepleeg is, en die slagoffer se nasionaliteit, en selfs of die beweerde oortreder
hom/haar in die staat bevind of nie. Baie state se regstelsels, onder meer Suid-Afrika s’n,
erken nie in absentia-verhore nie. Hier moet die aangeklaagde op die grondgebied van die
staat – trouens, in die hof by die verhoor – wees.
Du Plessis 48 onderskei egter tussen die regverdige-verhoor-vereistes wat in die Suid-
Afrikaanse Grondwet van 1996 verskans is en wat die beskuldigde se teenwoordigheid
gedurende die verhoor waarborg, 49 en die staat se reg op die wettige uitoefening van
universele jurisdiksie. Hy wys daarop dat internasionale reg nie vereis dat ’n verdagte eers in
’n staat teenwoordig moet wees voordat ondersoekstappe ingevolge universele jurisdiksie
gedoen kan word nie. 50 Hy wys ook daarop dat die Verenigde Koninkryk ’n beleidsraamwerk
van “verwagte teenwoordigheid” (“anticipated presence”) geskep het ten einde wel ’n
ondersoek ingevolge universele jurisdiksie van stapel te stuur. 51 Die oortuigendste rede
waarom daar ook in Suid-Afrika vir die “verwagte teenwoordigheid” van ’n misdadiger
voorsiening gemaak behoort te word, is dat die Implementeringswet dan tot sy reg kan kom. 52
Die doelstellings van dié wet, en gevolglik ook Suid-Afrika se verpligtinge as lidstaat van die
internasionale strafhof, word later in meer besonderhede bespreek.
Eers egter ’n bondige blik op die beginsel van aanvullendheidsjurisdiksie.
148