Die Kerkblad Junie 2011.indd - CJBF

geskiedenis
Die kerkgebou van GK Bethulie.
nie. Die Latynse kruis is moontlik die oplossing, soos die
Boerekerke kruiskerke geword het, maar ook hierin is te
veel van die hoorders weg van die kansel af. Dan gebruik
hy die Griekse kruis, soos Dijkstra. Dit was vir Moerdijk
die ideale vorm. Hy kan soos ’n Griekse amfi teater die
hoorders voor om die kansel plaas. Hy publiseer in 1919
’n boekie, Kerkgeboue vir Suid-Afrika.
Die eerste Gereformeerde kerk wat hy ontwerp, was
Bethulie 1924, ’n kruiskerk met ’n Hollandse gewel. Die
Die kerkgebou van GK Parys.
tweede was Reddersburg, met Gotiese en Romaanse style.
Die ontwerp is ’n vyfhoekige gebou met lae dakgedeeltes
bo die stoep. Die banke is in ’n halfsirkel gerangskik. Die
gedagte van Kuyper – Voor den halve cirkel zou alsdan een
verhevendheid zijn aan te brengen, waarop de opzieners der
gemeente voor het front der gemeente konden plaats nemen
– word hier op ’n besondere manier toegepas. Ds. Yssel,
die predikant, was van mening dat die amp van ouderling
en diakens in die ontwerp na vore moet kom. Agter die
preekstoel is ’n galery ingerig waar die ouderlinge en
diakens sit, om toesig te hou oor die gemeente en die
Woord. Dit is die enigste gebou waarin Moerdijk dié
plasing maak. Die gebruik van blou glas gee die binnekant
’n sagte blou gloed.
In Potchefstroom-Noord is die gedagte wat later in die
Voortrekkermonument gestalte sou kry, duidelik – die
driekwart sirkelgalery wat op die kansel afkyk.
Johan de Ridder – De Ridder het ’n nuwe rigting in
kerkargitektuur begin, ’n totaal anderse ontwerp in die
vorm van ’n tent wat die gelowige se tydelike tentwoning
simboliseer. Dit sou bekend word as die kappie-kerke,
omdat dit herinner aan die Voortrekkervrou se kappie.
Hy gebruik ’n halfgeopende waaiervorm. Die kansel is
simbolies van die betekenis van die erediens, daarom moet
die kansel vir almal sigbaar wees. Sy eerste “kappie-kerk”
is Parys 1955, waarin sy idees duidelik in die ontwerp
na vore kom. Die teëldak strek tot op die grond wat laag
langs die sye weggesny is. Tussen die dak en ’n lae muur is
vensters. Tussen die dakspits en die voorgewel is vensters
om lig van bo in te laat. Die koerant Dagbreek van 29
April 1956 beskou dit as ’n unieke, modernistiese gebou
wat ’n breuk met die tradisie maak: ... die voortspruitende
voorkoms van ’n waaier met klimmende daklyn soos “hande
in gebed” of beskermende hande van God ... soos ’n voël haar
vleuels oor haar kleintjies uitsprei ...
Met een of twee uitsonderings het die kappie-dak
die kenmerk gebly van die kerke wat hierna deur hom
ontwerp is. Totiusdal is seker die steilste klimmende dak
en Lyttelton die duidelikste tentvorm.
Ander argitekte
B de W Hartman het 12 kerke ontwerp. Renier Roos, ’n
moderne argitek, se geboue staan uit met hulle “anderse”
torings. Daar is natuurlik veel ander.
(In ’n volgende uitgawe: Interessante inligting oor
die kerkgeboue in die boek “Van Seringboom tot
Kerkgebou”) DK
32 DIE KERKBLAD Junie 2011