Die Kerkblad Junie 2011.indd - CJBF

volk die ware geloof moes beskerm.
Die kerke is dus spoedig nie
meer as kerke van God nie, maar as
Nederlandse, Hugenote, Switserse,
episkopaalse, independente kerke,
ensovoorts, onderskei. Daardeur het
’n tweede kerkbegrip ontwikkel – aan
die eenkant Rome as die huisgesin
van God (vgl. HK So. 21; art. 27-
29 (NGB) en aan die anderkant die
Christene wat van Rome weggebreek
het. Die proses is verhaas toe die nou
verband tussen “kerk en staat” deur
die “Aufklärung” vanuit die rede
gedefi nieer en ook soos in die Franse
Revolusie verwerp is. Die “huisgesin
van God” word gaandeweg al meer
as ’n kerklike huisgesin beskou, wat
sy eie leer en praktyke bepaal.
Opvallend genoeg onderskei
die gereformeerde teoloog Kuyper
(Dictaten Dogmatiek IV) “kerk as
instituut” (die bestuursvlak) van
“kerk as organisme” – die gelowige
Christene wat en volgens die Skrif
die geroepe heiliges of volk of kerk
van God was. Hierdie skeiding en
ophef van “instituut” ken die Skrif
nie. Die gelowiges is die “huisgesin
van God” wat oudstes of voorgangers
moet versorg (1 Tim. 3).
Verhouding “kerk” en “staat”
achilleshak van die Reformasie
Die Engelse koning Henry
VIII verwerp Luther se reformasie,
maar verklaar om persoonlike redes
homself in 1534 in die plek van
die pous as hoof van die Kerk van
Engeland. Aartsbiskop Cranmer
en later Elizabeth I reformeer die
An glikaanse Kerk leerstellig, maar
behou die monargale of episkopaalse
kerkregering.
’n Aantal Duitse vorste kaap
Luther ná die Ryksdag in Worms
(1522) om sy lewe te beskerm. Luther
gee aan elke vors van die 30 Duitse
state as hoogste opsiener (summus
episcopos) die reg en vryheid om die
godsdiens vir sy gebied te bepaal. In
die Lutherse kerkbegrip is landskerke
in “konsistories” deur kerklike en
politieke verteenwoordigers regeer.
Volgens CJH de Wet (Het Kollegialisme)
het die Lutherse territoriale
kerkbegrip van landskerke die weg vir
volks- en staatskerke in die 19de eeu
in Nederland en Suid-Afrika gebaan.
“Kollegialisme” aanvaar die “kerk” as
’n stigting van mense met ’n kerkwet
of kerkorde as konstitusie. Mense
wat dit aanvaar, sluit aan en bedank
vrylik as “lidmate”. Kollegialisme
plaas die hoogste gesag in die verga
derings en kommissies en breek
volledig met die kerk, universeel en
plaaslik, as ecclesia wat God deur sy
Woord en Gees vergader en regeer
(vgl. HK So. 21; art. 27-32 NGB).
Dit word soos ’n dorpsgemeenskap
deur burgemeester en gemeenteraad
be stuur.
Begrippe “plaaslike kerk” en
“ge meente” tydens Reformasie
gebore
Die Raad van die Kanton Genève
het predikante soos Calvyn vrylik
aan gestel en ontslaan. Pont meen
dat Calvyn gedink het dat “owerheid
en kerk saam moes staan” (1981:21).
Die Kerkorde van Genève het bepaal
dat die burgemeester voorsitter van
die kerkraad is en ouderlinge moes
uit lede van die Raad gekies word.
Op kerkraadsvergaderings is die
ampstaf van die burgemeester op die
tafel as teken van gesag geplaas.
Ons kan in ons eeu van sentralisasie
en strewe na globalisasie
diskussie-artikel
nie maklik die gedesentraliseerde
ge sag van Europese dorpsrade,
ower hede, gildes, vorste, landhere
en adel in die 16de eeu begryp nie.
Ons kan nie dink dat ’n provinsiale
owerheid geen seggenskap gehad het
oor ’n saak wat by ’n gemeenteraad
berus het nie. Die Nederlandse
dorps gemeentes (munisipaliteite of
stadsrade) word daarom tot vandag
as selfstandige “gemeenten” met outo
nome regte erken.
Veral in die noordelike Nederlande
het talle priesters en gesiene
bur gery in stede en dorpe met
die Reformasie meegegaan. Vanaf
ongeveer 1540 het dorpsrade van
“ge meenten” toenemend van die gereformeerde
priesters as dorps- of
wykspredikante in hulle “gemeente”
aangestel en bekostig. Op voorbeel
van die dorpsraad is dan ook ouderlinge
gekies om ’n kerkraad saam
te stel. So het ’n kerklike gemeente
met predikant en kerkraad naas die
burgemeester en dorpsraad in die
burgerlike gemeente geopereer. Die
Dordtse Kerkorde van 1619 maak
dan ook nog voorsiening vir beperkte
seggenskap van die dorpsgemeente
by die beroeping van predikante.
Die begrippe “gemeente, kerkraad,
leraar, provinsiale sinode”
en so voorts ontstaan dus tydens
die Reformasie. Die vertaling van
die Bybelse ecclesia (gelowiges,
uit geroeptes) met “gemeente”
(dorpsgemeenskap), ’n horisontale
struktuur, gee nie die “huisgesin van
God” weer nie. God word as’t ware
deur die gemeenskap verplaas.
Met die uitbreek van die
80-jarige Oorlog teen Roomse en
Spaanse oorheersing het kerklike
voor gangers in 1568 te Wezel oor
Junie 2011 DIE KERKBLAD 25