Antwoord: - Landbou.com

Grootmaak van hanslammers
Vraag: Die vraag word dikwels gevra: Hoe kry ek my hanslammers groot?
Antwoord:
‘n Ooi se melk bevat 7-9% vet, in vergelyking met die gemiddelde 3,5% vet in
‘n koei se melk. Om die energiekonsentrasie van beesmelk te verhoog, kan
10ml room per liter bygevoeg word. Dit is belangriker (en meer prakties) om
die proteïendigtheid te verhoog deur 2-4 eiergele per liter by te voeg. Moet
nooit suiker en/of groenteolies byvoeg nie, aangesien die lam dit nie kan
verteer nie en dit diarree mag veroorsaak.
Om bogenoemde melksamestellings te voer is dikwels nie ekonomies
uitvoerbaar nie en indien ‘n groot getal hanslammers gevoed moet word, is dit
beter om ‘n kommersiële melkvervanger (soos bv Denkavit, Wesalam) met
water te verdun soos aangedui. Verskeie ontwerpe van lamvoerders
(melkkroeg, outomatiese lamvoerders) waar verskeie lammers tegelykertyd
gevoed kan word, is beskikbaar. Lammers kan melkvervanger teen 2-4ºC
gevoer word om spysverteringsteurnisse (veral opblaas van die melkpens) tot
die minimum te beperk. Goeie kwaliteit lusern en kruipvoeding behoort altyd
beskikbaar te wees.
Normaalweg behoort lammers 6-3 keer per dag 250ml voeding te ontvang. In
die natuurlike situasie sal ‘n ooi, anders as ‘n koei, nie toelaat dat die lam vir
lang periodes suip nie. Moet daarom nie ad lib voed nie.
Indien die voeding van lammers optimaal is, behoort hulle hul liggaamsgewig
binne twee weke na geboorte te verdubbel en sal hulle 150-300g daagliks in
massa toeneem tot ouderdom 4 maande. Dit is ook moontlik vir lammers om
50% van hul totale jaaroud massa reeds op 3 maande ouderdom te bereik.
Kruipvoeding
Vanaf twee weke ouderdom kan kruipvoeding gegee word. Dit word gedoen
om meer effektief en vroeër te speen. Kruipvoeding moet die volgende bevat:
Totale ruproteïene (TRP): 18%; Metaboliseerbare Energie (ME): 9,8%; Mega
Joules (MJ) en Kalsium (Ca): 0,6%
Daar is verskeie kommersiële kruipvoedings beskikbaar. Die volgende is ‘n
voorbeeld van kruipvoedingrantsoen wat tuis gemeng is:
Geel mieliemeel 35%
Olie koekmeel (grondbone/soja) 17%
Hawermoutmeel 20%
Afgeroomde melkpoeier 15%
Molassepoeier 10%
Wit vismeel 2,5%
Sout 0,5%

Smaaklikheid is die hoof konsiderasie as daar besluit moet word oor watter
bestanddele by kruipvoeding gevoeg moet word. ‘n Voormengsel van
vitamiene, asook ‘n ionofoor behoort bygevoeg te word. Laasgenoemde help
om koksidiose te voorkom. Inname word verbeter as kruipvoeding in pilvorm
gegee word. Lusernhooi (goeie kwaliteit) is die ruvoer van keuse wat ad lib
gevoer word.
Gemiddelde daaglikse kruipvoedinginname:
2 weke 30-50g
1 maand 80-100g
2 maande 350-400g
Daar is spesiale kruipvoedingvoerders beskikbaar of eenvoudige, praktiese
kruipvoedingkampies kan in die hoek van ‘n kamp ingerig word. Spasies wat
slegs die lammers na die kruipvoeding deurlaat, is 20cm tussen regop tralies.
Dit verhoed dat volwasse diere by die kruipvoeding kan kom.
Lammers kan gespeen word sodra hul 250g kruipvoeding per dag inneem. Dit
gebeur gewoonlik op 6-8 weke ouderdom. Lammers onder 15kg
liggaamsmassa moet nie gespeen word nie, aangesien hulle dan ‘n ernstige
terugslag beleef. Teen die ouderdom van 4 weke is lammers funksioneel
herkouers en teen 6 weke is hulle vermoë om te wei ten volle ontwikkel.
Lammers behoort daarom nie jonger as op 6 weke ouderdom gespeen te
word nie.
Buiten smaaklikheid, is die plek waar kruipvoeding in intensiewe en semiintensiewe
sisteme toegedien word, belangrik. Daar word aanbeveel dat die
area goed verlig is, goeie beddegoed voorsien is en dit naby die plek is waar
die ooie saamkom as hulle nie wei nie.
Om lammers in groot kampe kruipvoeding te gee, sal nie suksesvol wees nie,
omdat lammers die ooie volg en nie genoeg tyd by ‘n voerbak sal deurbring
nie.
Lakterende ooie bereik die piek in melkproduksie ongeveer 3-4 weke nadat
hulle gelam het en produseer 75% van hul totale melkproduksie gedurende
die eerste 8 weke van laktasie. Na 6-8 weke neem melkproduksie af en om
hierdie rede sal die inname van kruipvoeding styg. Dit is dan die paslike tyd
om lammers te speen, mits hulle op hierdie stadium ‘n aanvaarbare massa
bereik het.
Voordele van vroeë speen van lammers
- moontlike vroeë bemarking van lammers.
- maak dit moontlik om buite seisoen te lam (versnelde lamsisteme;
meervoudige lammeroeste)
- hoër en meer effektiewe massatoename by lammers terwyl hulle die
groeipotensiaal op ‘n vroeë ouderdom het.
- Maak effektief gebruik van die vrugbare ooi (meer lammers/ ooie/
produktiewe lewe). Dit is moontlik omdat daar nou ‘n langer hersteltyd
vir die ooi is.
- Beter gebruik van weiding (produksie, nie onderhoud nie).

Vroeë speen van die moeder word nie voor 6 weke ouderdom gedoen nie.
Lammers behoort in die kamp/ kraal/ omgewing gehou te word waaraan hulle
gewoond is. – i.e. ooie behoort by lammers weggeneem te word en nie
andersom nie. Sommige boere speen lammers vanaf melkvervangers soms
vroeër, selfs teen 4 weke ouderdom a.g.v. die koste wat betrokke is.
Gedurende die periode nadat lammers gespeen is, behoort hulle geleidelik
(oor ‘n periode van 2-3 weke) bekend gestel te word aan groeirantsoene wat
14-17% TRP, afhangend van die verlangde/ moontlike groeikoers, bevat.
(Sien National Research Council of America (NRC), 1985 – voedingsvereistes
vir vroeggespeende en groeiende lammers) Alternatiewelik kan die
groeirantsoen ook geleidelik oor ‘n periode van 1-2 weke voor speen gegee
word om die stres van die speenproses tot die minimum te beperk.
Geskryf deur dr Willem Schultheiss, Intervet/Schering Plough en prof Gareth
Bath, Fakulteit Veeartsenykunde, Universiteit van Pretoria.
19 April 2008