everything maths and science - C2B2A
everything maths and science - C2B2A everything maths and science - C2B2A
kan varieer van nul (wanneer geen ander kragte teenwoordig is nie en die voorwerp stil staan) tot ’n maksimum wat van die oppervlak afhang. Wrywingskrag (N) 4 3 2 1 0 Staties f maks s Kineties 0 1 2 3 4 Toegepaste krag (N) Die krag van statiese wrywing kan varieer tot ’n maksimum waaarde waarna wrywing oorkom is en die voorwerp begin beweeg. Ons definieer dus die maksimum waarde = µsN. vir statiese wrywing as: f maks s Wanneer die toegepaste krag groter as die maksimum statiese wrywingskrag is, sal die voorwerp beweeg, maar steeds wrywing ervaar. Dit word kinetiese wrywing genoem. Die waarde van kinetiese wrywing bly dieselfde ongeag die grootte van die toegepaste krag. Die grootte van die kinetiese wrywing is: fk = µkN Onthou dat statiese wrywing teenwoordig is wanneer die voorwerp nie beweeg nie, maar kinetiese wrywing wanneer die voorwerp beweeg. Wanneer jy byvoorbeeld teen ’n konstante snelheid in ’n motor op ’n teerpad ry, moet jy die versneller effe ingetrap hou om die wrywing tussen die teerpad en die wiele van die motor te oorkom. Terwyl jy egter teen ’n konstante snelheid beweeg, draai die wiele van die motor. Dit is daarom nie ’n geval waar twee voorwerpe teen mekaar “vryf” nie en ons kyk dus eerder na statiese wrywing. As jy skielik hard sou rem trap, wat veroorsaak dat dit motor tot stilstand gly, sal jy te doen hê met twee voorwerpe wat teen mekaar vryf en daarom kinetiese wrywing. Hoe hoër die waarde van die koëffisiënt van wrywing, hoe “taaier” is die oppervlak en hoe laer die waarde, hoe “gladder” is die oppervlak. Hoofstuk 2. Newton se wette 63
Wrywing is baie handig. As daar nie wrywing was nie en jy wou ’n leer teen ’n muur leun, sou dit eenvoudig grond toe gly. Rotsklimmers gebruik wrywing om hulle greep op die kranse te hou. Die remme van ’n motor sou sinneloos wees sonder wrywing. Vroeë mense het wrywing gebruik om vuur te maak. Wrywing kan baie hitte laat ontstaan en die vroeë mense het hierdie feit gebruik toe hulle twee stokkies teen mekaar gevryf het om ’n vuur te maak. Wanneer jy jou hande vinnig teen mekaar vryf en hard druk sal jy voel dat hulle warm word. Dit is hitte wat deur wrywing veroorsaak word. Jy kan dit gebruik om ’n vuur te maak. Om ’n vuur te maak het jy twee stukke hout nodig, een lank en reguit, ’n ronde stuk omtrent so dik soos jou vinger en omtrent 40 cm lank, asook ’n dikker, plat stuk hout. Die plat stuk hout moet ’n gat in hê waarin die lang, reguit een kan pas. Jy kan dan die plat stuk op die grond sit, die lang reguit een in die gat sit en dit tussen jou hande vryf deur afwaartse druk toe te pas om die normaalkrag en die hoeveelheid wrywing te verhoog. Waar twee stukke hout teen mekaar gevryf word, veroorsaak die wrywing baie klein deeltjies hout wat afgevryf word en warm word. Sien video: 23GW op www.everythingscience.co.za Mettertyd sal die gat begin rook. Op hierdie stadium moet die smeulende houtstukkies versigtig op ’n laag droë gras uitgegooi word. Jy kan die kooltjies heeltemal bedek en liggies daarop blaas. Die gras behoort te begin brand. Jy kan die brandende gras dan gebruik om ’n paar droë takkies aan die brand te steek en mettertyd groter stukke hout bysit. Om dit nog makliker te maak kan ’n houtboog en tou gebruik word om die hout te laat draai. Deur die tou van die hout om die lang stuk hout te draai kan jy dit gebruik sonder dat iemand sy hande hoef te gebruik. Uitgewerkte voorbeeld 1: Statiese wrywing VRAAG ’n Kartondoos wat op ’n oppervlak rus, ervaar normaalkrag met ’n grootte van 30 N en die koëffisiënt van die statiese wrywing tussen die oppervlak en die kartoondoos, µs, is 0,34. Wat is die maksimum statiese wrywingskrag? OPLOSSING 64 2.2. Krag
- Page 26 and 27: • F1 = 2,4 N in die positiewe y-
- Page 28 and 29: Uitgewerkte voorbeeld 2: Teken vekt
- Page 30 and 31: Stap 3: Teken die resultante vektor
- Page 32 and 33: 3. Nou teken ons ’n lyn parallel
- Page 34 and 35: −4 −3 F1 −2 4 3 2 1 −1 −1
- Page 36 and 37: Uitgewerkte voorbeeld 5: Kry die gr
- Page 38 and 39: Gegee die volgende drie kragvektore
- Page 40 and 41: 1 0 −1 −2 −3 −4 y Stap 6: T
- Page 42 and 43: Stap 3: Kies ’n skaal en teken di
- Page 44 and 45: die keuse maak nie saak nie. Ons sa
- Page 46 and 47: Stap 7: Teken Ry Die lengte van R
- Page 48 and 49: ’n Krag van 40 N in die positiewe
- Page 50 and 51: met ’n krag van 9 N wat in die po
- Page 52 and 53: 100 y Fx 250 N 30 0 0 100 200 300
- Page 54 and 55: • F3=11,3 kN teen 193 ◦ vanaf
- Page 56 and 57: Vektor x-komponent y-komponent Tota
- Page 58 and 59: 6N α 8N 10 N Die grootte van die r
- Page 60 and 61: sin(θ) = F1y F1 sin(45 ◦ )= F1y
- Page 62 and 63: sin(θ) = F4y F4 sin(245 ◦ )= F4y
- Page 64 and 65: die koord. Indien jy meer koorde de
- Page 66 and 67: 4. Vind die resultant in die x-rigt
- Page 68 and 69: 16. Twee vektore werk in op dieself
- Page 70 and 71: Newton se wette HOOFSTUK 2 2.1 Inle
- Page 72 and 73: Figuur 2.2: Kontakkragte ’n Nie-k
- Page 74 and 75: Wanneer ’n voorwerp op ’n opper
- Page 78 and 79: Stap 1: Maksimum statiese wrywingsk
- Page 80 and 81: normaalkrag is en kan daarom die st
- Page 82 and 83: Informele eksperiment: Normaalkragt
- Page 84 and 85: Nog ’n voorbeeld is ’n blok op
- Page 86 and 87: 3 y 2 1 0 Fg 0 1 2 3 4 5 x θ Fgy F
- Page 88 and 89: Aanvaar byvoorbeeld dat die positie
- Page 90 and 91: a) Teken ’n vryliggaamdiagram van
- Page 92 and 93: Sien video: 26SB op www.everythings
- Page 94 and 95: oorkom (of “kanselleer” wrywing
- Page 96 and 97: voorwerp inwerk moet ons net met di
- Page 98 and 99: 1. die grootte en rigting van die t
- Page 100 and 101: Pas nou Newton se tweede bewegingsw
- Page 102 and 103: 1 3 van totale wrywingskrag Ff op 1
- Page 104 and 105: Uitgewerkte voorbeeld 13: Newton se
- Page 106 and 107: Voorwerp op ’n skuinsvlak In ’n
- Page 108 and 109: Uitgewerkte voorbeeld 15: Newton se
- Page 110 and 111: Vir die bespreking kies ons die rig
- Page 112 and 113: oorkom sodat die vuurpyl opwaarts k
- Page 114 and 115: 4. Bereken die versnelling van ‘n
- Page 116 and 117: a) Wat is sy versnelling? b) Indien
- Page 118 and 119: DEFINISIE: Newton se derde beweging
- Page 120 and 121: wat deel is van die paar is F1, wat
- Page 122 and 123: Algemene eksperiment: Ballonvuurpyl
- Page 124 and 125: Oefening 2 - 6: 1. ‘n Vlieg tref
Wrywing is baie h<strong>and</strong>ig. As daar nie<br />
wrywing was nie en jy wou ’n leer teen<br />
’n muur leun, sou dit eenvoudig grond<br />
toe gly. Rotsklimmers gebruik wrywing<br />
om hulle greep op die kranse te hou.<br />
Die remme van ’n motor sou sinneloos<br />
wees sonder wrywing.<br />
Vroeë mense het wrywing gebruik om vuur te maak. Wrywing kan baie hitte laat ontstaan<br />
en die vroeë mense het hierdie feit gebruik toe hulle twee stokkies teen mekaar<br />
gevryf het om ’n vuur te maak. Wanneer jy jou h<strong>and</strong>e vinnig teen mekaar vryf en hard<br />
druk sal jy voel dat hulle warm word. Dit is hitte wat deur wrywing veroorsaak word.<br />
Jy kan dit gebruik om ’n vuur te maak.<br />
Om ’n vuur te maak het jy twee stukke<br />
hout nodig, een lank en reguit, ’n<br />
ronde stuk omtrent so dik soos jou vinger<br />
en omtrent 40 cm lank, asook ’n<br />
dikker, plat stuk hout. Die plat stuk<br />
hout moet ’n gat in hê waarin die lang,<br />
reguit een kan pas. Jy kan dan die<br />
plat stuk op die grond sit, die lang reguit<br />
een in die gat sit en dit tussen jou<br />
h<strong>and</strong>e vryf deur afwaartse druk toe te<br />
pas om die normaalkrag en die hoeveelheid<br />
wrywing te verhoog. Waar<br />
twee stukke hout teen mekaar gevryf<br />
word, veroorsaak die wrywing baie<br />
klein deeltjies hout wat afgevryf word<br />
en warm word.<br />
Sien video: 23GW op<br />
www.<strong>everything</strong><strong>science</strong>.co.za<br />
Mettertyd sal die gat begin rook. Op hierdie stadium moet die smeulende houtstukkies<br />
versigtig op ’n laag droë gras uitgegooi word. Jy kan die kooltjies heeltemal bedek en<br />
liggies daarop blaas. Die gras behoort te begin br<strong>and</strong>. Jy kan die br<strong>and</strong>ende gras dan<br />
gebruik om ’n paar droë takkies aan die br<strong>and</strong> te steek en mettertyd groter stukke hout<br />
bysit.<br />
Om dit nog makliker te maak kan ’n houtboog en tou gebruik word om die hout te<br />
laat draai. Deur die tou van die hout om die lang stuk hout te draai kan jy dit gebruik<br />
sonder dat iem<strong>and</strong> sy h<strong>and</strong>e hoef te gebruik.<br />
Uitgewerkte voorbeeld 1: Statiese wrywing<br />
VRAAG<br />
’n Kartondoos wat op ’n oppervlak rus, ervaar normaalkrag met ’n grootte van 30 N en<br />
die koëffisiënt van die statiese wrywing tussen die oppervlak en die kartoondoos, µs,<br />
is 0,34. Wat is die maksimum statiese wrywingskrag?<br />
OPLOSSING<br />
64 2.2. Krag
Change language