03.05.2013 Views

everything maths and science - C2B2A

everything maths and science - C2B2A

everything maths and science - C2B2A

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Voorbeelde van endotermiese en eksotermiese reaksies ESE6N<br />

Daar is baie voorbeelde van eksotermiese en endotermiese reaksies wat heeltyd rondom<br />

ons plaasvind. Die volgende is slegs ’n paar voorbeelde.<br />

1. Endotermiese reaksies<br />

• Fotosintese<br />

Fotosintese is die chemiese reaksie wat in groen plante plaasvind. Dit gebruik<br />

energie van die son om koolstofdioksied en water na voedsel om te<br />

skakel wat die plant vir oorlewing nodig het. Ander organismes (soos die<br />

mens en <strong>and</strong>er diere), eet weer die plant sodat hulle ook kan oorlewe. Die<br />

vergelyking vir hierdie reaksie is:<br />

6CO2(g) + 6H2O (l) + energie → C6H12O6(s) + 6O2(g)<br />

Fotosintese is ’n endotermiese reaksie. Energie word in die vorm van sonlig<br />

tydens hierdie reaksie geabsorbeer.<br />

• Die termiese ontbinding van kalksteen<br />

Die ontbinding van kalksteen (kalsiumkarbonaat) na ongebluste kalk (kalsiumoksied)<br />

en koolsuurgas is baie belangrik vir die industrie. Ongebluste<br />

kalk kan gebruik word om staal van yster te vervaardig en grond te neutraliseer<br />

wat te suur is. Om ontbinding te bewerkstellig moet kalksteen in ’n<br />

br<strong>and</strong>oond by temperature hoër as 900 ◦C verhit word voordat ontbinding<br />

sal plaasvind. Die vergelyking vir die reaksie word hieronder vertoon:<br />

2. Eksotermiese reaksies<br />

CaCO3(s) → CaO (s) + CO2(g)<br />

• Verbr<strong>and</strong>ingsreaksies<br />

Die verbr<strong>and</strong>ing van br<strong>and</strong>stof is ’n voorbeeld van ’n verbr<strong>and</strong>ingsreaksie.<br />

Ons as mense is baie afhanklik van hierdie proses vir ons behoefte aan<br />

energie. Die volgende vergelykings beskryf die verbr<strong>and</strong>ing van ’n koolwaterstof<br />

soos petrol (C8H18):<br />

br<strong>and</strong>stof + suurstof → hitte + water + koostofdioksied<br />

2C8H18(l) + 25O2(g) → 16CO2(g) + 18H2O (g) + heat<br />

Dit is hoekom ons br<strong>and</strong>stowwe (parafien, steenkool, propaan en butaan)<br />

vir energie verbr<strong>and</strong>. Die chemiese ver<strong>and</strong>ering wat tydens die reaksie<br />

plaasvind stel groot hoeveelhede energie vry wat ons vir dinge soos hitte<br />

en elektrisiteit gebruik. Jy moet daarop let dat koolstofdioksied tydens hierdie<br />

reaksie vrygestel word. Die chemiese reaksie wat plaasvind wanneer<br />

branstowwe verbr<strong>and</strong> hou beide negatiewe en positiewe gevolge in. Alhoewel<br />

ons baat vind by hitte, lig en energie, het die koolstofdioksied wat<br />

vrygestel word ’n negatiewe impak op die omgewing.<br />

• Respirasie<br />

Respirasie is die chemiese reaksie wat in ons liggame plaasvind om energie<br />

in ons selle te produseer. Die vergelyking hieronder beskryf wat tydens<br />

hierdie reaksie plaasvind:<br />

C6H12O6(s) + 6O2(g) → 6CO2(g) + 6H2O(l) + energie<br />

Hoofstuk 12. Energie en chemiese ver<strong>and</strong>ering<br />

WENK<br />

Let daarop dat ons slegs<br />

chemiese ver<strong>and</strong>eringe<br />

bespreek (dink terug na<br />

graad 10 werk omtrent<br />

fisiese en chemiese<br />

ver<strong>and</strong>eringe).<br />

427

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!