everything maths and science - C2B2A

4. Draai die draad om ’n ysterspyker en koppel die klos aan die battery. Let op na
wat met die afwyking van die kompasnaald gebeur.
Gevolgtrekkings:
1. Beïnvloed die aantal windings die sterkte van die magneetveld?
2. Versterk of verswak die ysterspyker die magneetveld?
Gevallestudie: Oorhoofse kraglyne en die omgewing
Fisiese impak:
Kraglyne is ’n algemene verskynsyl
oral in ons land. Hierdie lyne bring
elektrisiteit van die kragstasies na ons
huise en kantore. Maar hierdie kraglyne
kan ’n negatiewe invloed op die
omgewing hê. Een gevaar wat dit inhou
is dat voëls daarin kan vasvlieg.
Natuurbewaarder Jessica Shaw het die
laaste aantal jare bedreiging bestudeer.
Trouens in die Karoo, hou kraglyne die
primêre bedreiging in vir Suid-Afrika
se nasionale voël, die bloukraanvoël.
“Ons is baie gelukkig in Suid-
Afrika om ’n groot verskeidenheid
voëlspesies te hê watgrootvoëls soos
kraanvoëls, ooievaars en wildepoue
insluit. Ongelukkig is daar baie
kraglyne wat op twee maniere ’n
invloed op die voëls kan hê. Hulle kan
doodgeskok word as hulle op sekere
kragmaste sit, hulle kan ook doodgaan
as hulle in die drade vasvlieg of as
hulle val nadat hulle in die drade
vasgevlieg het.
Hierdie ongelukke gebeur omdat groot voëls soms te swaar is om die kragdrade te
vermy as hulle dit eers op die laaste oomblik sien. Nog redes waarom voëls in die
drade mag vasvlieg is slegte weer, wanneer hulle in swerms vlieg of die gebrek aan
ervaring van jonger voëls.
Oor die laaste paar jaar het ons die ernstige invloed wat botsings met kragdrade op
bloukraanvoëls en Ludwig se wildepoue het, bestudeer. Hierdie is twee van ons endemiese
spesies, wat beteken dat hulle slegs in Suidelike Afrika gevind word. Hulle
is altwee baie groot voëls wat ’n lank lewe en het en stadig voortplant. Dit is daarom
358 10.2. Magneetveld wat met ’n stroom geassosieer word